1098 - Η αθανασία του έργου Κένταυρος και Τιτάνας

Ν. Λυγερός

Ας εξετάσουμε πρώτα τη δομή του έργου όσον αφορά στα πρόσωπα.

Όπως το βέλος που τον πληγώνει, η αθανασία διαπερνά τον Χείρωνα. Ενώ αποτελεί αρχικά την οντολογία του, στο τέλος καταλήγει να είναι η τελεολογία του μέσω της παρέμβασης του Προμηθέα. Η αθανασία μέσα σε αυτήν την τραγωδία λειτουργεί και ως σύμβολο όχι μόνο του θεϊκού στοιχείου μα και της σοφίας όσον αφορά στην εκπαίδευση όπου εμπλέκεται και το στρατηγικό στοιχείο. Έτσι δημιουργείται η αναλογία:

{ Χείρωνας Δάσκαλος του Αχιλλέα
{ Προμηθέας Δάσκαλος της Ανθρωπότητας

Και στις δύο περιπτώσεις οι αθάνατοι διδάσκουν τους θνητούς. Αυτό επισημαίνεται και από τη θεά που αμφισβητεί τον ρόλο της διδασκαλίας εφόσον αφορά εφήμερα πλάσματα που είναι καταδικασμένα εκ φύσης να πεθάνουν. Ο Αχιλλέας αποτελεί μια ειδική περίπτωση μα είναι η αφορμή να τεθεί το πρόβλημα.

Η αθανασία λειτουργεί και ως στοιχείο αντιπαλότητας εφόσον βασίζεται σε ένα από τα αντίθετα του Ηράκλειτου πυρ ↔ παν και το άλλο βέβαια μπορεί να ερμηνευτεί ως το σύμβολο του Προμηθέα (ο Πυρφόρος).

Με το παράδοξο του θανάτου του Χείρωνα δημιουργείται και το εξής νοητικό σχήμα:

[ Ο θάνατος της αθανασίας μετατρέπεται σε αθανασία της στιγμής.]

Με το πεπερασμένο που γίνεται πεπρωμένο, η επανάσταση του Προμηθέα δίνει έμφαση στη σημασία της στιγμής. Εφόσον η ζωή είναι πεπερασμένη κάθε στιγμή της είναι ακόμα πιο σημαντική.

Και η στρατηγική -ο Χείρωνας διδάσκει και τις πολεμικές τέχνες, ο Προμηθέας είναι σύμβουλος- και η εκπαίδευση -ο Χείρωνας είναι ο δάσκαλος των ηρώων, ο Προμηθέας είναι ο δάσκαλος της ανθρωπότητας- παίζουν ένα ρόλο σημαντικό σε αυτήν την τραγωδία, έχοντας ως βάση την αντιπαράθεση με την αθανασία.

Η ίδια η αθανασία σε αυτό το έργο τουλάχιστον δεν μπορεί να θεωρηθεί ως στατική, εξελίσσεται με ένα δυναμικό τρόπο που ανατρέπει ριζικά τα αρχικά δεδομένα. Δεν είναι πια αξίωμα, είναι έννοια δημιουργική.