Υπάρχει ένας συσχετισμός μεταξύ ιστορίας του πολιτισμού και ιστορίας της δημιουργικότητας. Όμως, όπως το έθεσε ο Φ. Κούσουλας, η σχέση τους είναι αμφίδρομη. Αν παραμείνουμε στις περιγραφές, ο συσχετισμός μπορεί να μετατραπεί και σε τεχνητή ενσωμάτωση. Είναι όμως η ιστορία μόνο και μόνο μία περιγραφή; Πώς συνδυάζεται η μυθολογία ως ουσία της ιστορίας σε αυτό το πλαίσιο; Ότι η δημιουργικότητα έχει μία μυθολογία, αυτό είναι δεδομένο εξ αρχής. Ισχύει όμως το ίδιο για τον πολιτισμό; Το πρόβλημα είναι ότι ο πολιτισμός αποτελεί ένα ενδιάμεσο μεταξύ εννοιών που συγκρούονται: της κοινωνίας και της ανθρωπότητας. Μερικά άτομα είναι τόσο ενσωματωμένα μέσα στο σύστημα που θεωρούν αδιανόητες τις διαφορές που υπάρχουν. Εδώ όμως μας αφορούν οι σχέσεις του πολιτισμού με αυτές τις έννοιες. Κατά κάποιο τρόπο ο πολιτισμός είναι το πρώτο φίλτρο της παραγωγής της κοινωνίας ή ακριβέστερα τα πρώτα στοιχεία που κατάφεραν να ξεπεράσουν το στάδιο της κοινωνίας. Εδώ εμφανίζεται ο συσχετισμός με τη δημιουργικότητα. Οι άνθρωποι παράγουν έργα και εφευρέσεις. Μα η κοινωνία εξουδετερώνει τους περισσότερους για δικούς της λόγους που έχουν σχέση μόνο και μόνο με την αυτοσυντήρησή της. Κατά συνέπεια, αυτά τα έργα δεν καταφέρνουν να περάσουν στο στάδιο του πολιτισμού και χάνονται. Βέβαια, μερικές φορές είναι άλλοι πολιτισμοί μεταγενέστεροι φυσικά που τα ανακαλύπτουν. Μα σε πρώτη φάση είναι χαμένα μέσα στη λήθη της κοινωνίας. Με άλλα λόγια, η δημιουργικότητα συσχετίζεται μόνο με τον πολιτισμό και όχι πάντα με τον χρονικό της πολιτισμό, διότι είναι μόνο η δημιουργικότητα που κατάφερε να ξεπεράσει το στάδιο της κοινωνίας. Και δεν έχει σχέση με τη λεγόμενη δημιουργικότητα που προωθούν κοινωνικά πλαίσια αφού δεν είναι παρά μόνο λογιστικά τεχνάσματα για να απορροφήσουν πόρους που δεν προέρχονται από την ουσία, αλλά από την εξουσία. Με αυτά τα δεδομένα κατανοούμε καλύτερα τη σύγκριση που μελετά ο Φ. Κούσουλας σε σχέση με την αρχαιότητα και τον μεσαίωνα. Το κοινωνικό πλαίσιο το μόνο που μπορεί να προσφέρει στη δημιουργικότητα είναι την ελευθερία έκφρασης. Το πρόβλημα είναι ότι αυτή η ελευθερία αντικρούει την ύπαρξη του συστήματος. Η συνέπεια είναι, λοιπόν, φυσιολογική και αναμενόμενη. Το σύστημα θα επιλέξει μόνο τη δημιουργικότητα που δεν του προκαλεί δομικό κόστος. Με αυτήν την έννοια, οι ανακαλύψεις δεν ανήκουν καν στον πολιτισμό. Διότι ακόμα και ο πολιτισμός δεν μπορεί ν’ αντέξει την τοπική κοινωνική πίεση. Η ολιστική προσέγγιση υπάρχει μόνο στο επίπεδο της ανθρωπότητας διότι είναι η μόνη που μπορεί να λειτουργήσει και διαχρονικά και διαπολιτισμικά. Βλέπουμε με έναν παράδοξο τρόπο ότι η δημιουργικότητα και ο πολιτισμός συσχετίζονται μέσω της ανθρωπότητας. Ενώ μέσω της κοινωνίας, μπορούμε να τους εξετάσουμε ως έννοιες μόνο όταν έχουν πετύχει. Ο κοινωνικός παρατηρητής δεν έχει εμβέλεια διότι υπάρχει ο κοινωνικός ορίζοντας. Η δημιουργικότητα και ο πολιτισμός όταν λειτουργούν υπερβατικά ανήκουν στην ανθρωπότητα και μόνο.