2765 - Το γεωστρατηγικό δόγμα ως ορατό του αοράτου

N. Lygeros

Αν και η στρατηγική ανήκει στο χώρο του αοράτου εξ ορισμού, το στρατηγικό δόγμα αποτελεί μία εξαίρεση διότι λειτουργεί αποκλειστικά στον ορατό χώρο. Αυτό το φαινόμενο εξηγείται από την αναγκαιότητα της δράσης στη νοόσφαιρα του αντιπάλου. Το πρόβλημα εμφανίζεται με το γεωστρατηγικό δόγμα. Η συνήθεια που προκαλεί το στρατηγικό δόγμα, επηρεάζει την αντιμετώπιση του γεωστρατηγικού δόγματος. Η κυριαρχία της στρατηγικής σε σχέση με τη γεωγραφία, υποβαθμίζει το ρόλο της τελευταίας. Κατά συνέπεια, στο χώρο της γεωστρατηγικής αντιμετωπίζουμε, λανθασμένα βέβαια, τη γεωγραφία ως δευτερεύουσα και μάλιστα ως υποπροϊόν της στρατηγικής. Στην πραγματικότητα, η γεωγραφία είναι το υπόβαθρο πάνω στο οποίο η στρατηγική θα αναπτύξει τα νοητικά της σχήματα για να δημιουργήσει την έννοια της γεωστρατηγικής. Η σχέση γίνεται όμως αμφίδρομη όταν εξετάζουμε τις δύο οντότητες. Διότι με την πάροδο του χρόνου και η στρατηγική μπορεί να δημιουργήσει τη γεωγραφία. Ακόμα και η έννοια των φυσικών συνόρων δεν είναι μόνο γεωγραφική εφόσον η στρατηγική μπορεί να επιλέξει τα καλύτερα ως προς τα δεδομένα του συγκεκριμένου χωροχρόνου. Πρέπει, λοιπόν, όταν εξετάζουμε διαχρονικά το γεωστρατηγικό δόγμα να αναλύσουμε το συνδυασμό των δύο οντοτήτων και όχι αυτήν που θεωρούμε ότι υπερτερεί. Επιπλέον, πρέπει να ενσωματώσουμε δυναμικά σχήματα μέσα στα στατικά δεδομένα. Η δυσκολία αυτής της διαδικασίας προέρχεται από τη βραδύτητα των γεωστρατηγικών αλλαγών. Κάθε κράτος εξετάζει τα σύνορά του συγχρονικά και τα θεωρεί αδιάλλακτα. Βέβαια όταν ένα γειτονικό καθεστώς έχει επεκτατικές διαθέσεις και αμφισβητεί ακόμα και τα αυτονόητα μέσω του γεωστρατηγικού δόγματος, τότε υπάρχει μία αλλαγή φάσης. Αν το πλαίσιο δεν είναι προετοιμασμένο να αντιμετωπίσει τα νέα δεδομένα μέσα σε ένα δυναμικό πεδίο, τότε το αμυντικό σύστημα καταρρέει. Στην ουσία, το σύστημα δεν μπορεί να προσαρμοστεί. Με άλλα λόγια, θα υποστεί το νοητικό σχήμα της γραμμής Μαζινώ. Όλο το πλαίσιο ήταν καθορισμένο δίχως εναλλακτικά σενάρια. Συνεπώς το πλαίσιο είναι στατικό δίχως να είναι ανθεκτικό. Θεωρώντας ότι η γεωγραφία είναι αυτονόητη, επηρεάζεται δραματικά από την εκδήλωση του γεωστρατηγικού δόγματος του αντιπάλου. Αντιμετωπίζει μόνο τη στρατηγική δίχως να την ενσωματώσει στη γεωστρατηγική. Το παράδειγμα της Ελλάδας είναι απόλυτα χαρακτηριστικό. Εξετάζει τη σειρά των γεωστρατηγικών δογμάτων της Τουρκίας παθητικά και ελπίζει σε μία αλλαγή. Όμως δίχως να καταβάλει προσπάθειες αυτή η αλλαγή είναι ανέφικτη. Δημιουργείται, λοιπόν, μία σειρά από αρνητικά αποτελέσματα που αρχίζουν από τις λεγόμενες χαμένες πατρίδες –ενώ αυτός ο χαρακτηρισμός εξαρτάται μόνο και μόνο από εμάς– συνεχίζουν με τις γκρίζες ζώνες και γενικότερα με την αμφισβήτηση του Αιγαίου. Είναι φυσιολογικό να δημιουργείται με αυτόν τον τρόπο ένα σκληρό πλαίσιο ηττοπάθειας. Ενώ στην πραγματικότητα, μέσα σ’ ένα δυναμικό πλαίσιο, όλα είναι εφικτά, ακόμα και τα θετικά αποτελέσματα. Σημασία έχει να εξετάζουμε το ορατό θεωρώντας ότι ανήκει στο αόρατο και όχι το αντίθετο.