Δίχως μνήμη δεν υποφέρεις, όμως κάνεις τον άλλο να υποφέρει εξαιτίας σου. Οι στρατιώτες είναι συχνά τόσο νέοι που ζουν κάθε φορά τον πρώτο τους πόλεμο. Ενώ ο λαός είναι πάντα γέρος και πεθαίνει με τον τελευταίο πόλεμο. Όταν δεν έζησες ακόμα είσαι έτοιμος να δώσεις τη μάχη της ζωής σου. Ενώ όταν ζεις με τη μνήμη παίρνεις μόνο την ειρήνη του θανάτου. Στον πόλεμο δεν υπάρχει αθωότητα. Ακόμα κι αυτοί που θα πεθάνουν δεν είναι αθώοι διότι ξέρουν. Με τη γνώση χάνεις την αθωότητά σου και είσαι υπεύθυνος για όλους. Η γνώση όμως δεν είναι εξουσία και η εξουσία δεν είναι γνώση.
Δίχως βάσανα δεν υπάρχεις και βασανίζεις τον άλλο για να υπάρξεις. Έτσι και ο νικητής δεν υπάρχει δίχως ηττημένο. Τον έχει ανάγκη ενώ ο ηττημένος της ζωής δεν έχει πια ανάγκες. Είναι ο ίδιος μια ανάγκη: η ανάγκη της μνήμης σ’ ένα κόσμο που βυθίζεται κάθε μέρα μέσα στη λήθη. Σβήνει το παρελθόν για να μην έχει τύψεις. Ακρωτηριάζει το παρελθόν για να μην εκδικηθεί στο μέλλον.

Δίχως ευθύνες ζεις ελεύθερος αλλά σκλαβώνεις τον άλλο. Δε φταις εσύ διότι πολεμάς μα φταις διότι επιτρέπεις τον πόλεμο. Ακόμα κι αν δεν πράττεις είσαι ο μάρτυρας της ιστορίας, μιας ιστορίας που δε δημιούργησες μα μιας ιστορίας που υπάρχει και εξαιτίας σου. Και αν δε βρήκες τις δυνάμεις να σταματήσεις την εξέλιξη της ιστορίας πρέπει να βρεις δυνάμεις για να διαμορφώσεις το τέλος της. Μπορεί να μην είσαι υπεύθυνος για την αρχή, στο τέλος όμως έχουμε όλοι μας ευθύνες.

Δίχως όνομα παραμένεις ανώνυμος και ανεξάρτητος μέσα στη μάζα αλλά είναι στο όνομά σου ως μάζα που άλλοι είναι καταδικασμένοι. Δεν είναι ανάγκη να πας στα δικαστήρια για να καταδικάσεις κάποιον, φτάνει να μην κάνεις τίποτα γι’ αυτόν. Με τη δύναμη δεν υπάρχει δίκαιο, με την αδυναμία υπάρχει μόνο αδικία. Και το κοινό δικάζει ακόμα κι αν δεν ξέρει ποιον και γιατί, απλώς και μόνο γιατί δεν έμαθε, δεν έκανε την προσπάθεια της αντίστασης στην αδράνεια.

Δεν υπάρχει λόγος να μην αντισταθούμε και δεν έχουμε καν το δικαίωμα. Είναι ένα θέμα ηθικής. Είναι θέμα ανάγκης διότι κάθε πόλεμος είναι μια πληγή για την ανθρωπότητα και για την ανθρωπιά μας. Στην Ελλάδα και στην Κύπρο ξέρουμε τι σημαίνει κατοχή και τι σημαίνει αντίσταση, ξέρουμε τι σημαίνει προσφυγιά και τι σημαίνει θάνατος. Η ιστορία μας , μας τα δίδαξε και τα ζούμε ακόμα και δεν είναι ανάγκη να τα διδάξει σε άλλα παιδιά. Μάθαμε ήδη και για τους άλλους. Κι ακόμα κι αν ο ελληνισμός είναι λαβωμένος, κάποιοι είναι πιο μόνοι από εμάς. Υπάρχουν και μας έχουν ανάγκη ως ευρωπαίους, υπάρχουν και ζουν ακόμα με την ελπίδα. Η ύπαρξη τους είναι μόνο μια ελπίδα. Δεν τους μένει τίποτα άλλο. Κι αυτή η ελπίδα είμαστε εμείς. Όχι ο καθένας μας αλλά όλοι μαζί. Η ζωή δεν πρέπει να είναι μια πληγή για τα παιδιά, ούτε ο θάνατος μια απελευθέρωση. Η ζωή είναι ένα δώρο. Κι αυτό το δώρο πρέπει να το δώσουμε τώρα.