Μνημόνιο Συνομιλίας

Νέα Υόρκη, 29 Σεπτεμβρίου 1974, 7 μ.μ.

ΘΕΜΑ

• Συνάντηση Υπουργού με τον Υπουργό Εξωτερικών Γιώργο Μαύρο

Μαύρος: {…} Στην ομιλία του στη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών θα μιλήσει για την τουρκική επιθετικότητα. Θα αντιταχθεί στις ενιαίες γεωγραφικές διαιρέσεις, που θα σήμαιναν ανταλλαγή πληθυσμών και θα οδηγούσαν σε διχοτόμηση και διπλή ένωση και στο τέλος της ανεξαρτησίας της Κύπρου. {…}  αλλά με πολλά καντόνια και χωρίς μεγάλη ανταλλαγή πληθυσμών. {…}

The Secretary: Πώς βρέθηκαν οι Τούρκοι και οι Έλληνες στο ίδιο νησί;

Μαύρος: {…} αλλά όχι απαραίτητα στη σοβιετική πρόταση.  {…}

Υπουργός: {…}

Μαύρος: Το πρώτο πράγμα στην Άγκυρα θα πρέπει να είναι το προσφυγικό πρόβλημα και η πιθανότητα αποστολής 50.000 από αυτούς στην Αμμόχωστο.

The Secretary: {…} Η τραγωδία είναι ότι η πρόταση των Τούρκων σε εμάς στις 8 Αυγούστου θα τους είχε πάρει μόνο το τουρκικό τμήμα της Αμμοχώστου και ήθελαν μόνο τα δύο τρίτα από αυτό που έχουν τώρα. {…} 

Μαύρος: {…}

The Secretary: Αυτή η πρόταση δεν μεταφέρθηκε στο συνέδριο;

Μαύρος: Όχι. {…}

The Secretary: Θα ήμουν έκπληκτος αν άφηναν 50.000 πίσω στην Αμμόχωστο πριν ξεκινήσουν οι διαπραγματεύσεις. Όταν προτείνω είναι να κάνουμε κάποια απόσυρση των στρατευμάτων, κάποια επιστροφή προσφύγων και δεν ξέρω τι άλλο.

Μαύρος: Και με τι αντάλλαγμα; Αν θέλουν οι άνθρωποί τους να πάνε να καταλάβουν τα σπίτια των Ελλήνων, θα αποδεχόταν μια μαζική ανταλλαγή και θα προκαλούσε τρομερό προσφυγικό πρόβλημα.

The Secretary: {…}, αλλά έχω την εντύπωση ότι θέλουν ανταλλαγή πληθυσμού.

Μαύρος: Αλλά με πολλά μικρά καντόνια δεν θα χρειάζονταν τέτοια ανταλλαγή.

The Secretary: Αυτό όμως δεν είναι πιθανό.

Μαύρος: {…}  Καμία Ελληνική Κυβέρνηση δεν μπορούσε να δεχτεί τίποτα εκτός από κάτι κοντά στο ποσοστό του τουρκικού πληθυσμού, και με έναν αριθμό καντονίων. {…} Θέλετε μια δίκαιη και τίμια λύση; Ο Πρέσβης Τζούνης πιστεύει, μιλώντας με τον Μακάριο, πως αυτός σκέφτεται  ότι  η πολυκαντονική λύση είναι δίκαιη.

Τζούνης: {…}

The Secretary: Είναι αδύνατο. Αν ο Μακάριος θέλει ένα μεγάλο συνέδριο θα κάνουμε όπως κάνουν οι άλλοι. Θα οδηγήσει σε αδιέξοδο και χωρίς αποτελέσματα.

{…}  Ήθελε το Σύνταγμα του 1960 που είναι ανεφάρμοστο. Πιστεύω ότι το αποτέλεσμα θα είναι μια ομοσπονδιακή λύση με ένα τουρκικό καντόνι στο βορρά. {…} 

Μαύρος: {…}

Τζούνης: Το κύριο καντόνι ήταν  17% του νησιού.

The Secretary:  Ο Ecevit μας είπε εάν εσείς (οι Έλληνες) συμφωνούσατε να αφήσετε τους Τούρκους να καταλάβουν το 17% θα υπήρχε χρόνος να διαπραγματευτείτε για το υπόλοιπο. Μας έδωσε έναν χάρτη.

Μαύρος: {…}

Τζούνης: Η μεγάλη έκταση με 17% και τα μικρότερα καντόνια θα ήταν συνολικά άλλο ένα 17%.

{…}

The Secretary: {…}  Η εντύπωσή μου είναι ότι οι Τούρκοι θέλουν ένα διζωνικό σύστημα.

Καραγιάννης: Έχεις την εντύπωση ότι αυτό που θα μπορούσες τελικά να πετύχεις θα ήταν λιγότερο ή περισσότερο από αυτό που πρότειναν οι Τούρκοι τον Ιούλιο;

{…}

Μαύρος: Αν ο Μακάριος πει ότι αυτό είναι προδοσία θα δημιουργήσει πρόβλημα.

{…}

The Secretary: Η αποστολή 50.000 Ελλήνων στην Αμμόχωστο δεν είναι δυνατή. {…}

{…}

The Secretary: Νομίζω ότι είναι δυνατόν να λάβουμε συμβολικές χειρονομίες.

Μαύρος: Δεν θεωρείς ότι είναι συμβολικό οι 50.000 στην Αμμόχωστο;

The Secretary: Για τους Τούρκους αυτό είναι μια μεγάλη ουσιαστική παραχώρηση. {…}

Μαύρος: Δεν θέλουμε ο ελληνικός Τύπος να είναι αντιαμερικανικός. {…} 

{…}

The Secretary:  Ας υποθέσουμε ότι οι Τούρκοι κάνουν παραχωρήσεις. Τι θα πεις? Θα χαιρετιστεί ως συμβιβασμός ή θα πουν ότι αυτοί οι μπάσταρδοι  το κάνουν σε μας πάλι;

Μαύρος: {…} 

The Secretary: Καταλαβαίνω, αλλά πρέπει να αποφασίσετε πόσο μακριά θα μεταφέρετε τον αντιαμερικανισμό. {…}

{…}

The Secretary: Ας υποθέσουμε ότι 5.000 πρόσφυγες επιστρέφουν, 5.000 στρατιώτες αποσύρονται και υπάρχει μια μικρή υποχώρηση ως αρχή.

Μαύρος: Ο Μακάριος επισήμανε ότι στην Αμμόχωστο υπάρχουν ξενοδοχεία που μπορούν να πάρουν 1.000 άτομα. Αυτό θα βοηθούσε στην επίλυση του προσφυγικού προβλήματος.

The Secretary: Αλλά οι Τούρκοι δεν θα το κάνουν αυτό για τίποτα.

Μαύρος: Αυτοί οι πρόσφυγες αποτελούν μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού της Κύπρου.

The Secretary: Υπάρχουν τώρα 2 εκατομμύρια Άραβες πρόσφυγες. Αυτή είναι μια προεκλογική περίοδος για τις  ΗΠΑ, αλλά μετά τις εκλογές οι Έλληνες βουλευτές δεν θα διεγείρουν την κοινή γνώμη. Αν μετά τις εκλογές συνεχιστεί ο αντιαμερικανισμός, θα τα πάρω πίσω. {…} Θέλω απλώς να είμαι ρεαλιστής.

Μαύρος: Κι εμείς. Ο Μακάριος είναι ρεαλιστής. Μου είπε ότι μια λύση θα έρθει από την πίεση της Washington.

The Secretary: Δεν μπορείτε να έχετε αυτή την πίεση αν εσείς  ασκήσετε πίεση σε μας. {…} Δεν μπορούμε να επιτρέψουμε στους Σοβιετικούς να αποφασίσουν για ένα ζήτημα μεταξύ δύο συμμάχων και να επηρεάσουν την κατάσταση στη Μέση Ανατολή. {…}

Μαύρος: Θα δοκιμάσετε με την ζωνική ιδέα;

The Secretary: Θα προσπαθήσω, αλλά η κρίση μου είναι ότι δεν θα δεχτούν. Δεν νομίζω ότι μπορούν να δεχτούν λιγότερο από την προσφορά τους πριν από τη στρατιωτική μετακίνηση.

Καρυάννης: {…} 

The Secretary: Νομίζω ότι αυτή η βασική υπόθεση είναι γελοία. Γιατί να πρέπει να διορθώσουμε μια κατάσταση που ξεκίνησε από την ελληνική κυβέρνηση; {…} Κατανοώ τους εσωτερικούς λόγους για τον αντιαμερικανισμό σας. Θέλουμε κι εμείς να πετύχετε στις εκλογές.

Μαύρος: {…}  Τι γίνεται με την υφαλοκρηπίδα, τον εναέριο χώρο και τις μειονότητες;

The Secretary:   {…}  Έχουμε ήδη ασκήσει πίεση για να αποτρέψουμε μια τουρκική ενέργεια κατά της Λάρνακας. {…} Αν είχε κάνει μια ρεαλιστική πρόταση μπορεί να βοηθούσαμε, αλλά ο Μακάριος ζήτησε το Σύνταγμα του 1960.

Επί τέσσερα χρόνια οι Άραβες μας χτυπούσαν μέχρι θανάτου με απαιτήσεις. Όταν ο Sadat και εγώ καθίσαμε κάτω, το πρώτο του σχέδιο ήταν αδύνατο, αλλά τελικά πήραμε τους Ισραηλινούς πιο μακριά από όσο νομίζαμε ότι μπορούσαμε. Αλλά υπάρχει ένα σημείο πέρα από το οποίο οι προσπάθειές μας δεν μπορούν να πετύχουν. {…}  Ο καλύτερος τρόπος για να προχωρήσω είναι να πάρω ό,τι μπορώ στην Άγκυρα και το χρησιμοποιούμε για να λάβουμε μια κοινή δήλωση των αρχών μεταξύ Denktash και Κληρίδη. Μετά τις εκλογές προσπαθούμε να λύσουμε όλα τα προβλήματα μαζί.

Μαύρος: {…} Αλλά δεν θέλουμε αυτό να χρησιμοποιηθεί ως απόδειξη πως συμφωνούμε ότι η στρατιωτική βοήθεια σε έναν επιτιθέμενο πρέπει να συνεχιστεί.

The Secretary: Πρέπει να δείτε τη θέση μας. (1) Θέλουμε και την Τουρκία στη Συμμαχία. (2) Θέλουμε να αποτρέψουμε ένα καθεστώς τύπου Καντάφι. (3) Θέλουμε να εμποδίσουμε τους Τούρκους να παραταχθούν με τους ριζοσπάστες Άραβες.

{…} 

The Secretary: {…} 

Θα κάνω μια κατηγορηματική πρόβλεψη: όταν κόψουμε τη στρατιωτική βοήθεια προς την Τουρκία, η Σοβιετική Ένωση θα κινηθεί προς την Τουρκία. Μπορώ να σας δείξω την αναφορά πληροφοριών μας. Η Σοβιετική Ένωση ήταν αυτή που προέτρεψε την Τουρκία να εισβάλει στην Κύπρο. {…}  Υποκινούσαν τους Τούρκους σε επίθεση. Κανένας Αμερικανός αξιωματούχος δεν ασχολήθηκε με τον Σαμψών. {…} Οι εφημερίδες έλεγαν ότι ήμουν υπέρ του Σαμψών. Ο Sisco βγήκε έξω για να αποτρέψει την επίθεση των Τούρκων.

Sisco: Όταν έφτασα στην Ελλάδα, βρήκα το καθεστώς μη ρεαλιστικό. Ο Ecevit μου είχε πει ότι η κατάσταση ήταν αφόρητη.

The Secretary: Υποτίθεται ότι θα έπαιρνε παραχωρήσεις από τον Ιωαννίδη και θα τις πήγαινε στην Άγκυρα για να σταματήσει την εισβολή. {…}

Sisco: Δεν υπάρχει αμφιβολία στην Ελλάδα για το ποιος ξεκίνησε τα γεγονότα  στην Κύπρο.

Μαύρος: Ναι, αλλά έπειτα  ήταν ο Αύγουστος.

{…}

The Secretary: {…} 

Εύχομαι να γνωρίζετε ότι θεωρώ την Ελλάδα έναν φυσικό φίλο των ΗΠΑ με δεσμούς στρατηγικής σημασίας. Από την άλλη θεωρώ σημαντικούς και τους Τούρκους. Είναι πιο απρόβλεπτοι από την Ελλάδα. {…}

Σε πιστή μετάφραση από τα επιλεγμένα σημεία του κειμένου που είναι αναδημοσιευμένο στον σύνδεσμο:  https://lygeros.org/63639-en/, συντεταγμένου στην αγγλική γλώσσα, η επαρκής γνώση της οποίας βεβαιώνεται σύμφωνα με το άρθρο 36 παρ.2 στοιχ. β) και γ) του Κώδικα Δικηγόρων.

Λάρισα, 16-08-2022
Η μεταφράσασα, βεβαιούσα και επικυρούσα δικηγόρος: Ι.Τ.
Επιμέλεια: Στ. Παπαχατζή