Με τα νέα δεδομένα, τα παιδιά των εγκλωβισμένων μπόρεσαν να ’ρθουν στην ελεύθερη Κύπρο. Κι αν αυτό αντιπροσωπεύει από μόνο του μια μικρή έξοδο, δεν είναι αρκετό. Ο αγώνας μας δεν μπορεί να τελειώσει μ’ αυτόν τον τρόπο. Τα παιδιά αυτά έδειξαν το παράδειγμα με την αθωότητά τους. Και τώρα εμείς, που την έχουμε χάσει εδώ και χρόνια, πρέπει ν’ ακολουθήσουμε τα μικρά τους βήματα. Δεν φθάνει που ήρθαν, πρέπει να πάμε κι εμείς. Αλλιώς η φυλακή τους θα παραμείνει κλειστή. Μόνο εμείς μπορούμε να τους αποδείξουμε ότι δεν τους ξεχάσαμε τόσα χρόνια κι ότι τώρα θα τους βλέπουμε όσο πιο συχνά μπορούμε. Δεν πρέπει μόνο να εξασφαλίσουμε την ύπαρξη του σχολείου, πρέπει να υπάρχει και ελεύθερη σκέψη. Δεν μας ζητούν να πεθάνουμε γι’ αυτούς, μόνο να ζήσουμε μαζί τους. Στα κατεχόμενα πρέπει να υπάρχουμε κι εμείς. Για να κρατήσουμε τις ρίζες μας πρέπει να τις ποτίζουμε με ανθρώπινες επαφές, με διαλέξεις και με μαθήματα. Η διδασκαλία έχει πολλά να κάνει στα κατεχόμενα. Στα ελεύθερα μέρη, η διδασκαλία είναι μια εργασία κι ένα πάθος, στα κατεχόμενα όμως είναι ένας αγώνας.

Δεν είναι ανάγκη να διδάσκουμε ως δάσκαλοι ένα επίσημο πρόγραμμα που περιέχει τις λέξεις Δεν ξεχνώ, αν δεν παίξουμε τον νέο μας ρόλο. Το χρέος της διδασκαλίας δεν είναι μόνο η μάθηση, μα και η ελευθέρωση της σκέψης. Κι όταν δεν ξεχνώ το μέλλον, βλέπω την ανάγκη των παιδιών. Κάθε δάσκαλος, κάθε δασκάλα ξέρει τώρα ότι τους έχουν ανάγκη. Η δυσκολία όμως είναι η συμπόνια, διότι ενοχλεί την καθημερινότητα μιας ζωής που σβήνει μέσα στη λήθη. Και η μνήμη μας είναι μια πληγή, όπως η αυθεντική ζωή. Μόνο έτσι όμως μπορούμε να συλλάβουμε την ουσιαστική έννοια του έργου μας Διότι τα παιδιά στα κατεχόμενα δεν είναι μόνο φωτογραφίες και ζωγραφιές, όπως βλέπουμε σε όλα τα σχολεία μας, είναι και αυτά άνθρωποι που έχουν ανάγκη από την αγάπη μας.

Συγκεκριμένα τι μπορούμε να κάνουμε; Όλοι μας μπορούμε να κάνουμε κάτι ως δάσκαλοι: ανταλλαγές μαθητών, χρήση του διαδικτύου, προσφορές υπολογιστών, συμμετοχή σε κοινά προγράμματα, συμμετοχή στη μαθηματική ολυμπιάδα, συμμετοχή δωρεάν στο θερινό σχολείο του Αγρού που οργανώνει η μαθηματική εταιρεία, μαθήματα ιστορίας στα μέρη όπου έγινε η ιστορία, θεατρικά εργαστήρια στα κατεχόμενα, κτλ. ή και σχολικές εκδρομές που ακόμα κι αν είναι επιφανειακές, επιτρέπουν τις πρώτες επαφές των παιδιών. Διότι εμείς είμαστε υπεύθυνοι για όλα τα παιδιά μας. Άρα πρέπει να τα βοηθήσουμε εμείς για να υλοποιήσουν κοινά έργα, διότι αυτό που είναι μνήμη για μας, είναι το μέλλον γι’ αυτά!

Με τα νέα δεδομένα, το μέτωπό μας άνοιξε κι αν μερικοί κλείνουν ακόμα τα μάτια τους είναι θέμα χρόνου να τα ανοίξουν. Ενώ τα παιδιά μας, με τα μεγάλα τους μάτια, κοιτάζουν το έργο μας, το μέλλον. Εκείνα δεν φοβούνται να κινηθούν γιατί ο κόσμος τούς ανήκει. Κι όταν βλέπουν τη λειτουργία του Μητροπολίτη Μόρφου που σταμάτησαν οι πράκτορες του κατοχικού συστήματος, πιστεύουν περισσότερο στον άνθρωπο, στον άνθρωπο που δείχνει το παράδειγμα της πραγματικής αντίστασης που πρέπει να γίνει από την απέναντι πλευρά για να μην υπάρχει πια το απέναντι. Κι ενώ οι άλλοι μιλούν για λειτουργικότητα ενός σχεδίου, εκείνοι που παλεύουν εναντίον της λήθης λειτουργούν τις εκκλησίες μας. Στην Ελλάδα το κρυφό σχολειό έσωσε τη μνήμη μας. Την έσωσαν οι καλόγεροι και τα παιδιά. Τώρα στην Κύπρο, οι ίδιοι δείχνουν πού είναι ο πραγματικός αγώνας. Ας τους βοηθήσουμε κι εμείς, ούτε ως αθώοι, ούτε ως άγιοι, μα ως άνθρωποι!