21218 - Μελέτη περίπτωσης: η Δυτική Σαχάρα

Ν. Λυγερός
Μετάφραση από τα γαλλικά Βίκυ Τσατσαμπά

Το πρόβλημα της αντιπροσώπευσης είναι θεμελιώδες στην περίπτωση της Δυτικής Σαχάρας, διότι πρόκειται για μια παγιωμένη σύγκρουση, όπου είναι δυνατόν να διαβλέψουμε τα νοητικά σχήματα της Χρονοστρατηγικής. Επιπλέον, σε αυτό το περιβάλλον όπου επεμβαίνουν στο ιστορικό πλαίσιο η Ισπανία, το Μαρόκο και η Μαυριτανία, είναι δυνατό να δούμε και να μελετήσουμε με συγκεκριμένο τρόπο την αλλαγή των εθνικών στάσεων όσον αφορά τη στρατηγική και αυτό, σ’ ένα πολλαπλό επίπεδο. Έτσι, η ανάλυση της δράσης του Polisario μπορεί να συμπεριληφθεί σε αυτόν τον τομέα, προκειμένου να αναδείξουμε το ρόλο και την επίδρασή του. Το πλαίσιο αυτό, σε γεωπολιτικό πλάνο, είναι φανερό αφού η Ισπανία που εκπροσωπεί ένα έθνος-κράτος, συνειδητοποίησε ότι η θέση της είναι στην Ευρώπη και ότι το Μαρόκο, ένα άλλο έθνος-κράτος στην περιοχή, γιατί αυτό δεν ισχύει ούτε στην περίπτωση της Αλγερίας, ούτε της Μαυριτανίας, βρίσκεται στο ιστορικό του έδαφος. Συνεπώς, ο ρόλος του Polisario είναι κατανοητός σε σχέση με την Ισπανία και τη Μαυριτανία, με την έννοια ότι πρόκειται για μια διαδικασία της αποαποικιοποίησης και της αυτοδιάθεσης, αλλά υπάρχει μια ουσιαστική διαφορά για το Μαρόκο. Επίσης, μπορούμε να δούμε ότι από την αρχή της σύγκρουσης, υπάρχει μια ασυμμετρία στη διαδικασία. Αυτή η δυσκολία εμφανίζεται στην πολιτική τοποθέτηση που κινείται από τον εθνικισμό στο σοσιαλισμό για να επιλέξει στο τέλος ένα είδος φιλελευθερισμού. Η αλλαγή διαρθρωτικής φάσης εμφανίζεται με την κατάπαυση του πυρός του 1991. Έτσι, ένα κίνημα που ήταν αρχικά μικρό και φτιαγμένο για να κάνει ανταρτοπόλεμο που είχε αλλάξει από το 1975 με την ύπαρξη των στρατοπέδων προσφύγων στο Tindouf στην Αλγερία, και από το 1976 αναλαμβάνοντας το ρόλο της διακυβέρνησης στην εξορία, πολλά προβλήματα υπεραφθονίας και υπερκάλυψης εξουσιών των δύο δομών, οι οποίες έπρεπε να επανατοποθετηθούν. Όσο για το ίδιο το σύστημα του Polisario που κατευθύνεται από τον Γενικό Γραμματέα, ακόμη και αν δίνει την εντύπωση ενός ψευδοδημοκρατικού συστήματος το οποίο εξέλεξε διαδοχικά τον Gali, τον El-Ouali και τον Αμπντελαζίζ, το γεγονός ότι ο τελευταίος συστηματικά επανακλέχτηκε όλα τέσσερα έτη και αυτό εδώ και τέσσερεις δεκαετίες, δεν είναι πραγματικά ένα θετικό στοιχείο και κυρίως ένα ισχυρό επιχείρημα. Επιπλέον, είναι υπό αυτή την έννοια που έπρεπε να ερμηνεύσουμε την ύπαρξη του Polisario Khat al-Shahid που δημιουργήθηκε το 2004 σε αντίθεση με το Polisario και του Γενικού Γραμματέα του, ο οποίος κατηγορήθηκε για ευνοιοκρατία, για την ανικανότητα να έχει μια στρατηγική απέναντι στην παγκόσμια γεωπολιτική και την μη αποτελεσματικότητα για εσωτερικές μεταρρυθμίσεις. Άλλωστε αυτό έχει αρνητική επίπτωση στη νομιμότητα της RADS, η οποία βρίσκεται σε μια παράδοξη κατάσταση, αφού μεγάλος αριθμός χωρών, αφού την αναγνώρισαν στο παρελθόν, δεν την αναγνωρίζουν πλέον, γιατί θεωρούν ότι η αναγνώριση αντιτίθεται στην αρχή της οργάνωσης ενός δημοψηφίσματος αυτοδιάθεσης μέσα στη Δυτική Σαχάρα. Σε αυτό μπορούμε να προσθέσουμε το γεγονός ότι ο πληθυσμός Σαχράουι συμμετέχει κανονικά σε διάφορες εκλογές του Μαρόκου, ενώ μόνο τα στρατόπεδα προσφύγων συμμετέχουν σε άλλες εκλογές. Αυτό είναι ιδιαίτερα ακανθώδες τόσο από την άποψη της αντιπροσωπευτικότητας όσο και της νομιμότητας. Είναι ενδιαφέρον να σημειωθεί ότι το Polisario δεν πέτυχε, ακόμη και κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, να επηρεάσει την σοβιετικό μπλοκ. Επίσης, με το Polisario, η απόχρωση μεταξύ αυτονομιστικού κινήματος και απελευθέρωσης είναι πολύ ασθενής, λόγω της απουσίας μιας μακροπρόθεσμης στρατηγικής σε μια σύγκρουση που πηγαίνει από το αδιέξοδο στον πάγο. Είναι άλλωστε για αυτόν τον λόγο για τον οποίο η Ευρωπαϊκή Ένωση στο σύνολό της δεν αναγνωρίζει την RADS, η οποία αντιπροσωπεύει μια διπλωματική μορφή αποκήρυξης της δράσης του Polisario. Αυτός είναι και ο λόγος που η άποψη της αυτονομίας ενισχύεται όλο και περισσότερο σε ολοένα διαφορετικά Κράτη. Ένα άλλο πολύ σημαντικό σημείο για να σημειωθεί προκειμένου να έχουμε μία συνολική θεώρηση που αμφισβητεί την αξιοπιστία του Polisario και της αποξένωσης με την πάροδο του χρόνου. Πράγματι, η απαγόρευση που εκτελεί έναντι στον Ύπατο Αρμοστή του Ερυθρού Σταυρού για την καταμέτρηση του αριθμού των προσφύγων στους καταυλισμούς που βρίσκονται υπό τον έλεγχό του έχει δημιουργήσει μια υπερεκτίμηση και αυτή επέτρεψε την εκτροπή της διεθνούς βοήθειας. Η έρευνα της υπηρεσίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης καταπολέμησης της απάτης έδειξε ότι οι κρατούμενοι γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης για τη διαχείριση της διεθνούς βοήθειας και την κατασκευή κτιρίων που χρηματοδοτούνται από τη διεθνή βοήθεια και δεύτερον ότι υπάρχουν ζωικά προϊόντα πουλερικών που χρηματοδοτούνται από τη διεθνή βοήθεια πωλούνται και δεν δίνονται στους πρόσφυγες. Επίσης, λαμβάνοντας υπόψη το σύνολο όλων των σημείων, είναι λογικό να αναρωτηθούμε σχετικά με την αντιπροσωπευτική φύση αυτής της δομής και τον ρόλο της στην επίλυση του προβλήματος της Δυτικής Σαχάρας.