2549 - Ο ρόλος της δημιουργίας στην ανάπτυξη του παιδιού. (με Φ. Κούσουλας)

Φ. Κούσουλας, Ν. Λυγερός

Στην εκπαίδευση σπάνια χρησιμοποιούμε τη δημιουργικότητα του παιδιού και βέβαια ακόμα λιγότερο τις δημιουργίες του. Θεωρούμε ότι υπάρχει εξ ορισμού μία δυσκολία ένταξής της στη διαμόρφωση της ύλης. Ο εκπαιδευτικός που είναι εγκλωβισμένος μέσα στην ύλη, δεν συνειδητοποιεί ότι η ύλη είναι η δημιουργία του παιδιού. Η ψυχολογική προσέγγιση του θέματος έχει ισοπεδώσει όλα τα αξιακά συστήματα με το πρόσχημα ότι δεν πρέπει να πληγωθούν τα παιδιά και ότι δεν πρέπει να υπάρχουν διακρίσεις. Η κοινωνική προσέγγιση ενισχύει αυτήν την τάση με αποτέλεσμα να πληγώνουμε όλα τα παιδιά με τον ίδιο τρόπο. Αυτό το αποτέλεσμα αποκαλείται η ευτυχία του παιδιού.

Ξεχνάμε συχνά ότι όταν ο μαθητής εκφράζεται δημιουργικά βιώνει ότι παράγει ο ίδιος τη γνώση ως νέα ιδέα, δηλαδή ένα καινούργιο προϊόν σκέψης που δεν υπήρχε πριν την αρχή αυτής της διαδικασίας. Σε αυτήν τη φάση, η δημιουργία επιτρέπει στον μαθητή να νιώσει το αίσθημα της πληρότητας. Διότι η δημιουργία έρχεται να συμπληρώσει το μάθημα μέσω της ανακάλυψης. Η μάθηση δεν μπορεί να προσφέρει από μόνη της τη γεύση της ανακάλυψης δίχως την αναζήτηση της δημιουργίας. Το νέο που προσφέρει το παιδί στην ίδια του τη γνώση είναι σπουδαιότερο από ένα πετυχημένο μάθημα με την κλασική έννοια. Επιπλέον, η αξία αυτής της νέας γνώσης καλύπτει την εσωτερική ανάγκη του παιδιού. Ο δάσκαλος δεν μπορεί να απαντά σε όλα τα ερωτήματα του παιδιού. Όχι γιατί δεν μπορεί όπως πιστεύουν οι περισσότεροι, αλλά διότι το παιδί δεν τα λέει όπως ξέρουν οι λίγοι. Ένας από τους σημαντικότερους ρόλους του δασκάλου είναι να απαντά σε ερωτήματα που δεν γίνονται. Και ένας τρόπος για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος είναι η χρήση της δημιουργίας. Συνδυάζοντας την ανακάλυψη και την ανάγκη του παιδιού, η δημιουργία προσφέρει μια νέα δυνατότητα στη διδασκαλία. Αυτός είναι και ένας από τους λόγους της ύπαρξης των ωρών της ανακάλυψης στο δημοτικό της Γαλλίας. Σε αυτές τις ώρες, το παιδί μπορεί να εκφραστεί ελεύθερα, να αναγνώσει με τον δικό του τρόπο νέα κεφάλαια του βιβλίου του για να λύσει ασκήσεις που δεν ανήκουν ακόμα στην ύλη του. Η χρήση του χρόνου στην ύλη επιτρέπει την ύπαρξη ενός πλαισίου δημιουργίας. Ο ορίζοντας της ύλης προκαλεί δυναμικά ερεθίσματα στο παιδί που μαθαίνει και με τον δικό του τρόπο. Το θετικό στοιχείο αυτής της ολιστικής προσέγγισης είναι ότι η ελευθερία σκέψης λειτουργεί ως εργαλείο της γνώσης. Κατά συνέπεια, η αφομοίωση της γνώσης γίνεται με έναν πιο αποτελεσματικό τρόπο εφόσον το παιδί αξιοποιεί και τα χαρακτηριστικά του. Κατανοούμε, λοιπόν, για ποιον λόγο αυτή η προσέγγιση αναδεικνύει το παιδί και το βοηθάει στην ανάπτυξή του. Η δημιουργία δημιουργεί διότι η διαφορά κάνει τη διαφορά. Τελικά, είναι όλη η τάξη του δασκάλου που επωφελείται από τη δημιουργία των παιδιών. Τότε μόνο, η ύλη γίνεται ενέργεια.