2145 - Η Συνθήκη Ανακωχής Μούδρου και η τουρκική πολιτική

N. Lygeros

Αντικειμενικά, η Συνθήκη Ανακωχής Μούδρου στις 30 Οκτωβρίου 1918 είναι ο θρίαμβος της αγγλικής πολιτικής, η οποία παραμερίζει τη Γαλλία και την Ιταλία από αυτόν το στρατηγικό χώρο που αποτελεί η Οθωμανική Αυτοκρατορία. Κι όμως όπως θα το δούμε, αυτό δεν σημαίνει αφοπλισμό της τουρκικής πολιτικής. Η συνθήκη Ανακωχής Μούδρου προβλέπει τα εξής σημεία: διάνοιξη των Στενών, απόδοση των συμμάχων αιχμαλώτων και τη δυνατότητα άσκησης εποπτείας ενός μέρους των Συμμάχων. Το τελευταίο σημείο σχετίζεται και με το αρμενικό πρόβλημα. Η παράδοση του μεγαλύτερου μέρους του τουρκικού στρατού θέτει ουσιαστικά την Τουρκία στη διάθεση των νικητών. Και γι’ αυτόν το λόγο, ο ελληνικός πληθυσμός που ζει στην Οθωμανική Αυτοκρατορία είναι ενθουσιασμένος, δίχως όμως να κατανοεί τις επιπτώσεις αυτής της Συνθήκης μέσα στο πλαίσιο της τουρκικής πολιτικής. Όπως οι Σύμμαχοι, για λόγους ασφάλειας, μπορούν να καταλάβουν στρατηγικά σημεία του τουρκικού εδάφους δίχως προειδοποίηση, το τουρκικό καθεστώς νιώθει πολύ ευάλωτο. Από την άλλη πλευρά, η Συμμαχία είναι μόνο και μόνο τυπική. Ακόμα και η συγκατάθεση της Ιταλίας για την ελληνική παρουσία στη Σμύρνη δεν θεωρείται δεσμευτική. Με άλλα λόγια, το ανατολικό ζήτημα όχι μόνο δεν λύθηκε με αυτήν τη Συνθήκη Ανακωχής, αλλά βρίσκεται σε μια κρίσιμη φάση. Η τουρκική πολιτική που βρίσκεται πια σε στρατιωτική απόγνωση, θα χρησιμοποιήσει δογματικά τον πληθυσμό της. Θα του εξηγήσει ότι για όλα τα δεινά που αντιμετωπίζει φταίνε αφενός μεν οι Μεγάλες Δυνάμεις, αφετέρου δε τα ξένα και μη μουσουλμανικά στοιχεία, δηλαδή οι Έλληνες και οι Αρμένιοι. Ενισχύουν την άποψη του τουρκικού πληθυσμού που ζει από το 1896 τη γενοκτονία των Αρμενίων και μετά τη γενοκτονία των Ελλήνων. Κατά κάποιο τρόπο, υπάρχει μια συμμετρία καταστάσεων μεταξύ Τουρκίας και Γερμανίας. Και δεν είναι παράξενο να βλέπουμε στοιχεία αναλογίας μεταξύ Κεμάλ και Χίτλερ όσον αφορά στη διαχείριση των προβλημάτων τους. Και στις δύο περιπτώσεις τα πράγματα, και από στρατηγική άποψη αλλά και από οικονομική, ήταν τόσο ακραία που οι κυβερνήσεις όταν δημιουργήθηκαν, δεν μπορούσαν να μη χρησιμοποιήσουν προς όφελός τους την αθλιότητα της κατάστασης. Η συνέπεια αυτής της Συνθήκης Ανακωχής ήταν να χειροτερέψουν οι συνθήκες επιβίωσης των χριστιανικών πληθυσμών. Πίστεψαν ότι πράγματι θα ζούσαν μια θετική αλλαγή φάσης δίχως να συνειδητοποιήσουν ότι η πραγματικότητα αποτελούσε το κύκνειο άσμα. Η τουρκική πολιτική δεν είχε πια τίποτα να χάσει, και από την κατακερματισμένη Οθωμανική Αυτοκρατορία πέρασε πρώτα στην εκκαθάριση κι ύστερα στην ανασυγκρότηση των δυνάμεών της. Τότε συσπειρώθηκαν όλα τα ακραία και εθνικιστικά στοιχεία. Άρα μπορούμε να πούμε ότι η Συνθήκη Ανακωχής Μούδρου λειτούργησε ως καταλυτικό στοιχείο μέσα στο τουρκικό στρατηγικό δόγμα διότι προώθησε de facto μια πολιτική του τύπου tabula rasa. Επιπλέον, η διάσπαση του μετώπου των Συμμάχων εξαιτίας της κυριαρχίας της Μεγάλης Βρετανίας, ενίσχυσε εκθετικά αυτήν την πολιτική.