46282 - Περί μεταμόρφωσης, 27/10/2019

Ν. Λυγερός

Για όσους δεν έχουν διαβάσει τα 30 τελευταία ποιήματα, άρα θα γίνει χωρίς προετοιμασία. Έχει σχέση με το πλαίσιο ή μάλλον με το θέμα όπως θα έλεγε κάποιος άλλος, της πολυκυκλικότητας και εντός της μουσικής γιατί ακούσαμε αρκετά κομμάτια ή τουλάχιστον συνόδευσαν τους ήχους σας μερικά κομμάτια. Το πρώτο πράγμα που μπορούμε να πούμε είναι ότι η πολυκυκλικότητα στον τομέα της μουσικής είναι κάτι το φυσιολογικό, δεν είναι όμως απλώς μια ενορχήστρωση ή μια αναζήτηση αρμονίας, είναι κάτι πιο σύνθετο το βλέπουμε πιο πολύ στις συμφωνίες στην όπερα. Εδώ ακούσαμε συμφωνίες όπως το προσέξατε και βλέπουμε ότι ουσιαστικά μια συμφωνία μπορεί να είναι μια μορφή φούγκας η ορχήστρα αλλά το πρώτο πράγμα που μπορούμε να πούμε είναι ότι έχει μια αλλαγή φάσης που προετοιμάζεται από το κομμάτι σε διάφορα στάδια, μπορεί να είναι και σε μορφή crescendo και μας προετοιμάζουν για μια αλλαγή κύκλου που το βλέπουμε στις πράξεις. Όταν έχουμε μια αλλαγή κύκλου συνήθως θέλουμε να έχουμε και ένα τέλος, ενώ αυτό μπορεί να είναι μια συνέχεια. Εδώ πολλές φορές ακούσαμε κάμπιες να μας μιλούνε για πεταλούδες και δεν βλέπουμε μια μορφή ασυμμετρίας, δηλαδή η κάμπια μιλάει για μια πεταλούδα, η πεταλούδα μιλάει για πολλές κάμπιες. Αυτή η ασυμμετρία θα είναι σημαντική στον χώρο της εξέλιξης και μπορεί ας πούμε ακόμα και με το Boléro του Ravel που ακούσατε προσφάτως να δείτε ότι όντως θα μπορούσαμε να πούμε στην αρχή να κάνουμε μια κωδικοποίηση απλή ότι ξεκινήσαμε με μια κάμπια ενώ στην πραγματικότητα ξεκινάμε με μια πεταλούδα στο Boléro και στη συνέχεια μέσω της αναπαραγωγής πολλαπλασιάζονται οι κάμπιες για να παράγουν ειδικά θεμέλια για μια πεταλούδα, αλλά στο τέλος ακούμε τη πτήση από πολλές πεταλούδες αλλά δεν είδαμε στο ενδιάμεσο τι είχε γίνει, το βλέπουμε σε κάθε εισαγωγή οργάνων που είναι μια προετοιμασία, είναι μια αλλαγή φάσης. Όταν έχουμε ένα σύμπλεγμα οργάνων που ενσωματώνεται τότε έχουμε μια πρώτη μεταμόρφωση κι εδώ έχουμε πολλαπλές. Σε αυτό το πλαίσιο της μεταμόρφωσης έχουμε την εντύπωση ότι απλώς είναι μια εξέλιξη και δεν βλέπουμε το στοιχείο της σταύρωσης και της ανάστασης. Άμα το εξετάζαμε μ’ αυτόν τον τρόπο θα δίναμε μεγαλύτερη σημασία σ’ αυτήν την έννοια. Δεν είναι τυχαίο που χρησιμοποιήθηκε και από τον Κάφκα σε άλλο πλαίσιο ας πούμε πιο μεταφορικό, αλλά έχει ενδιαφέρον, γιατί αυτό που έκανε ο Κάφκα ήταν το ανάποδο, δηλαδή να πάρει έναν άνθρωπο που μεταμορφώνεται σε έντομο και μπορεί να το δείτε και αλλιώς ακόμα και σε ταινία. Αυτό που έχει σημασία εδώ είναι να φανταστούμε ότι κάτι που φαίνεται να είναι άμορφο ειδικά σε μια φάση μεταμόρφωσης αποκτά ομορφιά. Είναι δύσκολο να φανταστούμε την ομορφιά χωρίς να δούμε εξαρχής υπάρχουσα, αλλά η μεταμόρφωση είναι αυτό που μας επιτρέπει να καταλάβουμε πώς μπορούμε να δημιουργήσουμε ομορφιά. Αρχικά το κομμάτι με τον Ravel είναι ουσιαστικά μια πρόκληση, πώς μπορεί  μ’ ένα μοτίβο το οποίο να είναι μινιμαλιστικό να παράγει ένα ολόκληρο έργο. Νομίζω ότι το είδατε και σε μορφή μπαλέτου που το βλέπουμε με έναν πανέμορφο τρόπο με τον Nureyv, στην πραγματικότητα το βλέπετε από την αρχή αυτό που λέγαμε για το θέμα της πεταλούδας δεν αρχίζει με μια κάμπια, ενώ σιγά σιγά θα έρθουν γύρω του πολλές κάμπιες οι οποίες θα μεταμορφωθούν σε πεταλούδα μόνο στο τέλος. Άρα ένα εργαλείο για παραγωγή ομορφιάς είναι η μεταμόρφωση. Και γιατί έχει ενδιαφέρον; Γιατί στην ομορφιά έχουμε ένα διαχρονικό στοιχείο και μια παγκοσμιότητα, στη μεταμόρφωση έχουμε το μετά που σημαίνει ότι έχουμε μια αλλαγή μορφής και για να υπάρχει αλλαγή μορφής πρέπει να υπάρχει δράση του Χρόνου. Από τη στιγμή που δεχόμαστε ότι υπάρχει δράση του Χρόνου σημαίνει πρακτικά ότι ο Χρόνος είναι εργαλείο για παραγωγή ομορφιάς. Αυτά για τώρα.