Εξετάζουμε την αποτελεσματικότητα των στρατηγικών μάθησης δίχως να δίνουμε έμφαση στο χάσιμο χρόνου. Ενώ στην ουσία, είναι από τις πιο σημαντικές έννοιες όχι μόνο στα πρώτα στάδια της μάθησης, αλλά και σε όλη την εξέλιξη του μαθητή. Αν δεν χάσει χρόνο ο δάσκαλος, ο μαθητής δεν θα μπορέσει να κατανοήσει την επινόηση μιας νέας μορφής γνώσης. Δεν είναι μόνο δαπάνη χρόνου, όπως νομίζουν μερικοί φοιτητές, ούτε σπατάλη χρόνου, όπως είναι σίγουροι οι περισσότεροι καθηγητές. Αυτό το χάσιμο χρόνου είναι μία από τις μεγάλες επενδύσεις του δασκάλου. Αυτή η έννοια σχετίζεται με το πρόβλημα του γνωστικού ορίζοντα. Και γι’ αυτόν τον λόγο, είναι σπάνια αντιληπτή από τον μαθητή. Είναι πέρα από τον γνωστικό του ορίζοντα. Κατά συνέπεια, ο μαθητής δεν συνειδητοποιεί το κόστος που πρέπει να υποστεί ο δάσκαλος για να γίνει όντως αποτελεσματικό το μάθημά του. Αυτό όμως δεν πρέπει να είναι ανεξάρτητο από το γνωστικό αντικείμενο του μαθήματος. Αν το ζευγάρι δάσκαλος-μαθητής έχει νόημα, είναι μόνο και μόνο επειδή υπάρχει το μάθημα. Το ασύμμετρο δίπολο υπάρχει με αυτήν τη βάση. Η δυσκολία είναι ότι εκ φύσης ο μαθητής δεν γνωρίζει το βάθος του γνωστικού αντικειμένου. Παίζει με τα βότσαλα, ενώ υπάρχει ο ωκεανός. Δεν ξέρει ακόμα από ναυάγια, ούτε από θυσίες. Και το πρόβλημα είναι ότι ο δάσκαλος δεν μπορεί να το εξηγήσει εξ αρχής. Το όλο θέμα πρέπει να διαπραγματευτεί μέσα από τον γνωστικό διάλογο. Σε αυτό το πλαίσιο, ο δάσκαλος δεν γνωρίζει βέβαια όλα τα χαρακτηριστικά του μαθητή, πράγμα το οποίο έχει ιδιαίτερη σημασία όταν το γνωστικό αντικείμενο είναι πολύ ειδικό. Το πρόβλημα δεν είναι η εξειδίκευση, μα η πληρότητα του μαθητή. Κατά συνέπεια, η ολιστική προσέγγιση είναι απαραίτητη και από τους δύο, ακόμα και αν είναι πιο προσιτή στον δάσκαλο. Σε αυτήν τη φάση, η μεταμόρφωση του φοιτητή σε μαθητή χρειάζεται το χάσιμο χρόνου εκ μέρους του δασκάλου. Επιπλέον, το αποτέλεσμα δεν είναι αναπόφευκτο, διότι ο φοιτητής μπορεί να παραμείνει φοιτητής όπως ισχύει και με τα άτομα. Το πρόβλημά του είναι να κατανοήσει γρήγορα με το χάσιμο χρόνου, την αξία του μαθήματος. Ενώ το πρόβλημα του δασκάλου είναι ότι μερικές φορές ο φοιτητής δεν θέλει να γίνει μαθητής. Κατά συνέπεια, ο δάσκαλος δεν μπορεί να έχει τις ίδιες απαιτήσεις στο μάθημά του. Ή για να είμαστε πιο ακριβείς, η απαίτηση αφορά μόνο και μόνο τον μαθητή. Από τον φοιτητή δεν απαιτεί, απλώς προσφέρει διότι δεν αντιλαμβάνεται την έννοια του δασκάλου και λειτουργεί μόνο με την εκφυλισμένη προβολή του καθηγητή. Έτσι σε αυτό το πλαίσιο, το χάσιμο χρόνου μπορεί να είναι προβληματικό με την έννοια ότι ο φοιτητής δεν θέλει να μάθει το μάθημα, μα απλώς να το περάσει. Αυτό δεν σημαίνει, βέβαια, ότι το μάθημα δεν πρέπει να γίνει. Η προσφορά υπάρχει πάντα, απλώς μετατρέπεται σε θυσία. Και σε αυτήν την περίπτωση, ο δάσκαλος δεν πρέπει να περιμένει τίποτα. Ακολουθεί το νοητικό σχήμα του Camus. Δεν έχει καμία ελπίδα, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι είναι απελπισμένος. Παραμένει δάσκαλος, μόνο που δεν υπάρχει μαθητής. Και το ζευγάρι δεν μπορεί να χάσει χρόνο, αφού ο χρόνος δεν έχει νόημα γι’ αυτό.