Σε αυτό το podcast θα μιλήσουμε για την έννοια του δημοψηφίσματος. Θα την συνδυάσουμε βέβαια και με τα συλλαλητήρια. Αυτό που μπορούμε να παρατηρήσουμε είναι ότι το δημοψήφισμα είναι μία έννοια θεμελιακά δημοκρατική, εφόσον επιτρέπει στον καθέναν να εκφραστεί και για έναν άνθρωπο έχουμε μία ψήφο, άρα μπορούμε να πούμε ότι θεωρητικά τα πράγματα πάνε καλά. Όμως σε πρακτικό επίπεδο υπάρχει, πρώτον, ένα ερώτημα: έχει τεθεί το ερώτημα του δημοψηφίσματος με έναν τρόπο που είναι κατανοητό σε όλους; Η διατύπωση του δημοψηφίσματος ως ερώτημα είναι ουδέτερη ή δείχνει μία τάση; Τρίτο σημείο: το δημοψήφισμα διεξάγεται σε μία περίοδο που είναι ουδέτερη; Τέταρτο ερώτημα: μήπως το δημοψήφισμα δεν έχει καμία σημασία, απλώς όταν θα απαντήσουμε θετικά, η κυβέρνηση που το οργανώνει θα θεωρήσει ότι είναι επιτυχία της; Όταν το δημοψήφισμα οργανώνεται από μία κυβέρνηση και το αποτέλεσμα που είναι θεμιτό είναι το αρνητικό, είναι άρνηση εναντίον της κυβέρνησης; Όταν το δημοψήφισμα διεξάγεται σε κατεχόμενα, έχει μία ισχύ; Όταν το δημοψήφισμα διεξάγεται σε μία χώρα που δεν είναι αναγνωρισμένη από τα Ηνωμένα Έθνη, έχει ισχύ; Όταν το δημοψήφισμα διεξάγεται από τον εισβολέα σε κατεχόμενα όπου οι άνθρωποι ψηφίζουν αν ο εισβολέας έχει δίκιο ή όχι.
Άμα λοιπόν κοιτάξουμε όλα αυτά τα δημοψηφίσματα είναι όλα θεμελιακά, δομικά, δημοκρατικά. Άρα καταλαβαίνουμε ότι υπάρχει ένας κίνδυνος να είναι χειραγωγημένο το δημοψήφισμα, ανάλογα με το πλαίσιο στο οποίο βρίσκεται, και τελικά το αποτέλεσμά του, όχι μόνο να είναι προβλέψιμο, όχι μόνο να είναι προκαθορισμένο, αλλά τελικά να ενισχύει μία κατάσταση που είναι εντελώς αντιδημοκρατική. Άρα μπορούμε να έχουμε ένα εργαλείο το οποίο παράγει ένα αποτέλεσμα λόγω των συνθηκών που είναι εναντίον της ύπαρξής του. Άμα το σκεφτούμε με αυτόν τον τρόπο, θα καταλάβουμε καλύτερα γιατί στην ιστορία της ανθρωπότητας, ακόμα και από τότε που υπάρχουν οι δημοκρατίες, έχουμε τόσα δημοψηφίσματα τα οποία είναι νοθευμένα, τα οποία είναι χειραγωγημένα, τα οποία είναι πλαστά και θα μου πείτε: μα τότε άμα έχουμε τέτοιου τύπου δημοψήφισμα, γιατί το χρησιμοποιούμε; Γιατί νοητικά όλοι θεωρούμε ότι το δημοψήφισμα είναι κάτι το θετικό. Άρα στην πραγματικότητα η χειραγώγηση προέρχεται από το γεγονός ότι έχουμε ένα εργαλείο που είναι θετικό, το οποίο μπορεί να παράγει ένα αρνητικό αποτέλεσμα, αλλά επειδή οι άνθρωποι θεωρούν ότι είναι θετικό, θεωρούν ότι το αποτέλεσμα είναι αναγκαστικά θετικό, και εδώ γίνεται η χειραγώγηση. Άρα δεν είναι το δημοψήφισμα που αλλάζει τα πράγματα, είναι ο τρόπος της διεξαγωγής δημοψηφίσματος που αλλάζει τα πράγματα. Άρα πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί γιατί το δημοψήφισμα εκ φύσης έχει και τα όριά του, και ένα από τα όρια προέρχεται από το ψυχολογικό περιβάλλον στο οποίο διεξάγεται και κατά πόσο επηρεάζονται οι άνθρωποι. Γιατί άμα οι άνθρωποι επηρεάζονται από το σύστημα που οργανώνει το δημοψήφισμα, μπορεί να τους επηρεάσει λέγοντας ότι: αυτοί που θα πάνε να ψηφίσουν να είναι προσεκτικοί. Μπορεί να τους επηρεάσει λέγοντας ότι: αυτοί που δεν θα ψηφίσουν θα σημαίνει κάτι. Μπορεί να τους επηρεάσει λέγοντας ότι: αυτό που θα ψηφίσετε θα έχει επιπτώσεις στη ζωή σας. Και εδώ ξαφνικά ο άνθρωπος που είναι δημοκρατικός, όμορφος και ωραίος, ξαφνικά λέει: μήπως πρέπει να ψηφίσω με έναν τρόπο διαφορετικό για να μην έχω κόστος.
Όλο αυτό το πλαίσιο τώρα μπορούμε να το συνδυάσουμε με τα συλλαλητήρια. Άρα θα μπορούσαμε να πούμε ότι πάλι το συλλαλητήριο είναι μία έκφραση δημοκρατική, σωστά, είναι μία έκφραση που εκφράζει τουλάχιστον ένα κομμάτι του λαού, όταν αυτό επιτρέπεται. Όταν έχουμε συλλαλητήρια που καταπατούνται από το σύστημα στο οποίο βρίσκονται ξέρουν ότι όντως είναι μία καταπάτηση ανθρώπινων δικαιωμάτων, άρα τα συλλαλητήρια έχουν έναν τρόπο αντίστασης. Φυσιολογικός. Το δημοψήφισμα είναι κάτι το θεσμικό. Πως αυτός ο τρόπος αντίστασης λειτουργεί με το θεσμικό; Άρα, μπορεί, ας πούμε, το συλλαλητήριο να είναι ένα εργαλείο για την προώθηση μίας θέσης σε ένα δημοψήφισμα. Υπάρχει. Δηλαδή είναι για να ενημερώσεις τους άλλους ότι είναι σημαντικό αυτό που γίνεται και πρέπει να πάρουμε μία θέση. Μπορεί το συλλαλητήριο να είναι οργανωμένο από αυτόν που θέλει να έχει ένα αποτέλεσμα στο δημοψήφισμα το οποίο άμα δεν γίνει το συλλαλητήριο δεν θα έχει το αποτέλεσμα. Μπορεί να έχουμε ένα συλλαλητήριο το οποίο να είναι τόσο ισχυρό που στο τέλος το σύστημα δεν θέλει να κάνει δημοψήφισμα γιατί βλέπει ποια είναι η γενική τάση. Άρα βλέπουμε λοιπόν ότι αυτά τα δύο εργαλεία, το συλλαλητήριο και το δημοψήφισμα, έχουν μία σχέση λίγο παράξενη, η οποία μπορεί να είναι ενισχυτική ή αποτρεπτική. Για να το δείτε αυτό καλύτερα, θέλω να σκεφτείτε το εξής: το συλλαλητήριο συνήθως γίνεται πριν το δημοψήφισμα και όχι μετά. Άμα γίνει μετά το δημοψήφισμα, γιατί κάτι δεν πήγε καλά στο δημοψήφισμα. Άμα πηγαίνει πριν, υποτίθεται ότι είναι η τελική φάση αυτής της διαδικασίας. Όταν κοιτάζουμε γενικά , και θα το δούμε και σε Masterclass αυτό, τα δημοψηφίσματα και βλέπουμε πως λειτουργούν δομικά, τότε εμφανίζονται μερικά νοητικά σχήματα τα οποία είναι πολύ σημαντικά για την προστασία της δημοκρατίας.