Χρησιμοποιώντας τίτλους έργων του Dostoievski, θα μπορούσαμε να γράψουμε ότι το sudoku μετατρέπει τον παίκτη σε ηλίθιο. Όμως γνωστικά, το φαινόμενο είναι χειρότερο. Δεν υπάρχει μόνο μια μεταμόρφωση, αλλά και αναμόρφωση. Ο παίκτης του μοναχικού παιγνίου όχι μόνο περιορίζεται νοητικά σ’ έναν τεχνητό και κλειστό χώρο, μα επιπλέον δίνει έμφαση στα αποτελέσματά του. Με άλλα λόγια, εισχωρώντας στο δόγμα του sudoku, θεωρεί τον εαυτό του ικανό για κάτι που στην ουσία είναι ανούσιο. Η εξάσκησή του σε μια απλή μορφή δυναμικού προγραμματισμού τού δίνει την εντύπωση της νόησης, δίχως να μπορεί να επινοήσει ότι αυτό το μοντέλο ανάδειξης δεν ισχύει παρά μόνο μέσω του μεταπαιγνίου. Ο πραγματικός παίκτης δεν είναι ο λύτης του sudoku. Αυτός λειτουργεί συμβατικά όπως και ο παίκτης ενός τυχαίου παιγνίου. Ο πραγματικός παίκτης είναι αυτός που προγραμματίζει την επίλυση του sudoku, για ελάχιστο χρόνο βέβαια, και αυτός παράγει το sudoku. Σε κάθε περίπτωση, το κέρδος το έχει ο δημιουργός, ενώ ο λύτης νομίζει ότι το έχει αυτός. Αλγοριθμικά είναι εύκολο να αποδείξουμε ότι η διαδικασία δεν είναι παρά μόνο μια ελαχιστοποίηση του τύπου Lagrange. Ο λύτης ξεχνά, όμως, το ρητό του Lao Tseu: « Ένας καλός πολεμιστής δεν είναι ποτέ βίαιος». Το παράδοξο της φράσης είναι μόνο γλωσσικής τάξης και όχι γνωστικής. Το σύστημα που προωθεί το sudoku χρησιμοποιεί αφενός τη δύναμη του δόγματος και αφετέρου την αδράνεια της μάζας. Έτσι, εξασφαλίζει τη συστηματική αδρανοποίηση του πληθυσμού μέσω μιας ειδικής απασχόλησης. Το κλειστό πλαίσιο του sudoku περιορίζει τόσο πολύ τη σκέψη που δεν επιτρέπει στον λύτη μια νοητική ανάδραση για να βρεθεί εκτός δόγματος. Είναι ευτυχισμένος με τα αποτελέσματά του και μάλιστα περήφανος, ενώ στην πραγματικότητα δεν παράγει παρά μόνο μια αυτόματη διαδικασία. Το πλεονέκτημα για το σύστημα είναι ότι ο λύτης δεν είναι σε θέση όχι μόνο να το αμφισβητήσει, αλλά ούτε καν να σκεφτεί να το αμφισβητήσει. Η τάξη του συστήματος είναι γραμμική και δογματική. Μέσω της παραγωγής ενός ουδέτερου παιγνίου, το σύστημα απορροφά οποιαδήποτε αντίσταση πριν καν υπάρξει. Με άλλα λόγια, έχουμε μια παθητική μορφή αυτοεξουδετέρωσης μέσω της ουδετερότητας. Με την εξάσκηση, ο λύτης εξειδικεύεται σε μια περίπτωση που δεν έχει καμία επίπτωση πάνω στο κοινωνικό πλαίσιο. Το sudoku είναι μια μεταλλαγμένη μορφή πασιέζας που αδρανοποιεί κάθε προσωπική βούληση μέσω της δημιουργίας μιας παθητικής εξάρτησης. Το σύστημα που προωθεί το sudoku δεν προσπαθεί ν’ αναδείξει τον άνθρωπο, αλλά ένα ον που δεν είναι πια πολιτικό, μα εντελώς ενσωματωμένο σ’ ένα δόγμα που εξασφαλίζει την αδράνεια και την ουδετερότητα. Και δεν είναι τυχαίο που οι εκπαιδευτικοί δεν προωθούν αυτό το παίγνιο. Ξέρουν, μέσω της ανάλυσης του παιγνίου, πόσο λίγο συνεισφέρει στη γνωστική ανάπτυξη του παιδιού. Όσο για τους ενήλικες, μόνο ο Dostoievski μπορεί να τους διαφωτίσει. Όμως, ποιος διαβάζει την ώρα της μόδας;