Πολλοί θεωρούν αυτονόητο το νόημα της λέξης πρόσφυγας. Βλέπουν μέσα στην έννοιά της τη βίαιη εισβολή της μεγάλης ιστορίας στην καθημερινή ζωή ενός μέρους του λαού που αναγκάστηκε εκ των υστέρων να εγκαταλείψει τον τόπο του και να ζήσει την υπόλοιπη του ζωή σε ξένα μέρη. Κάποτε βέβαια αυτά τα ξένα μέρη είναι η ίδια του η πατρίδα, όπως στην Κύπρο μετά το 1974. Και τότε η πίκρα είναι μεγαλύτερη διότι νιώθεις εξόριστος στο ίδιο σου τον τόπο. Η μισή σου ζωή είναι κάτω από το χώμα κι η άλλη μισή στα σίδερα. Αυτή η ιδέα της προσφυγιάς έχει καθαρά έναν πολεμικό χαρακτήρα και αντιπροσωπεύει μια παθητική στάση του ηττημένου ακόμα κι αν δεν έδωσε μάχη με τη στρατιωτική έννοια.

Όμως αν κοιτάξουμε το πλαίσιο της δικαιοσύνης, τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά, ούτε οι έννοιες τόσο αυτονόητες. Διότι η προηγούμενη έννοια του πρόσφυγα απλώς δεν υπάρχει. Με τη δικαιοσύνη δεν είσαι πρόσφυγας, μόνο να γίνεις μπορείς. Σ’ ένα κράτος δικαίου αν δεν διεκδικήσεις ένα δικαίωμα, δεν είναι αυτονόητο όχι μόνο ότι το διατηρείς αλλά ότι το έχεις καν. Αν κάποιος σου κλέψει ένα αντικείμενο και δεν πας στα δικαστήρια για να διεκδικήσεις ότι σου ανήκει, κατά κάποιο τρόπο δεν σου το έκλεψαν. Με άλλα λόγια αν δεν καταγγείλεις μια παράνομη πράξη και πιο γενικά μια αδικία, τότε όχι μόνο παραμένει θεωρητική αλλά δεν υπάρχει καν.

Το ίδιο ισχύει και με την έννοια του πρόσφυγα σ’ ένα πλαίσιο δικαιοσύνης. Όταν πια δεν υπάρχει η αιτιολογία του πολέμου, ποια είναι η έννοια της; Δηλαδή ο μόνος τρόπος ύπαρξης είναι η διεκδίκηση. Αν και το επιχείρημα φαίνεται παράδοξο, δεν είναι λανθασμένο διότι βασίζεται στον ισομορφισμό του Sidis. Ο πρόσφυγας δεν υπάρχει εξ αρχής στο πλαίσιο της δικαιοσύνης.

Η ιδέα λοιπόν είναι απλή. Η προσφυγή αποτελεί τον μόνο τρόπο ύπαρξης του πρόσφυγα. Δεν είναι μόνο ένα θέμα στρατηγικής και ηθικής. Η ίδια η οντολογία του πρόσφυγα εξαρτάται από την προσφυγή. Για να το θέσουμε πιο απλά, ακόμα κι αν αυτό μπορεί να φανεί προκλητικό, σ’ ένα κράτος δικαίου ο πρόσφυγας είναι μόνο και μόνο το άτομο που έκανε μια προσφυγή της προσφυγιάς του. Αυτή η προσφυγή μπορεί να είναι απλώς για μη απόλαυση της οικογένειάς του ή της περιουσίας του. Αυτό δεν έχει σημασία. Σημασία έχει η ίδια η προσφυγή.

Σ’ έναν πιο προσωπικό τομέα, αν ένα παιδί ενός πρόσφυγα τον ρωτήσει τι σημαίνει προσφυγιά, το άτομο που δεν έκανε μια προσφυγή δεν θα μπορεί καν να πει ότι ανήκει σ’ αυτήν την κατηγορία, ακόμα κι αν ζει στα σπλάχνα του τον πόνο και την πίκρα της προσφυγιάς, διότι δεν τη διεκδίκησε.

Βλέπουμε λοιπόν ότι η προσφυγή είναι θέμα ύπαρξης. Και αυτή η ανάγκη ύπαρξης σε μια κοινωνία που ξεχνά εύκολα όχι μόνο την ιστορία της για διάφορους λόγους αλλά και τα καθήκοντά της προσφέρει μια δυναμική. Ο καθένας είναι υπεύθυνος για την ύπαρξή του ως πρόσφυγας. Δεν υπάρχει πολεμολογική δικαιολογία. Πολλοί από τους δικούς μας μας έδειξαν το παράδειγμα κάνοντας τις πρώτες προσφυγές κι έχοντας μόνο και μόνο την προσωπική τους δύναμη. Αυτό όμως είναι μόνο η αρχή.

Το προσφυγικό κίνημα ξέρει εδώ και χρόνια τι σημαίνει αντίσταση του λαού. Τώρα ήρθε η ώρα της ανάστασής του. Κι αν μας έκλεψαν τα μέρη μας, δεν μας έκλεψαν τις ζωές μας. Κάθε πρόσφυγας είναι ένα κομμάτι της γης μας που δεν ξεχνά και που πρέπει να αποδείξει με τη βοήθεια της προσφυγής ότι υπάρχει!