1974 - Το νέο διδακτικό εγχειρίδιο Ιστορίας της Στ Δημοτικού. Μία πρώτη εισαγωγική προσέγγιση (A. Παυλίδης)

Α. Παυλίδης, Ν. Λυγερός

Εκτός από ιστορικές ανακρίβειες – γεγονός που θα μπορούσε εν μέρει να γίνει κατανοητό όταν συγγράφεται ένα νέο βιβλίο- την εμμονή σε προθέσεις όπως πχ την παντί τρόπω και σε κάθε ευκαιρία προσπάθεια αναβάθμισης του ρόλου των γυναικών, το νέο διδακτικό εγχειρίδιο της ΣΤ Δημοτικού έχει τα εξής αρνητικά κατά την άποψή μας, χαρακτηριστικά:

  • Υποβαθμίζει την αξία του αγώνα του 21 με μια σειρά παρεμβάσεων, όπως: Α. Στη σελ. 49, όπου οι συμμετέχοντες στην Α΄ Εθνοσυνέλευση απεικονίζονται χωρίς τα χέρια τους, ενώ ψηφίζουν Β. Οι πρωταγωνιστές του 21 εμφανίζονται σ’ ένα μόνο κεφάλαιο (σελ.50), ενώ σε 2 μόνο μαθήματα (1 ο «πολεμικές επιχειρήσεις 1821-25» σελ. 44 και «πολεμικές επιχειρήσεις 1825-27» σελ. 46) περιλαμβάνονται τα πολεμικά γεγονότα κι αυτά υποβαθμισμένα.
  • Παραθέτει χάρτες κακής κατασκευής (σε. 29,37,44,48,65, κ.λπ) που σε συνδυασμό με παράθεση στοιχείων χωρίς δομή και συνοχή, με παράθεση επιλεγμένων αποσπασμάτων ιστορικών πηγών, οδηγούν σε προσχεδιασμένα συμπεράσματα τους μαθητές προκαλώντας τους σε αρκετές περιπτώσεις σύγχυση:

Α. Στη σελ. 62 («Η εκπαίδευση») ενώ ξεκινά παραθέτοντας στοιχεία

από την έναρξη του αγώνα, ξαφνικά στην 4 η παράγραφο περνά στην

περίοδο Καποδίστρια.

Β. Στη σελ. 64 ενώ πρώτα αναφέρεται στις «Μεγάλες Δυνάμεις», στη συνέχεια τις ονομάζει «Εγγυήτριες Δυνάμεις» και κατόπιν επανέρχεται στον πρώτο χαρακτηρισμό.

Γ. Στο μάθημα «πολιτικές διεκδικήσεις 1843-1862» των σελ. 69-70 ενώ αναφέρεται σε περίοδο του 19 ου αιώνα, στη σελ. 70 περνά στον επόμενο αιώνα, με εικόνα από το Γουδί του 1909.

Δ. Στο χάρτη της σελ. 71 με τις επεκτάσεις της Ελλάδας, στα Δωδεκάνησα υπάρχει η χρονολογία 1948 ενώ στη λεζάντα αναφέρεται ως χρονική περίοδος εκείνη μεταξύ 1832-1947. Στον ίδιο χάρτη δεν υπάρχει το έτος ενσωμάτωσης της Κρήτης.

Ε. Στη σελ. 73 υπάρχει επιλεγμένο απόσπασμα από έργο του Χ. Τρικούπη, σύμφωνα με το οποίο αν οι Βούλγαροι πάρουν τη Μακεδονία θα τους εκσλαβίσουν όλους, ενώ αν την πάρουν οι Έλληνες «θα τους κάνουν όλους Έλληνες», ενώ με την παράθεση στατιστικών πινάκων και τα κατάλληλα ερωτήματα οδηγούν το μαθητή στο συμπέρασμα της αμφισβήτησης του δικαιώματος της Ελλάδας να διεκδικήσει τη Μακεδονία.

  • Με μια σειρά επιλεγμένων στοιχείων υποβαθμίζεται η οθωμανική κατοχή, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις παρουσιάζεται ως ιδεώδης συνθήκη για τους Έλληνες:

Α. Στη σελ. 16 αναφέρεται στην «άλωση» της Κωνσταντινούπολης από τους Λατίνους το 1204, ενώ λίγο πιο κάτω στην ίδια σελίδα στην «κατάληψη» της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς το 1453.

Β. Η σημειολογία του χάρτη αξιοποιείται για να εμφανιστεί η οθωμανική κατοχή ως ηπιότερη εκδοχή. Έτσι ο χάρτης της ίδιας σελίδας παρουσιάζει τα οθωμανικά εδάφη με ουδέτερο χρώμα, ενώ με έντονο χρώμα τις λατινικές κτήσεις.

Γ. Η περιγραφή της πηγής 2.8 της σελίδας 19 είναι κραυγαλέα: «Οι Σουλτάνοι όταν κατακτούν ένα βασίλειο ή μια επαρχία διατηρούν θαυμαστή τάξη. Όσο για το λαό, αφήνεται να ζει σύμφωνα με τα ήθη και τα έθιμά του. Διατηρεί τα αγαθά του και έχει θρησκευτική ελευθερία». Η ερώτηση που ακολουθεί τη πηγή διαμορφώνει τη συνείδηση των μαθητών: «με ποιο τρόπο αντιμετωπίζουν οι Σουλτάνοι τις κατακτημένες περιοχές σύμφωνα με την πηγή»;

Δ. Στη σελ. 22 οι συνθήκες εκπαίδευσης κατά την οθωμανική περίοδο εμφανίζονται ως ιδεώδεις.

Ε. Στο κείμενο της σελίδας 30 και στο μάθημα «οθωμανική αυτοκρατορία: ακμή και παρακμή» παρουσιάζεται μια εξιδανικευμένη εικόνα των Οθωμανών. Αυτοί είναι οι καλοί ενώ ως κακοί εμφανίζονται οι ιδιώτες στους οποίους παραχωρούν την είσπραξη των φόρων.

ΣΤ. Στη σελ. 31 του ίδιου μαθήματος παρουσιάζεται μια ιδανική εικόνα της Κωνσταντινούπολης με όλα του κόσμου τα αγαθά. Πουθενά κατοχή, πουθενά πόνος.

Ζ. Στη σελίδα 32 και στο μάθημα «οι μορφές αντίστασης» εκτιμούμε ότι δεν θα αποφύγουν τη σύγχυση οι μαθητές: αφού μέχρι τώρα όλα ήταν ιδανικά με τους Οθωμανούς, για ποιο λόγο αντιστέκονται ξαφνικά οι Έλληνες; Προφανώς είναι αχάριστοι.

  • Δεν ακολούθησε η συγγραφική ομάδα πιστά σε κάθε περίπτωση το Α.Π.Σ. (Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών)που ορίστηκε από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (ΠΔ 303/13-3-2003), πράγμα που ήταν υποχρέωσή της. Συγκεκριμένα:

Α. Στη σελίδα 3934 του παραπάνω ΠΔ και στις θεματικές ενότητες που περιγράφονται ως υποχρέωση συγγραφής από τη συγγραφική ομάδα του βιβλίου, αναφέρεται η θεματική ενότητα «Οι Έλληνες εκφράζουν τους καημούς και τις ελπίδες τους (κατά την τουρκοκρατία)», στην οποία αντιστοιχεί ο διδακτικός στόχος: «να εκτιμήσουν (οι μαθητές) το ρόλο των θρύλων, των παραδόσεων και των συμβολισμών κατά τα χρόνια της σκλαβιάς στη διατήρηση της ιδιαιτερότητας των Ελλήνων». Ούτε η ενότητα αυτή παρατίθεται, αλλά ούτε και ο διδακτικός αυτός στόχος προσεγγίζεται.

Β. Στην ίδια σελίδα αναφέρεται η θεματική ενότητα «Σούλι, Μάνη και Σφακιά» ενώ μεταξύ των άλλων διδακτικών στόχων αναφέρεται (στη σελίδα 3935 του ΠΔ) : «να θαυμάσουν τον ηρωισμό των Σουλιωτισσών». Η θεματική ενότητα δεν περιλαμβάνεται στο βιβλίο, παρά μόνο στη σελίδα 31 υπάρχουν 3 σειρές για Σούλι, Μάνη και Σφακιά και στα παραθέματα μια επιστολή Σουλιωτών στον Αλή πασά στη σελίδα 33. Τίποτε άλλο. Ο διδακτικός στόχος δεν προσεγγίζεται πουθενά, αν και αναφέρεται σε γυναίκες, για τις οποίες δείχνει εμμονές στην προσπάθεια αναβάθμισης του ρόλου τους σ’ όλο σχεδόν το βιβλίο η συγγραφική ομάδα.

Γ. Στη σελίδα 3938 του ΠΔ αναφέρεται, μεταξύ των άλλων, η θεματική ενότητα «Η Θράκη, η Μικρά Ασία και ο Πόντος, κέντρα ακμαίου ελληνισμού», ενώ στους διδακτικούς στόχους αναφέρεται «να εκτιμήσουν (οι μαθητές) τη συμβολή του ελληνισμού των περιοχών της Θράκης, της Μ. Ασίας και του Πόντου στην ανάπτυξη του ελληνικού κράτους». Ούτε η θεματική ενότητα παρατίθεται, ούτε και ο συγκεκριμένος διδακτικός στόχος προσεγγίζεται. Αντ’ αυτών στη σελίδα 102 (στο πλαίσιο της θεματικής ενότητας για τη Μικρασιατική Καταστροφή) παρατίθενται 2 εικόνες από τον Πόντο, 1 από τη Σμύρνη και 1 από την Πρίγκηπο καθώς και η μαρτυρία μιας Μικρασιάτισσας. Αυτά δεν είναι δυνατόν να καλύψουν τις ελλείψεις που περιγράφουμε.