2024 - Το κρυφό σχολειό: η συμβολή του και η καταδίκη του

N. Lygeros

Μελετώντας πρόσφατα βιβλία και όχι συγγράμματα, αντιλαμβανόμαστε όλο και πιο συχνά ότι υπάρχει μια τάση έμμεσης ή ακόμα και άμεσης καταδίκης του κρυφού σχολειού. Και δεν είναι πια θέμα ειδικών ότι το κρυφό σχολειό αποτελεί ένα πρόβλημα για τα άτομα που θέλουν να διαγράψουν την ιστορία μας με το πρόσχημα της καλυτέρευσης των ελληνο-τουρκικών σχέσεων. Δυστυχώς τα άτομα αυτά δεν έχουν καμία γνώση στρατηγικής και θεωρούν ότι μέσω των διδακτικών μεταρρυθμίσεων θα επιτευχθεί ο στόχος τους. Ο μόνος στόχος που μπορεί να επιτευχθεί δεν είναι η αλλαγή της τουρκικής στάσης και αυτό εμφανίζεται μετά από μια απλοϊκή εξέταση των σχολικών της βιβλίων. Για μία πιο αξιόλογη ανάλυση, είναι καλό να καταφύγουμε στις μελέτες του Αντώνη Παυλίδη. Με άλλα λόγια, η τάση αυτή δεν μας οδηγεί παρά σε μία θέση αναξιοπιστίας ως προς τους αντιπάλους μας. Δεν είναι με την καταστροφή κάθε νοητικού σχήματος της αντίστασής μας που λειτουργεί δομικά για το γεωστρατηγικό μας υπόβαθρο που θα καταφέρουμε ν’ αλλάξουμε τη γνώμη των άλλων. Απλώς εμείς δεν θα έχουμε πια γνώμη επί του θέματος. Οι μεν κατηγορούν το κρυφό σχολειό διότι έχει εκκλησιαστικό ύφος, οι δε επειδή μπορεί να χρησιμοποιηθεί εθνικιστικά. Στην ουσία, η ύπαρξη μιας αντίστασης στην περίοδο της τουρκοκρατίας είναι ενοχλητική διότι αποδεικνύει έμμεσα ότι υπήρχε καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των Ελλήνων. Και στην Κύπρο ζήσαμε πρόσφατα ανάλογες απόπειρες γα τα γεγονότα του 1974. Απλώς στην Ελλάδα, τα προβλήματα των φανατικών της λήθης είναι πιο σοβαρά, διότι η ρίζα του κακού, δηλαδή της μνήμης, είναι πιο βαθιά ριζωμένη. Πρέπει, λοιπόν, να χτυπήσουν και το κρυφό σχολειό. Όχι άμεσα, βέβαια, αλλά έμμεσα για να μην το αντιληφθεί ο ελληνικός λαός. Αρχίζουν λοιπόν από τα παιδιά. Αλλά όχι μόνο. Υπάρχουν και περιοχές όπου όντως το κρυφό σχολειό ήταν πια κρυφό. Η Μονή Αγίου Νικολάου των Φιλανθρωπηνών είναι πια σχεδόν άγνωστη ενώ βρίσκεται πολύ κοντά στα κελιά όπου δολοφονήθηκε ο Αλή πασάς. Οι Φιλανθρωπηνοί ήρθαν από την Κωνσταντινούπολη μετά το 1204. Το καθολικό του μοναστηριού χτίστηκε τη βυζαντινή εποχή πριν το 1292. Ένας κώδικας στο Μουσείο Μπενάκη αναφέρει ότι τον 13ο-14ο αιώνα υπήρχε ήδη συγκροτημένη μονή του Αγίου Νικολάου. Οι σημαντικοί Φιλανθρωπηνοί ήταν πέντε: ο Μιχαήλ (+1342), ο Γεώργιος (+1357), ο Μακάριος (+1505), ο Νεόφυτος (+1532) και ο Ματθαίος (+1534). Η αγιογράφηση του ναου ολοκληρώθηκε το 1560. Αν αυτό το μοναστήρι είναι πια άγνωστο, είναι διότι η παράδοση λέει ότι εκεί λειτουργούσε εκπαιδευτήριο που είχε ιδρυθεί τη βυζαντινή εποχή και υπήρχε κρυφό σχολειό. Αυτό το τελευταίο είναι το πρόβλημα του μοναστηριού που έχει από τις ομορφότερες τοιχογραφίες της Ελλάδας. Υπήρχε εκεί ένα κρυφό σχολειό. Όμως, όπως πρέπει να μην υπάρχει πια κρυφό σχολειό, δεν πρέπει να υπάρχει και μοναστήρι. Όμως το μοναστήρι υπάρχει. Κατά συνέπεια, πρέπει να γίνει άγνωστο για να μην το επισκέπτεται κανένας. Η ίδια του η ύπαρξη είναι μια αντίσταση στη λήθη. Οι φανατικοί της λήθης δεν λειτουργούν μόνο με τα διδακτικά βιβλία, αλλά και με τα τουριστικά δεδομένα που εκφυλίζουν την Ιστορία για να είμαστε πιο κοντά στους άλλους. Κατά την άποψή μας, είναι μια γενικευμένη μορφή του συνδρόμου της Στοκχόλμης.