1504 - Η γεωστρατηγική έννοια του χάρτη

Ν. Λυγερός

Όταν εξετάζουμε ένα χάρτη, η γεωστρατηγική του έννοια δεν είναι εμφανής. Χρειάζεται μια ειδική μελέτη και ένα αρμόδιο πλαίσιο για να επινοήσουμε τον πραγματικό σκοπό της ύπαρξής του. Στην ανάλυση πρέπει να συμπεριληφθούν και επιφανειακά εξωτερικοί παράγοντες όπως είναι η γεωμετρία και η τοπολογία για να κατανοήσουμε με τον πιο πλήρη τρόπο τα γεωστρατηγικά δεδομένα. Αυτή η διαδικασία είναι ειδικά σημαντική όταν ο χάρτης ανήκει στο πλαίσιο του δόγματος. Το δόγμα, με τη στρατηγική του έννοια πρέπει να παρουσιαστεί με αξιοπιστία εφόσον λειτουργεί αρχικά μόνο και μόνο εικονικά. Συνεπώς η χρήση ενός χάρτη εμπεριέχει την ιδέα του μέλλοντος και όχι μόνο του παρόντος. Με άλλα λόγια, ο χάρτης δείχνει τους σκοπούς για να καταλάβουμε τις προθέσεις μέσω του εικονικού αποτελέσματος. Επιπλέον, ο χάρτης μπορεί να ανήκει στον εσωτερικό χώρο όπως είναι οι χάρτες της εκπαίδευσης ή στον εξωτερικό χώρο όπως είναι οι χάρτες της πολιτικής. Σε όλες τις περιπτώσεις, ο χάρτης είναι ενδεικτικός ενός πολλαπλού νοητικού σχήματος που βασίζεται στη γεωστρατηγική. Κάθε χάρτης είναι και ένα μέσο προπαγάνδας κάποτε επιθετικής κάποτε παθητικής, αλλά πάντα προπαγάνδας. Πάνω στον χάρτη ακόμα και φαινομενικά ανούσιες επιλογές έχουν τη σημασία τους και συμβάλλουν στην ίδια προσπάθεια τροποποίησης ή διαμόρφωσης του γνωστικού βλέμματος του παρατηρητή έτσι ώστε να ενσωματωθεί η γνώμη του μέσα στο επιλεγμένο δόγμα. Όμως ο χάρτης δεν επηρεάζει μόνο με τα δικά του δεδομένα, χρησιμοποιεί και εκείνα που ανήκουν στο νοητικό υπόβαθρο του παρατηρητή. Ο χάρτης διδάσκει, αλλά πάντα αυτό που θέλει ο δημιουργός του όπως και με το παράδειγμα της Χάρτας του Ρήγα. Ως εργαλείο λειτουργεί σαν δομικό στοιχείο του νοητικού σχήματος της γεωστρατηγικής ακόμα και αν ο ρόλος είναι καθαρά π.χ. πολιτιστικός. Η γεωστρατηγική έννοια υπάρχει ακόμα και αν δεν βρισκόμαστε σε εμπόλεμη κατάσταση. Επιπλέον, ο χάρτης είναι και καταλυτικό στοιχείο που δεν αντιδρά από μόνο του αλλά που επιτρέπει την αντίδραση στοιχείων που ήταν σε φάση αναμονής ενώ βρέθηκαν στη φάση ενεργοποίησης μέσω της φάσης ετοιμότητας. Αυτή η ιδιότητα προέρχεται από τα δυναμικά στοιχεία που εμπεριέχει ο φαινομενικά στατικός χάρτης. Άρα όταν εξετάζουμε επαγγελματικά πλέον ένα χάρτη, πρέπει να ανακαλύψουμε τις ιδιομορφίες του και τη συνολική τους μορφή έτσι ώστε να εντοπίσουμε τα κίνητρά του και τους στόχους του. Αλλιώς ενεργοποιούμε την παγίδα του δόγματος και δημιουργούμε μια νοητική εξάρτηση όσον αφορά στην ερμηνεία του. Ο χάρτης με τη γεωστρατηγική του έννοια είναι όντως ένα αντικειμενικό εργαλείο μόνο που όλοι το κοιτάζουν και λίγοι το βλέπουν και κατά συνέπεια λειτουργεί υποκειμενικά πάνω στη μάζα. Κάθε κράτος πρέπει να εξετάζει τους χάρτες των άλλων χωρών και ειδικά των γειτονικών όχι μόνο για να κατανοήσει το βλέμμα τους σχετικά με την ύπαρξή του αλλά και για να επινοήσει την υλοποίηση του οράματός του. Συνοπτικά βλέπουμε ότι ο χάρτης δεν έχει ποτέ μόνο δύο διαστάσεις και ότι το στρατηγικό βάθος καθορίζει τον ρόλο των άλλων.