1783 - Το πλαίσιο της τελευταίας επιστολής του Kneser προς Carathéodory

Ν. Λυγερός

Το αντίγραφο της τελευταίας επιστολής του Kneser προς Carathéodory που έγραψε στις 20/11/1949, έχει ως γενικό πλαίσιο το έργο του μαθηματικού Erich Bessel-Hagen . O Bessel-Hagen γεννήθηκε στις 12/09/1898 δηλαδή την ίδια χρονιά με τον Kneser. Σπούδασε στο Βερολίνο και τον καθοδήγησε ο Carathéodory στη διατριβή του που εκπόνησε το 1920. Ο τίτλος της διατριβής του είναι : Über eine Art singulärer Punkte der einfachen Variationsprobleme in der Ebene. Στο Göttingen συνεργάστηκε με τον Felix Klein για την έκδοση των Απάντων έως τον θάνατό του το 1925. Εκείνη την περίοδο έκανε την υφηγεσία του με τις ελλειπτικές συναρτήσεις. Στη συνέχεια συνεργάστηκε με τον Helmut Hasse από το 1927 έως το 1929. Τότε πήγε στη Βόννη όπου και παρέμεινε έως τον θάνατό του στις 29/03/1946. Εκεί ασχολήθηκε με την ιστορία των μαθηματικών με τον Otto Toeplitz. Εκτός από το περίφημο ανέκδοτο με το βιβλίο του Bela Keréjάrtό, ο Erich Bessel-Hagen ήταν πολύ γνωστός ως ταλαντούχος μαθηματικός, τον οποίο όμως περιγελούσαν οι συνάδελφοί του εξαιτίας του χαρακτήρα του. Ο Carathéodory τον δέχτηκε όμως ως φοιτητή και τον καθοδήγησε για την αξιόλογη διατριβή του. Ακόμη και η Emmy Noether τον ευχαρίστησε για τη συμβολή του. Σ’ ένα εντελώς διαφορετικό πλαίσιο και πιο ανθρώπινο, το ύφος του εκφράστηκε με την υπόθεση Felix Hausdorff. Ο διάσημος μαθηματικός του 1941 βρέθηκε σε πολύ δύσκολη θέση εξαιτίας του ναζιστικού καθεστώτος που καταπίεζε τους Εβραίους. Το καλοκαίρι του 1941, οι Ναζί τον ανάγκασαν να παραιτηθεί από το Πανεπιστήμιο της Βόννης. Εκείνη την εποχή ο φοιτητής του Carathéodory, ο Erich Bessel-Hagen, ήταν ο μόνος που διατήρησε τη σχέση του με τον Felix Hausdorff. Μετά τον Οκτώβριο του 1941 ο Hausdorff και η οικογένειά του αναγκάστηκαν να φορέσουν το κίτρινο αστέρι. Ύστερα τους προειδοποίησαν ότι έπρεπε να φύγουν στην Κολωνία. Ο Bessel-Hagen ανησυχούσε πολύ γι’ αυτούς και έγραψε σ’ έναν φίλο του ότι θεωρούσε ότι αυτό που συνέβαινε ήταν το πρώτο στάδιο μιας εκδίωξης στην Πολωνία. Ο ίδιος δεν μπόρεσε όμως να τους βοηθήσει διότι οι συνθήκες χειροτέρεψαν τον Ιανουάριο του 1942. Τότε τους προειδοποίησαν ότι θα φυλακίζονταν στο Endenich. Στις 25 Ιανουαρίου ο Felix Hausdorff έγραψε στον Wollstein :

“Dear Friend Wollstein

By the time you receive these lines, we three will have solved the problem in another way – in the way which you have continually attempted to dissuade us…

What has been done against the Jews in recent months arouses well-founded anxiety that we will no longer be allowed to experience a bearable situation…

Forgive us, that we still cause you trouble beyond death; I am convinced that you will do what you are able to do (and which perhaps is not very much). Forgive us also our desertion! We wish you and all our friends will experience better times.

Yours faithfully, Felix Hausdorff.”

Την επόμενη μέρα ο Felix, η γυναίκα του και η αδελφή της αυτοκτόνησαν. Δεν μπόρεσαν ν’ αντέξουν τη συμφορά τους όπως και ο φίλος τους δεν κατάφερε να τους βοηθήσει. Γι’ αυτόν τον άνθρωπο συζητούν ο Kneser και ο Carathéodory τους τελευταίους μήνες πριν τον θάνατο του Carathéodory.