12208 - Λογικό, ορθολογικό και φυσιολογικό

Ν. Λυγερός

Σε κοινωνικό πλαίσιο αναφερόμαστε συχνά στην έννοια της κοινής λογικής, για να εκφράσουμε την άποψη της πλειοψηφίας. Επί του πρακτέου, όμως, η κοινή λογική δεν έχει καμιά σχέση με τη λογική. Στην πραγματικότητα για να καταλάβουμε πόσο επικίνδυνη είναι η κοινή λογική αρκεί να θυμηθούμε την πρόταση του Ionesco: «Όταν βρίσκομαι στην πλειοψηφία, ανησυχώ.» Διότι η πλειοψηφία, αν και παράγει ένα δημοκρατικό πλαίσιο, δεν εφαρμόζεται αποτελεσματικά ως δομή στο πεδίο της γνώσης. Διότι συχνά για τα πολύπλοκα προβλήματα η πλειοψηφία που αντιπροσωπεύει τη μάζα της κοινωνίας δεν έχει άποψη. Στην πορεία όμως, αυτό ονομάζεται φυσιολογική κατάσταση, διότι πάνω κάτω όλοι συμφωνούν ότι έχουν την ίδια άποψη για ένα θέμα, ακόμα και αν αυτή η άποψη είναι άσχετη. Έτσι αυτό που ονομάζουμε το φυσιολογικό είναι αυτό που δεν έχει αποκλίσεις. Το πρόβλημα όμως είναι ότι οι ιδέες που αποτελούν καινοτομίες είναι εκ φύσης ιδέες που αποκλίνουν από το μέσο όρο. Στην θεωρία παιγνίων δίνουμε έμφαση στο ορθολογικό όσον αφορά στην συμπεριφορά των παικτών σε φάση παιγνίου και γενικότερα μιλούμε για ορθολογική συμπεριφορά. Κάποτε πρέπει να αντιληφθούμε ότι μόνο το ορθολογικό και το λογικό μπορούν να παράγουν ένα έργο καινοτόμο. Και στον τομέα της επιστήμης αλλά και στον τομέα της τέχνης το φυσιολογικό παράγει απλώς τον συντηρητισμό και παίζει με την επανάληψη του παρόντος, γιατί δεν επιδιώκει την καινοτομία μέσω των μη αναστρέψιμων πράξεων. Κατά συνέπεια, δεν μπορεί να υπάρξει εξέλιξη, διότι οι αλλαγές φάσεων είναι παντελώς απούσες. Σε αυτό το πεδίο μπορούμε να αντιληφθούμε πόσο μη φυσιολογικοί είναι ο “Ηλίθιος” κι ο “Μικρός Πρίγκιπας” σε σχέση με το περιβάλλον και πόσο η δράση τους είναι καινοτόμα και αλλάζει ριζικά τα δεδομένα, ακόμα κι αν ο Πρίγκιπας δεν είναι προετοιμασμένος για να εξελιχθεί. Η ύπαρξή τους είναι αντίσταση αλλά αυτό δεν επαρκεί για να δημιουργήσει ανθρώπινη επανάσταση και κατά συνέπεια αναζητούν, επιθυμούν και πετυχαίνουν διαλόγους ανθρώπινους και οριακούς, διότι αποτελούν ακραίες ανθρώπινες σχέσεις. Χάρη σε αυτούς οι ήρωες μπορούν ν’ αλλάξουν τα πάντα αν αποφασίσουν ότι μπορούν να το κάνουν, διότι δεν είναι φυσιολογικοί, αλλά αποκλειστικά λογικοί με τα δεδομένα της επόμενης πραγματικότητας.