721 - Αλλαγή στρατηγικής και στρατηγική αλλαγής

Ν. Λυγερός

Η ιδέα της αλλαγής στη στρατηγική είναι πολύπλοκη και πολυπλευρική. Πολύπλοκη διότι διαμορφώνει το αρχικό πλαίσιο και δημιουργεί νέες επιλογές και εκδοχές. Πολυπλευρική διότι αναγκάζει τον αναλυτή και το στρατηγικό σύμβουλο να έχει μια μη γραμμική νοητική κατεύθυνση και εμπεριέχει πολλαπλά στοιχεία που δεν επηρεάζουν τις εξελίξεις μόνο τοπικά.
Η αλλαγή είναι οριστικά θετική σε δύσκολες περιπτώσεις διότι εκ φύσεως επιτρέπει την ύπαρξη νέων δεδομένων, αν και βέβαια υπάρχει και η περίπτωση μιας κατώτερης απόδοσης. Πρακτικά όμως συμφέρει η αλλαγή διότι οι πιθανότητες βελτίωσης της κατάστασης είναι μεγαλύτερες. Και σε περίπτωση διαμάχης, η αλλαγή αναγκάζει τον αντίπαλο σε μια νέα ανταπόκριση. Έτσι ακολουθεί την ιδέα ότι η βέλτιστη κίνηση δεν είναι κατ’ ανάγκη η καλύτερη για ένα άτομο μα η καλύτερη για δύο. Και αν δεν υπάρχει διαπραγματευτικό πλαίσιο, τότε η ενόχληση που προκαλεί στον αντίπαλο είναι ένα από τα βασικά κριτήρια επιλογής.
Η αλλαγή στρατηγικής είναι όντως αναγκαία σε δύσκολες περιπτώσεις διότι η σταθερότητα δεν εξασφαλίζει τίποτα. Όμως είναι πάντα δύσκολη εκ φύσεως αφού τα δεδομένα είναι αρνητικά. Πρέπει, λοιπόν, η επιλογή να γίνει έτσι ώστε οι επόμενες επιπτώσεις να είναι θετικές για άλλες αλλαγές. Διότι δεν πρέπει να δοθεί μεγάλη σημασία στην κίνηση μα στην επόμενη κίνηση. Η αλλαγή στρατηγικής ακολουθεί την αλλαγή πλαισίου αλλά κάποτε το διαμορφώνει και αυτό. Με αυτόν τον τρόπο, εισχωρεί στην έννοια του στρατηγικού δόγματος.
Βλέπουμε ότι αν και η αλλαγή στρατηγικής είναι αναγκαία δεν συνεπάγεται η στρατηγική αλλαγής. Αυτή η δεύτερη έννοια είναι πιο ουσιαστική και μη συμβατική διότι ανήκει στον πυρήνα της στρατηγικής. Η αλλαγή είναι ένα από τα πιο ισχυρά νοητικά σχήματα της στρατηγικής σκέψης. Καθορίζει τη διαφορά του παρελθόντος και του μέλλοντος. Επιλέγει το μέλλον και υλοποιεί τη νοόσφαιρα του παρελθόντος. Η νοητική πραγματικότητα δημιουργεί μέσω της αλλαγής την υλική πραγματικότητα. Όμως για να υπάρξει στρατηγική αλλαγής πρέπει να υπάρξει επινόηση της έννοιας της σταθερότητας ορισμένων νοητικών σχημάτων που μετατρέπονται διατηρώντας την ουσία της στρατηγικής πληροφορίας. Διότι η αλλαγή δίχως μνήμη του παρελθόντος δεν έχει μέλλον. Η διατήρηση της ουσίας προηγείται όμως από την εντόπιση της και την επιλογή της, οι οποίες είναι σημαντικότατες για τη στρατηγική απόφαση. Και αυτή η απόφαση πρέπει να έχει υπολογίσει σωστά τις αδυναμίες του συστήματός της. Διότι η σοφία είναι η ενοποίηση των αδυναμιών. Η στρατηγική είναι αναγκαία μόνο για εκείνους που γνωρίζουν τις αδυναμίες τους και επιθυμούν να τις ξεπεράσουν για να παλεύουν αποτελεσματικά εναντίον των αντιπάλων τους. Η στρατηγική αλλαγής είναι λοιπόν ουσιαστική μόνο και μόνο σ’ αυτό το πλαίσιο. Εάν ο χρήστης της είναι σίγουρος για τη νίκη του και θεωρεί ότι είναι μόνο μια υποκριτική που δεν την έχει ανάγκη, η ρητορική είναι επαρκής. Όταν όμως η πραγματικότητα πιέζει τη νοόσφαιρά μας, μόνο η στρατηγική αλλαγής μπορεί να μετατρέψει μια επικίνδυνη κατάσταση σε θετική μέσω μιας ριψοκίνδυνης επιλογής.