86098 - Καταγραφή: Ανάλυση θεατρικού έργου: Οι σκιές του Πύργου. 7o e-Masterclass: “Θεατρικότητας και Ηθοποιότητας”. 12/11/2023

Ν. Λυγερός

Μία νοσταλγική μουσική ακούγεται μες στη νύχτα ενός διαμερίσματος. Άρα το διαμέρισμα είναι κλασσικό, εντάξει, όλοι έχουμε ένα διαμέρισμα, ότι μπορούμε να ζήσουμε τη νύχτα ναι. Τι μπορεί να είναι αυτή η νοσταλγική μουσική. Μια γυναίκα ψάχνει ένα βιβλίο σε μια μικρή βιβλιοθήκη, όλοι έχουμε μία μικρή βιβλιοθήκη, όλοι μπορούμε να ψάξουμε ένα βιβλίο, ενώ ο άντρας διαβάζει μία εφημερίδα. Αυτό μη μου πείτε ότι δεν είναι οικείο. Καραμπάμ, η σχέση του Πύργου; ο Πύργος είναι βέβαια ο Πύργος της Θεσσαλονίκης, ο λευκός που δεν ήταν λευκός, ήταν κόκκινος, θα το δούμε μετά. Έχουμε λοιπόν μια κάμερα full shot το βλέπετε; Άρα το όνομα είναι η Εύα. Το Εύα δεν το ξέρουμε, λέει δεν το βρίσκω. Εδώ είναι αυτό που σας εξηγούσα με τη φέτα ζωής. Καταλαβαίνετε ότι μπαίνουμε ξαφνικά μέσα στο διαμέρισμα των ανθρώπων. Έτσι δεν είναι; δεν έχουμε καμία προετοιμασία, δεν ξέρουμε ποιος είναι η Εύα, δεν ξέρουμε ότι υπάρχει κι ο Ανδρέας και ενώ βλέπουμε ότι ψάχνει ένα βιβλίο, η πρώτη ατάκα είναι: δεν το βρίσκω. Και τώρα εσύ νιώθεις λίγο βλάκας ως κοινό, γιατί λες, αφού δεν ξέρω ποιο ψάχνει, γιατί δεν λέει, δεν βρίσκω το βιβλίο τάδε. Υπάρχει όμως ακόμα πιο ωραίο, γιατί; γιατί λέει δεν το βρίσκω, μήπως ξέρεις πού είναι; ρωτάω τώρα, αυτό τι είναι σαν υπογραφή; αυτό σημαίνει ότι είναι ζευγάρι, το πιάσατε; μόνο κάποιος που συζεί με κάποιον, μπορεί να βλέπει κάποια να ψάχνει ένα βιβλίο σε ένα συγκεκριμένο μέρος κι αυτή να λέει, δεν το βρίσκω κι ο άλλος να πεταχτεί, ξέρω για ποιο βιβλίο μιλάς, είμαστε εντάξει, όσο διάνοια και να είσαι, άμα δεν έχεις δει ποτέ σε αυτό το σπίτι πώς να το ξέρεις, εντάξει, βλέπω τώρα τον Μιλτιάδη άμα μου πει: δεν το βρίσκω Δάσκαλε, να του πω ποιο; Αναγκαστικά. Είμαστε εντάξει; αυτό εδώ είναι μια μικρή υπογραφή. Σημαίνει ότι έχουν μια ιδιαίτερη σχέση, αλλά προσοχή, πώς το κάναμε. Αυτές είναι τεχνικές που έχουμε στα μαθηματικά, Νίκο, Γκάρντνερ, Χάουαρντ Γκάρντνερ, δηλαδή είναι, πώς να δώσω πληροφορίες χωρίς να δίνω πληροφορίες. Άρα λέω, δεν είναι Ντε Μπονό, Γκάρντνερ. Λέει λοιπόν: δεν το βρίσκω αλλά δεν ξέρεις, μήπως ξέρεις πού είναι; Άρα, αυτό σημαίνει ότι υπονοεί, ότι αυτός ξέρει, πρώτον, ποιο βιβλίο είναι και πού είναι, δύο πληροφορίες. Αρα έχουμε μία πληροφορία που φαίνεται να είναι άχρηστη, μία δεύτερη πληροφορία που μας δίνει μία πληροφορία, αλλά είναι μετά πληροφορία και μετά έχουμε τον άντρα. Ο άντρας σηκώνει το βλέμμα του πρώτη φορά, αυτό σίγουρα είναι οικείο…σε κάθε Ελληνίδα…μόνο η παντόφλα λείπει. Αυτό όμως που έχει σημασία είναι ότι, εδώ, κοιτάξτε τι γίνεται, η γυναίκα θεωρεί ότι ο άντρας μπορεί να το βρει, αλλά δεν κοιτάζει, ότι αυτός δεν κοιτάζει πού είναι. Άρα, άμα κοίταζε πού έψαχνε η γυναίκα το βιβλίο, θα ήξερε για ποιο μιλάει, αλλά αυτός, εκείνη τη στιγμή κοιτάζει μόνο την εφημερίδα. Άρα έχουμε, τι έχουμε; μια μικρή παρεξήγηση. Αυτή ξέρει ότι αυτός ξέρει, αυτός ξέρει ότι δεν ξέρει και βλέπει ότι αυτή δεν ξέρει ότι δεν ξέρει, άρα μας κάνει το διάλογο. Εύα: δεν το βρίσκω, μήπως ξέρεις πού είναι; – τι πράγμα; Αυτό κανονικά το, τι πράγμα; δεν κολλάει με την προετοιμασία που κάναμε, αλλά βέβαια κολλάει γιατί είχαμε πει ότι διαβάζει μια εφημερίδα, αλλά δεν κοιτάζει, δεν έχει το βλέμμα του εκεί πέρα καρφωμένο. Εξηγεί λοιπόν η άλλη: το δώρο του Χρήστου. Καταλαβαίνουμε τώρα ότι το δώρο του Χρήστου είναι ένα βιβλίο. Άμα προσέξετε τώρα τι κάνουμε, ξανά κοιτάζει την κάμερα και έχουμε κάμερα close up, άρα θέλει να πει ότι κοιτάζουμε από κοντά, μετά θα πάρουμε μία κάμερα full shot και μετά μια διπλή. Εδώ ο Ανδρέας θα πει αμέσως: <<το λυκόφως των ειδώλων>>; Άρα βλέπετε, από τη στιγμή που λέει το δώρο του Χρήστου, δεν ψάχνει κάτι άλλο και ρωτάω: τι σημαίνει αυτό; Ο Χρήστος έχει κάνει ποτέ δεύτερο δώρο; δεν θα είχε πει το δώρο του Χρήστου, δε θυμάσαι μωρέ ένα από τα δώρα του Χρήστου, θα είχε πει κάτι τέτοιο. – Ναι ναι  -ξέρεις πού είναι; – Όχι. Αυτό πάλι είμαστε, είμαστε σε ένα πλαίσιο οικείο αλλά δεν καταφέρουμε να πιάσουμε τον διάλογο, γιατί σχεδόν μπορούν να καταλάβουν ο ένας τον άλλον, είναι αυτό που λέμε επικοινωνία μπουζούκι, άρα υπάρχει επικοινωνία αλλά δεν υπάρχει ακόμα συνεννόηση. Άρα εδώ έχουμε μια πρώτη ένδειξη, ότι το κείμενο δεν είναι τόσο λογικό, λέει: – μα τότε πώς θυμάσαι τον τίτλο; αυτό είναι μία τεχνική που έχουμε στον Ουμπέρτο Έκο, σε σχέση με τον Ζαντίγκ του Βολταίρου, όπου υπάρχει ένα άλογο και σε κάποια φάση, πιάνουν τον Ζαντίγκ και ο Ζαντίγκ λέει: μήπως ψάχνετε το άλογο που είναι λευκό, που τρέχει έτσι και κάνει αυτό και αυτό και αυτό; Λέει ναι, ναι βέβαια αυτό και λέει δεν το έχω δει και τον βάζουν φυλακή, γιατί δεν μπορεί να ξέρει τόσα πολλά πράγματα… και μετά στη φυλακή εξηγεί, ότι είχε δει το ίχνος, είχε πιάσει λίγο το μαλλί, την αλογοουρά και για αυτό είδε ότι ήταν λευκό κ.τ.λ. Άρα εδώ είναι πάλι το ίδιο. Μα τότε πώς θυμάσαι τον τίτλο; θυμάμαι τη μέρα που σου το χάρισε, πάνε τρία χρόνια τώρα. Εδώ τώρα κοιτάξτε τι κάναμε, διακριτικά από έναν χώρο του χώρου, πήγαμε σε ένα χώρο του χρόνου. Αυτή δεν είχε πει τίποτα, εμείς τώρα όμως, πήγαμε 3 χρόνια πίσω, άρα ενώ είμαστε μέσα στη φέτα ζωής, χραπ, είναι σαν να μπαίνω εγώ στο σπίτι της Μαρίας και λέω: α τι ωραίο αυτό εδώ και μου λέει, το πήρα πριν 3 χρόνια. Μπορεί να συμβεί έτσι δεν είναι; Άρα εγώ ξαφνικά έχω ένα flashback. Λέω λοιπόν τώρα. Πάντα θυμάμαι τα δώρα του Χρήστου, άρα εδώ είναι τα δώρα, αυτή θυμάται τα δώρα, εντάξει; ενώ μιλούσαμε για το δώρο. Το πιάσατε; τη διαφορά; γιατί είναι αυτό που σας λέω: όταν χαρίζεις ένα βιβλίο που μπορεί να σου προκαλέσει μια στενοχώρια, είναι παράξενο να το κάνεις δώρο σε φίλο. Αλλά στην πραγματικότητα είναι και μια μορφή κάθαρσης. Εντάξει; Άμα κάποιος σας δώσει <<έγκλημα και τιμωρία>> δεν είναι τιμωρία, μπορεί να είναι έγκλημα αλλά τιμωρία δεν είναι. Εντάξει; λοιπόν κάθε δώρο του μοιάζει με ένα κομμάτι ψυχής, αυτό έχει σημασία. Όταν κάνετε ένα δώρο, κάνετε ένα δώρο που είναι κομμάτι ψυχής; Άρα εδώ λοιπόν είναι κάθε δώρο του μοιάζει με κομμάτι ψυχής. Έτσι το ένιωσα και εγώ. Έχουμε τον Ανδρέα που έχει ένα άλλο ύφος. – Ήταν λευκό. Δεν κολλάει τώρα στον διάλογο, συμφωνούμε; Δηλαδή, τώρα στην πραγματικότητα επειδή έχω βάλει άλλο ύφος, θυμήθηκε για ποιον μιλάμε και λέει: Ήταν λευκό το είδα στο δωμάτιο. Ωραία, άμα πάρετε την εκδοχή την ελληνική γι’ αυτό το βιβλίο, θα δείτε ότι το εξώφυλλο είναι λευκό. Άρα λέω ξανά, θυμάται ότι είναι λευκό, το είδα στο δωμάτιο. Εντάξει; Άρα εδώ δεν είμαστε στο δωμάτιο, είμαστε στο διαμέρισμα αλλά δεν είμαστε στο δωμάτιο. Άρα εδώ έχουμε το κλασικό που σας λέω συχνά, η Εύα λέει φεύγοντας, έρχομαι. Το ξέρετε ότι αυτό είναι το γυναικείο γιατί όταν φεύγει μια γυναίκα από ένα χώρο, σημαίνει ότι το σύμπαν σταματάει και θα ξαναξεκινήσει μόνο όταν επανέλθει. Άρα για να σιγουρευτεί ότι το σύμπαν θα ζήσει σε αυτό το ενδιάμεσο, αυτής της έκλειψης, επισημαίνει, έρχομαι. Δεν βλέπω κανέναν άντρα να το κάνει αυτό, εγώ το κάνω για να ξαφνιάζω, λέω, έρχομαι. Γιατί έχει πλάκα άμα πεις έρχομαι και δεν κουνιέσαι. Αφού είσαι ήδη εδώ, γιατί έρχεσαι. Άρα είναι απλώς επειδή το είπε κάποιος άλλος, για αυτό είναι σημείο αναφοράς. Ο απεσταλμένος, που λέμε. Άρα μετά πάμε, η γυναίκα ανοίγει την πόρτα και πριν την κλείσει πίσω της…ευχαριστώ. Είμαστε εντάξει; Άρα έχει ήδη πει, έρχομαι ενώ δεν έχει φύγει και λέει ευχαριστώ όταν δεν τον βλέπει, γιατί κοιτάζει την πόρτα. Ο άντρας άφησε πια την εφημερίδα και ακούει τη μουσική. Η μουσική ήταν συνεχόμενη αυτή η νοσταλγική. Άρα τώρα έχουμε ένα flashback και θα χρησιμοποιήσουμε την πόρτα, για να δούμε τη σκηνή της πόρτας, δηλαδή θα δούμε τώρα, κάποιος χτυπάει την πόρτα, κάμερα full shot, ο άντρας πάει να σηκωθεί, μα την ίδια στιγμή…άρα έχουμε λοιπόν την κίνηση που ο άνδρας είναι καθισμένος στην ίδια πολυθρόνα, σχεδόν βλέπουμε την ίδια σκηνή αλλά τώρα βλέπουμε όταν θα μπουν οι άλλοι. Άρα αυτό γιατί είναι εξοικονόμηση για τον σκηνοθέτη; Γιατί δεν έχω ανάγκη να μεταφέρω τον Ανδρέα κάπου, διότι όπως έβγαλα την Εύα, ο χώρος είναι ακριβώς όπως είναι στημένος, όταν θα μπουν οι άλλοι και λέει: πάω να ανοίξω… και λες επιτέλους να κάνει και καμιά δουλειά αυτός ο άνδρας και ακούς λοιπόν, η γυναίκα διασχίζει όλο το σαλόνι και ανοίγει την πόρτα. Στην πραγματικότητα την ξαναφέρνω πίσω αλλά όταν την ξαναφέρνω πίσω είμαστε στον προηγούμενο χρόνο. Παρουσιάζεται ένα ζευγάρι, Χρήστος, άρα ακούμε τον Χρήστο που παρουσιάζει, λέει: η φίλη μου η Λουτσία, αυτό θυμόμαστε, ο άλλος άντρας σηκώνεται, ο άλλος άνδρας είναι ο ίδιος, είναι ο Ανδρέας, εντάξει; αλλά εδώ υπονοούμε ότι τον Χρήστο δεν τον χαρακτηρίσαμε με τον ίδιο τρόπο. – Αυτό είναι για σας (δίνει ένα βιβλίο στη γυναίκα) ένα μικρό βιβλίο. Ο Ανδρέας λέει: τα βιβλία δεν είναι ποτέ μικρά. Η Λουτσία: αυτό το βιβλίο ειδικά είναι γεμάτο φως. Το κάνει δώρο ο Χρήστος, η φίλη του λέγεται Λουτσία, που σημαίνει φως στα ιταλικά και είναι <<Το Λυκόφως των ειδώλων>> του Νίτσε και για αυτό λέει είναι γεμάτο φως. Η Εύα: καθίστε. Κάμερα τραπέζι. Κάμερα τραπέζι σημαίνει ότι δεν θα το κάνουμε σαν τον Κουροσάβα που είναι τραπέζι γιαπωνέζικο, εντάξει; αλλά κανονικό. -Ελπίζω να μην αργήσαμε. Ανδρέας: οι φίλοι πάντα αργούν γιατί πάντα μας λείπουν. Εδώ βάζω ένα χρόνο στο ενδιάμεσο γιατί έχει σημασία, άμα το πείτε χωρίς προετοιμασία και πείτε: οι φίλοι πάντα αργούν γιατί πάντα μας λείπουν, είναι αηδία. Αυτό που έχει σημασία είναι να πείτε: οι φίλοι πάντα αργούν. Να τους κοιτάξετε στα μάτια… (παύση) και μετά, γιατί πάντα μας λείπουν. Κι ο άλλος κανονικά  κάνει, αχ και μετά κάνει ουφ. Η φίλη μου η Λουτσία. Άρα λέμε τώρα, η γυναίκα διασχίζει γρήγορα, κάμερα American plan, American plan, έχει πλάκα γιατί το American plan το λέμε American plan, μόνο οι Αμερικάνοι δεν το λένε. Στην πραγματικότητα είναι πιο κάτω και ολόκληρο, το πάνω μέρος. – Καλοσύνη σου. Εύα: (στην Λουτσία) πρώτη φορά στην πόλη μαςΠροσοχή το Εύα στη Λουτσία, πρώτη φορά στην πόλη μας στην ουσία  σημαίνει, ότι ο Χρήστος δεν είναι πρώτη φορά στην Λουτσία: Όχι, είναι η δεύτερη φορά, μ’ αρέσει όταν οι άνθρωποι πιστεύουν ότι είμαστε σε ένα μέρος για πρώτη φορά ενώ είναι η δεύτερη. Όχι η δεύτερη φορά, ο Χρήστος όμως μου είπε πολλά για σας. Εδώ τώρα έχει σημασία που λέει, δεύτερη φορά και θα το χρησιμοποιήσουμε μέσα στο σενάριο. Αλλά αυτό που έχει σημασία είναι σαν, πώς το λέμε, <<τον κοντορεβυθούλη>>, βάζουμε μερικές πετρούλες οι οποίες δεν φαίνονται και πολύ σημαντικές και θα τις χρησιμοποιήσουμε όλες και λες: <<α καλά εντάξει>>. Η αξία μιας πόλης προέρχεται από τους ανθρώπους της, αυτοί την δημιουργούν. Σας το λέω με έναν τρόπο λίγο διαφορετικό. Πάτε σε μερικές πόλεις που μπορεί να είναι πολύ ωραίες και δεν βρίσκετε κανέναν, κανέναν φίλο, δεν έχετε καμία σχέση, τίποτα. Αυτή η πόλη σας φαίνεται λίγο, έτσι ξερή. Άμα τώρα βρείτε κάποιον, ακόμα και έναν ξεναγό να είναι πολύ φιλικός, να σας δείξει δύο-τρία μέρη, αμέσως αυτή η πόλη φαίνεται πιο φιλική. Άμα βρείτε κάποιον που να έχει συμβάλλει στην πόλη, Παναγία μου, άμα έχει και κάτι το ιστορικό η πόλη και έχει συμβάλει και σε αυτό, παράδεισος! Παράδεισος! Εδώ είμαστε! Όχι αυτά είναι, εδώ είμαστε! Η Εύα κάνει χώρο πάνω στο τραπέζι και πάει να φέρει… άρα έχει σημασία γιατί βάζω ότι κάνει χώρο πάνω στο τραπέζι; Εμένα μου αρέσει το τραγούδι, το θυμάστε; <<το καρβέλι πάνω στο τραπέζι>>; Αυτοί που ξέρουν από τραγούδια θα το ξαναβρούν. Γιατί έχει σημασία; Γιατί σημαίνει ότι το τραπέζι έχει ήδη πράγματα. Εμένα μου αρέσουν τα τραπέζια που έχουν ήδη πράγματα και πρέπει να σπρώξουμε τα πράγματα για να βάλουμε το άλλο, χωρίς όμως να τα αποσύρουμε. Βλέπετε λέω σπρώχνει, δεν λέω βγάζει. Άρα flashback τέλος. Εδώ τώρα θέλω να φανταστείτε, ότι κάθεται δίπλα στον Ανδρέα και του δίνει ένα φιλί. Τώρα η γυναίκα κάθεται αλλά εμείς κανονικά δεν πρέπει να βλέπουμε ούτε τον Χρήστο, ούτε τη Λουτσία. Αλλά βλέπετε λίγο, ότι σκηνοθετικά υπάρχει μία δυσκολία; Ελπίζω να το βλέπετε, εντάξει; Γιατί κανονικά έχουν μπει υποτίθεται, άρα αυτό θα το κάνουμε με τον φωτισμό. Εδώ θα κάνουμε ένα φωτισμό που θα είναι πιο κεντραρισμένος πάνω στο τραπέζι και στα δύο, ουσιαστικά στον καναπέ τώρα εδώ και λέει λοιπόν, κάθεται δίπλα στον Ανδρέα και του δίνει ένα φιλί. Ο Ανδρέας γελώντας: τόσο πολύ σου ‘λειψε; και αυτό έχει σχέση με το: <<οι φίλοι πάντα αργούν, γιατί πάντα μας λείπουν>>. Για αυτό λέει: εσύ δεν έλεγες ότι οι φίλοι πάντα λείπουν; Είναι το τελευταίο του δώρο. Εδώ είναι η εξήγηση. Είναι τα δώρα και το δώρο επειδή είναι το τελευταίο. Το πιάσατε τώρα; Τώρα μόνο έχουμε την εξήγηση. Οκ; Άρα, η γυναίκα πέφτει πάνω στον ώμο του, την βλέπετε αυτή την κλίση έτσι δεν είναι; Είναι εύκολο γιατί είναι ήδη δίπλα, – μην κάνεις έτσι θα μας ξανάρθει, μη φοβάσαι. Εδώ έχετε ένα αίνιγμα. Βλέπετε πώς το κάναμε σιγά-σιγά; -Τώρα που βρήκα το βιβλίο του, δεν φοβάμαι πια. Άρα είναι ένας συνδετικός κρίκος. Έχουν σημασία τα βιβλία, έχουν σημασία οι αφιερώσεις, τα βιβλία, έχουν σημασία οι υπογραφές. Ανδρέας: η αλήθεια είναι πάντα απλή, αυτό δεν είναι ένα σύνθετο ψέμα; Προσέχετε τώρα ότι είναι εισαγωγικά; Αλλά στην πραγματικότητα είναι τσιτάτα. Άρα οι δύο, εδώ τώρα φανταστείτε σε κανονικό θεατρικό, πώς να καταλάβει ο άλλος ότι είναι τσιτάτο, αλλά επειδή στο κείμενο μπορούμε να βάλουμε τσιτάτο, το βάζουμε. Ο Χρήστος ήταν πάντα έξω από την εποχή μας, έχει σημασία αυτό, γιατί ελπίζω να καταλαβαίνετε ότι ο Χρήστος και η Λουτσία είναι έξω τώρα, ακόμα και θεατρικά. – Γιατί το λες αυτό; – Διότι ποτέ του δεν ήταν ένας επίκαιρος άνδρας και η Εύα συνεχίζει και λέει: η επικαιρότητα πεθαίνει κάθε μέρα. Ποιος από σας κοιτάζει χθεσινές ειδήσεις, ενώ βέβαια θα δείτε ένα έργο που μπορεί να έχει γίνει και πριν 20 χρόνια, δεν έχετε θέμα. – Ο Χρήστος δεν έχει το δικαίωμα να πεθάνει, πρέπει να ζήσει. – Γιατί; – Για μας. Είναι γλυκιά σφαλιάρα αυτό. Ε; – Και εμένα μου λείπει ο Χρήστος. -Είναι η πρώτη φορά που μου το λες. – Η σιωπή κρύβει πολλές λέξεις. Στο full shot μετά το close up έχουμε ξανά την – Εύα: Ο Χρήστος έλεγε ότι κάθε λέξη είναι και ένας κόσμος…ένας ξεχασμένος κόσμος. Όπως οι λέξεις ζουν μέσα στη σιωπή, έτσι και εμείς ζούμε μέσα στους ξεχασμένους κόσμους. Μια λέξη όταν τη λέτε, λίγο πριν, είχε σιωπή, μετά τη λέτε, μετά έχει σιωπή, άρα μπορείτε να πείτε ότι μια λέξη ζει, μέσα στη σιωπή. Ακόμη και αν μερικοί που δεν κατάλαβαν τι είπα, πουν όχι και το όχι τους, κι αυτό ζει μέσα στη σιωπή, γιατί είχε σιωπή, όχι, σιωπή. Είμαστε εντάξει; Αυτό τώρα για τους μουσικούς και ο Σπύρος και ο Νίκος και ο Λάζαρος καταλαβαίνετε ότι στην πραγματικότητα, το ξέρουμε εμείς στην παρτιτούρα, ότι υπάρχουν οι σιωπές και οι νότες και ξέρουμε ότι οι σιωπές έχουν μεγάλη σημασία. Δεν είναι απλώς γέμισμα, αλλά επειδή είναι τεχνητός ο λόγος στη μουσική, πρέπει να τις γράψουμε. <<και μεις ζούμε μέσα στους ξεχασμένους κόσμους>>. Ρωτάω τώρα, έχετε συνειδητοποιήσει ότι ζείτε σε ξεχασμένους κόσμους; δηλαδή έχετε συνειδητοποιήσει ως λέξη, ότι ζείτε μέσα σε μια σιωπή; καλά σας νευριάζει αυτό αλλά τέλος πάντων, δεν επιμένω γιατί δεν έχουμε κάνει ακόμα την απόλαυση. Αυτό, Ανδριάννα είναι αφιερωμένο στον Κλεάνθη έτσι σε περίπτωση που αναρωτιέσαι ακόμα τι λέω. -Λες να μας ξέχασε; Και λέει: το φως δεν ξεχνά τις σκιές. -Ποιες σκιές; – Τις σκιές του Πύργου. Θέλω να καταλάβετε ένα πράγμα λίγο πιο φιλοσοφικό, το εξηγούσα στον Παύλο στην Αυστραλία το πρωί. Εσείς όταν λέτε σκιά, την βλέπετε σαν μια αντιπαράθεση σκιά – φως, αλλά κάνετε ένα τεχνικό λάθος. Η σκιά ανήκει στο φως δεν ανήκει στο σκοτάδι. Μες στο σκοτάδι δεν υπάρχουν σκιές, είναι το φως που δημιουργεί τις σκιές. Αλλά στην πραγματικότητα εδώ είναι το παράξενο, η σκιά είναι μια έλλειψη φωτός, δεν είναι μια παρουσία σκοταδιού. Η σκιά θέλει το φως. Γι’ αυτό Μαρία λέμε τον ακολουθεί σαν τη σκιά του, δεν τον ακολουθείς από το σκοτάδι του. Ωραία, άρα εδώ αυτό που προσπαθώ να σας πω είναι το εξής: το λέω και για τον Δημήτρη. Είναι αυτό που λέω, μ’ έχεις ακούσει για το λιμάνι. Λέω, ότι το λιμάνι, το λιμάνι είναι χώρος  θάλασσας στην ξηρά. Σου φαίνεται παράξενο, γιατί στην ξηρά δεν είναι; όχι ρε φίλε, γιατί είναι φτιαγμένο για να πηγαίνεις. Άρα για μένα, το λιμάνι είναι η σκιά του ταξιδιού, που είναι το φως. Εντάξει; Το καράβι θα θα φύγει από λιμάνι, θα πάει σε λιμάνι, άρα έχουμε μια σκιά, έχουμε φως, έχουμε σκιά. Είναι καλό να θυμάστε επίσης τα λουλούδια για τον Algernon για όσους το έπιασαν. Άρα άμα το δείτε με αυτόν τον τρόπο, στην πραγματικότητα τι έχουμε σαν διάλογο; Έχουμε τον διάλογο από δύο σκιές, που δεν έχουν ξεχάσει τον Πύργο. Άρα ο Πύργος είναι αυτό που επιτρέπει να έχουμε πρόσβαση από το έδαφος στον ουρανό, πιο θρησκευτικά θα το λέγαμε κλίμακα, το λέω για την Αλεξάνδρα, για να μην είμαστε, όχι αναγκαστικά Πύργος, γιατί άμα μου πείτε Πύργος με τη Βαβέλ τα είδαμε. Λοιπόν, αλλά το πάνω μέρος του Πύργου Λουτσία, φως, όλος ο Πύργος Χρήστος, το κάτω μέρος Ανδρέας και Εύα που θα μπορούσε να ήταν Αδάμ και Εύα. Αλλά γιατί δεν βάζουμε Αδάμ και Εύα ενώ έχουν τα ίδια αρχικά, είναι ότι εμείς είμαστε του Χριστιανισμού, άρα ο Ανδρέας είναι ο Πρωτόκλητος, ο Αδάμ είναι ο πρώτος που έπλασε, ο Ανδρέας είναι ο Πρωτόκλητος, άρα ήταν πλασμένος, αλλά αυτό που έχει σημασία δεν είναι μόνο να είσαι πλασμένος, είναι να κληθείς. Άρα είναι λογικό που θα πει ο Ανδρέας: μου λείπει, αλλά το λέει για πρώτη φορά.