Τα θαύματα του φάνηκαν απαραίτητα στις θρησκείες.
Ήταν ένας επιπλέον διαχωρισμός με τις επιστήμες.
Το θαύμα ήταν κάτι το εξωπραγματικό, εξ ορισμού.
Κάτι το υπερφυσικό.
Κάτι το θεϊκό.
Άμεσο ή έμμεσο.
Αυτή ήταν και η διαφορά με την εξήγηση.
Η ιστορική ανάλυση εξέταζε δεδομένα. Δεν έδινε θεολογικές εξηγήσεις.
Δεν τις ήθελε και δεν τις έψαχνε.
Η έξυπνη ιστορία είχε και αυτή τα όριά της σε αυτόν τον τομέα.
Όχι όμως η έξυπνη πίστη.
Έτσι το θαύμα ήταν νοητικό σχήμα ή ακόμα και εργαλείο.
Με αυτή την έννοια, η θρησκεία ήταν η χώρα των θαυμάτων.
Μπορεί να ήταν περίεργος τρόπος προσδιορισμού της έννοιας
αλλά ήταν λειτουργικός για μια υπερδομή.
Το πρόβλημα δεν ήταν τόσο η φύση του
Αλλά ποιος το ερμήνευε με αυτόν τον τρόπο.
Τα θαύματα είχαν κι έναν τελεολογικό ρόλο.
Είχαν σκοπό.
Το θαύμα δεν ήταν ποτέ το τέλος, πάντα η αρχή.
Κι αυτό ήταν μια ένδειξη.
Το παράδοξο ήταν ότι το θαύμα στις θρησκείες λειτουργούσε αποδεικτικά.
Έτσι ακόμα και χωρίς κριτήριο του Popper
η έννοια της απόδειξης ήταν σημαντική
ακόμα κι αν η ίδια είχε άλλο νόημα.
Στην χώρα των θαυμάτων υπήρχαν και οι αποδείξεις.
Το θέμα που απασχολούσε το φωτονικό μυαλό ήταν η μάζα.
Η διαχώριση μαζών ήταν ένα από τα παίγνια εξουσίας.
Κι εκεί ο ρόλος της μαγείας δεν ήταν ουδέτερος.
Επέστρεψε στα θεμελιακά.