Το 338 π.Χ., μία από τις πιο διάσημες μάχες της Ελληνικής Αρχαιότητας έλαβε χώρα στην Χαιρώνεια, που εντοπίζεται στον Κηφισό κοντά στη Θήβα. Έφερε σε σύγκρουση τον Μακεδονικό στρατό και την Θηβo-Αθηναϊκή συμμαχία. Η διεξαγωγή της μάχης και η νίκη του Φιλίππου Β’ και του Αλεξάνδρου αντιπροσωπεύουν ένα κλασικό παράδειγμα στρατηγικής υπεροχής από την εποχή εκείνη. Η τελευταία κατασκευάστηκε από την ανάλυση των μέσων των παρόντων δυνάμεων και τα στρατιωτικά χαρακτηριστικά τους, χωρίς να ξεχνούν την επιλογή του πεδίου της μάχης που απαιτούνταν λόγω της θαλάσσιας υπεροχής των Αθηναίων.
Τα δυνατά σημεία του Μακεδονικού στρατού ήταν οι εξής: την υπεροχή της σάρισας (όπλο της Μακεδονικής φάλαγγας): την σημαντική κινητικότητα και ταχύτητα της φάλαγγας: του υψηλής εμπειρίας ιππικό με επικεφαλής τον Αλέξανδρο.
Τα αδύνατα σημεία: η αριθμητική κατωτερότητα: η μάχη ενάντια σε έναν έμπειρο και αναγνωρισμένο στρατό.
Αλλά οι αντίπαλοι είχαν ένα αδύναμο σημείο. Η αριστερή πτέρυγα του στρατού τους προστατευόταν από ελαφρά εξοπλισμένους τοπικούς οπλίτες, τοποθετημένους κοντά στην Ακρόπολη της Χαιρώνειας με βαριά εξοπλισμένους Αθηναίους στρατιώτες δίπλα τους, και εν τέλει, στη δεξιά πτέρυγα το περίφημο ιερό στρατιωτικό σώμα της Θήβας.
Ο Φίλιππος Β’ επιτέθηκε πρωτίστως στο αδύναμο σημείο με το πιο αποτελεσματικό στράτευμα του πεζικού του.
Υπό την πίεση του, το αθηναϊκό κέντρο μετακινείται προς τα αριστερά για να υπερασπιστεί την εξασθενημένη πτέρυγα.
Στη συνέχεια, ο Φίλιππος Β’ άρχισε να χτυπά μια υποχώρηση. Οι αντίπαλοί του έσπασαν τις γραμμές τους για να καταδιώξουν τον μακεδονικό στρατό.
Εκτός από την αριστερή πλευρά, το Αθηναϊκό κέντρο κινήθηκε επίσης προς τα εμπρός για να κρατήσει επαφή με τους Μακεδόνες, αφήνοντας έτσι τον στρατό της Θήβας μόνο, να υποφέρουν την επίθεση του ιππικού του Αλεξάνδρου. Μόλις αυτός αποδεκατίστηκε, ο Αλέξανδρος βρέθηκε πίσω από τους Αθηναίους. Εκτελώντας τη στρατηγική τους, ο Φίλιππος Β’ αντεπιτέθηκε και οι Αθηναίοι οπλίτες δέκτηκαν τα διασταυρούμενα πυρά. Αυτό σφράγισε τη μοίρα τους.
Το 1972, μία από τις πιο διάσημες μάχες του παγκόσμιου σκακιού έλαβε χώρα στο Reykjavik. Έφερε αντιμέτωπους, τον Αμερικανό Bobby Fischer και τον Σοβιετικό Boris Spassky. Κατά τη διάρκεια αυτού του ματς που είχει 21 παιχνίδια, οι δύο αντίπαλοι επέλεξαν την Σικελική άμυνα 7 φορές. Δεδομένου ότι, το δεύτερο παιχνίδι ήταν εκπτωτικό και του ότι, το τέχνασμα της εξασθένησης της αφετηρίας της βασίλισσας είχει παίξει 4 φορές, μπορούμε να παρατηρήσουμε ότι η άμυνα της Σικελίας ήταν μακράν αυτή που έπαιξε περισσότερο σε όλα τα ανοίγματα του αγώνα. Ακριβέστερα, επιλέχθηκε 4 φορές από τον Fischer και 3 φορές από τον Spassky.
Όσον αφορά τις παραλλαγές, αυτή που παίζεται πιο συχνά ήταν αυτή του Najdorf (3 φορές συμπεριλαμβανομένης μιας νίκης του Spassky), έπειτα η επίθεση του Rauzer (δύο φορές), μετέπειτα η παραλλαγή Sozine (μία φορά) και εν τέλει, η άμυνα Paulsen (μια νίκη του Fischer) που ήταν το τελευταίο παιχνίδι του αγώνα.
Για να καταστεί σαφέστερο, ακόμη και αν αυτό θα φανεί απλοϊκό για τους ειδικούς, η ουσία της Σικελικής άμυνας της οποίας η επιλογή εξαρτάται από τα μαύρα, συνίσταται στο να αφήνεται ο έλεγχος του κέντρου από τους λευκά, να υποφέρει την επίθεσή τους στην πτέρυγα του Βασιλιά και να αντεπιτεθεί στην πτέρυγα της βασίλισσας.
Θεωρούμε αυτή την ιδέα σε όλες τις κλασικές παραλλαγές της Σικελική, δηλαδή: κλειστή, κλασική, Scheveningen, dragon, σύγχρονη και μοντέρνα.
Έτσι, εντοπίζουμε επίσης την ίδια λογική επαφής που παρατηρείται στην Μακεδονική στρατηγική και ότι μπορούμε να εισαγάγουμε, σύμφωνα με το ακόλουθο νοητικό σχήμα: διάσπαση της δομής σε τρία μέρη: αριστερή πτέρυγα – πτέρυγα του βασιλιά – αδύναμη πτέρυγα (τοπικοί οπλίτες), ισχυρό κέντρο (Αθηναϊκή στρατιώτες), δεξιά πτέρυγα – πτέρυγα της βασίλισσας-ισχυρή πτέρυγα (ζώνη της Θήβας), εμφανής διάσπαση μέσω της αδύναμης πτέρυγας, προτροπή κίνησης προς το κέντρο, τακτικός διαχωρισμός, απομόνωση της ισχυρής πτέρυγας, αντεπίθεση, διασταυρούμενος αγώνας, κεντρικό συμπέρασμα.
Υπογραμμίζοντας την ίδια βαθειά δομή, δηλαδή το στρατηγικό νοητικό σχήμα, δείχνει τη σημασία του χαρακτηρισμού της στρατηγικής επιχειρήσεων από τον Porter: στρατηγική συνίσταται στο να γίνονται τα πράγματα διαφορετικά από εκείνα της αντίπερα πλευράς ή να γίνεται το ίδιο πράγμα με διαφορετικό τρόπο. Σε κάθε περίπτωση, κατά βάση παραμένει ασύγκριτη.
Δεν είναι θέμα, του να πράττει καποιος καλύτερα, αλλά του να πράττει αλλιώς.
Διότι, είναι η διαφορά (της στρατηγικής) που κάνει τη διαφορά (του επιτεύγματος).
Όμως είναι εφικτή, μόνο στο πλαίσιο της μη-ομοιόμορφης συλλογιστικής, διότι το νοητικό σχήμα προέρχεται από τη δημιουργική απαγωγή.