Η διαχρονική μελέτη των τουρκικών δεδομένων, μετά την υπογραφή και την επίσημη εφαρμογή της Συνθήκης της Λωζάνης, αποδεικνύει ότι υπάρχουν συστηματικές παραβιάσεις των άρθρων: 2, 14, 27, 37, 38, 39, 40, 41,42 και 43. Το ερώτημα είναι το εξής: τι σημαίνει ότι είναι σε ισχύ η Συνθήκη της Λωζάνης; Μήπως εννοούμε απλώς ότι έγινε η ανταλλαγή πληθυσμών; Διότι αυτό ήταν αναμενόμενο να το τηρήσει η Τουρκία. Το πραγματικό πρόβλημα είναι οι εξαιρέσεις. Με άλλα λόγια, τι έγινε με την Κωνσταντινούπολη, την Ίμβρο και την Τένεδο. Θεωρούμε πράγματι ότι η Τουρκία τήρησε τη Συνθήκη της Λωζάνης; Είναι δυνατόν, με όλα τα γεγονότα που γνωρίζουμε από το 1923, να το πιστεύουμε; Kατά συνέπεια, το σωστό ερώτημα είναι: υπάρχει πραγματικά η Συνθήκη της Λωζάνης; Έχει νόημα να την τηρούμε μονόπλευρα; Και μάλιστα να βασιζόμαστε σε αυτή, όταν ξέρουμε πόσο μας αδίκησε; Όταν ξέρουμε ότι απέρριψε την ύπαρξη των Αρμενίων και των Ασσυρίων; Επιπλέον, τι σημαίνουν οι διαπραγματεύσεις που θεωρούν ότι η Συνθήκη της Λωζάνης είναι δεδομένη; Μήπως, αντιθέτως, χρησιμοποιώντας τη Συνθήκη που δεν τηρείται από την Τουρκία με συστηματικό τρόπο σε διαχρονικό πλαίσιο, μας επιτρέπει να χάσουμε κάθε αξιοπρέπεια όσον αφορά στη διπλωματία μας; Διότι μπορεί η διπλωματία μας για διάφορους λόγους, να μην γνωρίζει καν τις παραβιάσεις της Συνθήκης της Λωζάνης, αυτό όμως αποκλείεται από την τουρκική πλευρά. Θα ήταν μια ορθολογική κίνηση να σκεφτούμε πώς μας αντιμετωπίζει η Τουρκία, γνωρίζοντας αυτά τα δεδομένα και ξέροντας ότι τα αποδεχόμαστε. Αυτή η κίνηση απαραίτητη στη θεωρία παιγνίων, διότι δεν είμαστε μόνο στο πλαίσιο της θεωρίας αποφάσεων. Επιπλέον, παρόλο που δηλώνουμε το αντίθετο και πάλι για λόγους διπλωματίας, ξέρουμε ότι δεν βρισκόμαστε σε πλαίσιο συνεργατικό. Ευτυχώς, το θεώρημα της ισορροπίας του Nash μπορεί να ξεπεράσει αυτό το εμπόδιο, αλλιώς και η μαθηματική μας βάση θα ήταν λανθασμένη. Με άλλα λόγια, μπορούμε να λέμε ό,τι θέλουμε αρκεί να ξέρουμε πού βρισκόμαστε. Το γενικότερο πρόβλημα του διπλωματικού τομέα είναι ότι στην πραγματικότητα πιστεύει αυτά που λέει, ενώ ούτε η Τουρκία δεν τα πιστεύει. Πώς μπορούμε, λοιπόν, να προστατεύσουμε ουσιαστικά τις εξαιρέσεις της Συνθήκης της Λωζάνης; Η απάντηση δεν ανήκει στη διπλωματία αλλά στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Πρέπει να κατατεθούν αγωγές για κάθε τουρκική παραβίαση στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Και το αποτέλεσμα δεν θα είναι μόνο και μόνο συμβολικό, όπως νομίζουν μερικοί. Διότι για ένα πλαίσιο όπου δεν υπάρχουν ανθρώπινες αξίες μόνο το οικονομικό κόστος έχει νόημα. Και αυτό το γνωρίζει ήδη η Τουρκία με τις κυπριακές προσφυγές. Η Συνθήκη της Λωζάνης παρόλο που είναι αρνητική, μπορεί να μετατραπεί σε ισχυρό εργαλείο για τα ανθρώπινα δικαιώματα, αρκεί να το θέλουμε.