1174 - Ανθρωπότητα σε θεολογία

Ν. Λυγερός
Μετάφραση από τα γαλλικά Βίκυ Τσατσαμπά

Αυτό που μπορεί να μοιάζει κάπως περίεργο αρχικά αλλά η Ανθρωπότητα παίζει ένα ρόλο εξαιρετικά σημαντικό στις θρησκείες και πιο συγκεκριμένα σε αυτές που είναι μονοθεϊστικές. Ωστόσο πέρα από κάθε προσδοκία αυτός ο ρόλος είναι σπάνια θετικός, λες και η ανθρώπινη προοπτική μιας επίσημης θρησκείας σήμαινε ότι ήταν δογματικά ελλιπής. Θα μπορούσαμε να προσπαθήσουμε να αντιμετωπίσουμε αυτή την ιδεολογία και να ισχυριστούμε ότι ο ανθρωπισμός συνιστά ένα στοιχείο θετικό, ωστόσο αυτός δεν είναι ο σκοπός μας. Πράγματι η ιστορία δείχνει ότι κάθε ανθρώπινη πτυχή κατέληξε να γίνει μία αίρεση για τις επίσημες θρησκείες. Έτσι αντί να προσπαθήσουμε να την αντικρούσουμε, προτιμούμε να αντιστρέψουμε το επιχείρημα και να εξηγήσουμε αυτή την ιδέα την χωρίς αμφιβολία απίθανη αρχικά, δηλαδή ότι ο ανθρωπισμός αποφεύγει τον κοινωνικό δογματισμό. Είναι που γι’ αυτόν τον λόγο οι θρησκείες που έχουν ένα ρόλο κοινωνικό, αρνούνται τις ανθρώπινες πτυχές στις αξιωματικές τους. Πράγματι αυτές οι προσεγγίσεις εξασθενούν τη δύναμη αυτών των θρησκειών που δεν δικαιολογούν την ύπαρξή τους παρά μόνο από το γεγονός ότι είναι πάνω από τον άνθρωπο με την κάθε έννοια του όρου. Δεν έχουν ανακαλυφθεί, αλλά έχουν αποκαλυφθεί. Δεν δίνουν εξ ορισμού κανένα ενεργό ρόλο στους ανθρώπους, αρκούνται στο να τους θεωρούν ως όντα που πρέπει να τα διαχειρίζεται μία θέληση υπεράνθρωπη. Άρα οποιαδήποτε προσπάθεια εξανθρωπισμού ενός από τα συστατικά του θεϊκού έχει ερμηνευτεί ως αποδυνάμωση από την αρχική δομή. Έτσι για ν’ αποφευχθεί μία γενικευμένη γάγγραινα, η κεντρική εξουσία σπεύδει να τονίσει την αιρετική πτυχή του πράγματος. Η ιστορία των θρησκειών είναι γεμάτη από ανθρωπιστικές αιρέσεις που συχνά έχουν πολεμηθεί με σκληρότητα αλλά επίσης και με βία, λες κι αυτή η εναλλακτική θέση ήταν ακόμα πιο ανατρεπτική από τον απλό αθεισμό, λες και αυτός ο τελευταίος είχε θεωρηθεί ως απουσία γνωμοδότησης, λες και επρόκειτο για μια λευκή ψήφο που δεν μπορούσε να υπονομεύσει τα θεμέλια της κύριας θρησκείας. Αυτό είναι ιδιαίτερα σχετικό με την δράση ενός οργάνου, όπως η Ιερά Εξέταση. Η πλειοψηφία των θυμάτων δεν ήταν άσχετη με την επίσημη θρησκεία. Και οι διανοούμενοι όπως ο Giordano Bruno αποτελούν παραδείγματα αντίστασης στην επιθετική καταπίεση. Μέσω του ανθρώπινου πνεύματος μπορούμε να καθορίσουμε τις πραγματικές προσπάθειες κατανόησης του κόσμου χωρίς απαραίτητα να περάσουμε από την διαδικασία της θέωσης που δρα ως ένας τρόπος ισοπέδωσης όλων των διαφορών έτσι ώστε να δημιουργήσει μια απρόσιτη εξουσία. Στην πραγματικότητα δεν μπορούμε να παραλείψουμε να εξετάσουμε ότι αυτή η διαδικασία αντιστοιχεί σε μια μαζικοποίηση της θρησκείας μέσω της κοινωνίας γιατί δεν πρόκειται για μια διαχρονική θρησκεία αλλά πολύ περισσότερο για μια ισχυρή άγκυρα μέσα στην κοινωνική πραγματικότητα χωρίς αυτό να σημαίνει ότι προσεγγίζει μια ανθρώπινη ηθική.