2897 - Η φυσική ως πειραματική επιστήμη

Ν. Λυγερός, Γ. Ζησιμόπουλος

Με τα θεωρητικά της εκπαίδευσης, η φυσική θεωρείται όλο και λιγότερο πειραματική επιστήμη. Δεν δίνεται έμφαση στις πρακτικές εργασίες και οι μαθητές έχουν την εντύπωση ότι αποτελείται μόνο από συνταγές και δεν αντιλαμβάνονται την τέχνη της μαγειρικής. Ενώ το γαλλικό Λύκειο θεωρεί ότι πρέπει να διδαχθεί ως πειραματική επιστήμη. Η πρακτική τροποποίηση της τάξης δίνει το πρόσχημα στους καθηγητές να επεκταθούν μέσα σε μία δυνητική φυσική που δεν έχει άμεση σχέση με την πραγματικότητα. Ενώ στη Γαλλία, το πείραμα είναι οργανικά ενταγμένο στη διδασκαλία. Με τη μη πρακτική προσέγγιση η φυσική παρουσιάζεται ως θεωρητική με την άποψή της ενώ είναι θεωρητική λόγω του ύφους της ύλης. Κατά παράδοξο τρόπο, τουλάχιστον εξ αρχής, ο αφοπλισμός του πρακτικού δεν προσφέρει δυνατότητες ανάπτυξης ενός θεωρητικού και αφαιρετικού πεδίου δράσης. Η αφαίρεση του πρακτικού παραμένει πράξη και όχι σκέψη. Συνεπώς η στρατηγική που αναπτύσσεται είναι λανθασμένη εξ αρχής.

Το άλλο σημαντικό πλεονέκτημα της πρακτικής και πειραματικής προσέγγισης της φυσικής είναι ότι η διδακτέα ύλη πρέπει να προσαρμόζεται συνεχώς στις νέες τεχνικές αλλά και στα τεχνολογικά αποτελέσματα. Δεν μπορεί ο δάσκαλος να μη δεχθεί την πίεση της τεχνολογικής εξέλιξης. Αυτό σημαίνει ότι και σε φαινομενικά καθαρά θεωρητικές εξηγήσεις φαινομένων όπως η κβαντική θεωρία ή η ειδική σχετικότητα, ο δάσκαλος αναγκάζεται να επινοήσει ένα πείραμα όπου εκφράζονται αυτές οι ιδιαιτερότητες των ιδιομορφιών της φύσης. Βέβαια, με αυτές τις συνθήκες, το παίγνιο της διδακτικής γίνεται πολυπλοκότερο διότι το πείραμα πρέπει να παραμένει διαδικαστικά προσιτό και προσβάσιμο. Ο Pierre Gilles de Gennes είχε αναπτύξει τη δεξιοτεχνία του μη συμβατικού πειράματος. Έκανε μια πρακτική εφαρμογή του ξυραφιού του Occam στο πλαίσιο της μεθοδολογίας της ανάδειξης της διαδικασίας του πειράματος. Έπρεπε με λιγότερο πειραματικό υλικό να πετύχουμε το ίδιο πείραμα. Αυτή η εκμάθηση αναγκάζει το μαθητή ή τον καθηγητή να επινοήσει την κατανόηση σε ένα πιο απλό πλαίσιο. Έτσι το πείραμα γίνεται τρόπος προσέγγισης της ουσίας. Αναγκάζεται ο καθηγητής να βασιστεί στα κρίσιμα σημεία που αποτελούν τα κομβικά στοιχεία της υποδομής. Σε αυτό το πεδίο, τα σχήματα και οι φωτογραφίες δεν επαρκούν για να δώσουν μία ουσιαστική ιδέα της ουσίας. Είναι μόνο και μόνο ενδείξεις για την καθοδήγηση ενός πραγματικού πειράματος που θα διεκπεραιωθεί μπροστά στα μάτια του μαθητή. Με αυτόν τον τρόπο θα μπορέσει να το ζήσει βιωματικά, κάνοντας χρήση πολλών αισθήσεων που διευκολύνουν όχι μόνο την αποθήκευση της μνήμης αλλά και τη συγκριτική σκέψη του μαθητή. Η πάλη με την πραγματικότητα της φυσικής ως πειραματικής επιστήμης, μετατρέπει την παθητική πληροφορία σε δυναμική γνώση. Μέσω της τεχνολογίας ως μέντορα και της φυσικής ως πειραματικής επιστήμης, ο μαθητής αναπτύσσει δημιουργικά τη σκέψη του.