2121 - Ο Αλέξανδρος Καραθεοδωρής και το τηλεγράφημα της προδοσίας

N. Lygeros

Όταν ο Αλέξανδρος Καραθεοδωρής βρίσκεται στο συνέδριο του Βερολίνου για τις διαπραγματεύσεις της περίφημης Συνθήκης όπου πέτυχε θετικά αποτελέσματα για τον ελληνισμό (βλ.opus 2075 και opus 2111), δέχεται επιστολές και τηλεγραφήματα στην αντιπροσωπεία της Τουρκίας. Το τηλεγράφημα στο οποίο θα αναφερθούμε δεν στάλθηκε προσωπικά στον Αλέξανδρο Καραθεοδωρή, αλλά αυτός το κράτησε στα αρχεία του. Το τηλεγράφημα είναι γραμμένο σε γαλλικά που περιέχουν πολλά τυπογραφικά λάθη (βλ.opus 2118). Το υπογράφουν τα εξής πρόσωπα (γράφουμε τα ονόματά τους με λατινικούς χαρακτήρες για να μην υπάρξει λανθασμένη ερμηνεία): ο moustapha bey, ο mehmed ali pacha, ο abοul pacha, ο mehmed ali bey, ο βουλευτής kiamil effendi, ο dimitri colea, ο sabri bey de cossovi, ο sotir pano και ο yassim aga prognjo. Και αυτή η υπογραφή γίνεται εκ μέρους όλων των κατοίκων των Ιωαννίνων (Janina) στο γαλλικό κείμενο. Οι ανησυχίες τους προέρχονται από τις φήμες που λένε ότι πρόκειται να δοθούν περιθωριακές περιοχές από το βιλαέτι των Ιωαννίνων στην Ελλάδα (βλ.opus 2118). Διευκρινίζουν, λοιπόν, ότι ποτέ δεν θα δεχτούν ν’ αποχωρήσουν από το βιλαέτι τους. Εξηγούν ότι βρίσκονται σε εμπόλεμη κατάσταση με την Ελλάδα εδώ και αιώνες και ότι δεν είναι δυνατόν να ζήσουν μαζί της. Θεωρούν ότι οι διεκδικήσεις της Ελλάδας είναι άδικες και παράνομες. Καταλήγουν σε αυτό το τηλεγράφημα ότι η εκδοχή της παραχώρησης θα οδηγήσει αναπόφευκτα στον ολικό όλεθρο και στην καταστροφή της υπηκοότητάς τους και της φυλής τους. Ανακοινώνουν ότι είναι αποφασισμένοι ν’ αντισταθούν σε αυτήν την απόφαση και να θυσιαστούν ως τον τελευταίο. Γι’ αυτόν τον λόγο παρακαλούν τις υψηλές δυνάμεις στο όνομα της ανθρωπότητας ν’ ανταποκριθούν στο αίτημά τους. Είναι σίγουρο, ακόμα και για έναν σύγχρονο αναγνώστη να νιώσει τι ένιωσε ο Αλέξανδρος Καραθεοδωρής, όταν διάβασε αυτό το κείμενο. Κι είναι επίσης σίγουρο ότι η ύπαρξη αυτού του τηλεγραφήματος αμφισβητεί τους απλοϊκούς διαχωρισμούς, όταν χρησιμοποιούμε εκφράσεις του τύπου οι δικοί μας. Μερικοί θα μπορούσαν να πουν ότι ο Αλέξανδρος Καραθεοδωρής ήταν πρακτικά πιο πολύ Οθωμανός παρά Έλληνας. Και συμμετρικά ότι οι Έλληνες είναι αυτοί που είχαν ελληνικά ονόματα επί τουρκοκρατίας στις κατεχόμενες περιοχές. Όμως, όταν αναλύουμε το έργο του Αλεξάνδρου Καραθεοδωρή, αντιλαμβανόμαστε πόσο σημαντικό ήταν για τον ελληνισμό. Ενώ όταν διαβάζουμε προσεχτικά τα ονόματα που υπογράφουν το τηλεγράφημα της προδοσίας, κατανοούμε τον τεχνητό χαρακτήρα της υπόθεσης. Αν χρειαζόταν να πειστούν μερικοί για τις δυσκολίες που αντιμετώπιζε ο Αλέξανδρος Καραθεοδωρής, νομίζουμε ότι αυτό το τηλεγράφημα επαρκεί. Διότι βλέπουμε ότι ακόμα και οι δικοί μας δεν ήθελαν τίποτα άλλο από την Οθωμανική Αυτοκρατορία όχι το 1601, ούτε το 1821, αλλά το 1878! Με τα αρχεία του Αλεξάνδρου Καραθεοδωρή κατανοούμε τα χαρακτηριστικά μιας εποχής που θεωρούσαμε απλή. Ενώ στην πραγματικότητα, το μόνο πράγμα που είναι απλό είναι ότι η προδοσία δεν είναι δώρο του εχθρού.