Υπάρχουν βέβαια ανάμεσά μας άνθρωποι που ανήκουν όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά γενικότερα σε λαούς που έχουν υποστεί την γενοκτονία. Χάρηκα για το θεατρικό, θέλω να ξέρετε ότι αυτό γράφτηκε το 2003. Άρα αρχικά ήταν γραμμένο στα γαλλικά, ήταν πιο πολύ για την προώθηση της υπόθεσης των Αρμενίων, που είδατε μετά τις εξελίξεις στην Γαλλία. Σιγά σιγά αυτό το κείμενο μεταφράστηκε σε διάφορες γλώσσες, συνήθως είναι από λαούς που έχουν υποστεί γενοκτονία γιατί τους άγγιξε και αν προσέξατε σε μερικά σημεία είδατε ότι ένας από τους ηθοποιούς λέει, μα εμείς δεν είμαστε αυτό, δεν είμαστε αυτό… Σε κάποια φάση λοιπόν το είχαν ακούσει οι Κούρδοι και μου ζήτησαν την άδεια να βάλουμε και Κούρδους και είχε ενδιαφέρον γιατί ενώ οι ηθοποιοί λένε ότι δεν είναι αυτό, έλεγαν να πείτε κι εμείς ότι δεν είμαστε, ενώ βέβαια η ιδέα είναι να πουν οι ηθοποιοί ότι είναι από κάποια άλλη εθνότητα. Στην συνέχεια αυτό το άκουσαν πολλά ραδιόφωνα και μετά σκεφτήκαμε ότι μετά την απόφαση της Αρμενίας, γιατί ειπώθηκε λίγο αλλά περιληπτικά λόγω θέματος χρόνου, δεν είναι ότι περιμέναμε τόσα χρόνια για να γίνει αυτή η ημέρα μνήμης, είναι ότι οι Αρμένιοι στα 100 χρόνια της γενοκτονίας των Αρμενίων τα συμβολικά βέβαια, αποφάσισαν να κάνουν ένα αίτημα, το οποίο έγινε αποδεκτό από 84 χώρες στα Ηνωμένα Έθνη για την Ημέρα της 9ης Δεκεμβρίου. Είναι συμβολική αυτή η Hμέρα και είναι αν θέλετε το πρώτο στάδιο, δεν μπορούμε να πούμε ότι είναι ακόμα ολοκληρωμένη γιατί δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι υπήρχαν πιέσεις τότε το ’48. Θέλω να φανταστείτε ότι είμαστε αμέσως μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, υπάρχουν κατηγορίες ολόκληρων γενοκτονιών που δεν έχουν συμπεριληφθεί μέσα σε αυτό το πλαίσιο αλλά ο Lemkin το προσπαθούσε εδώ και δέκα χρόνια. Εμείς τώρα που είμαστε καθισμένοι, θεωρούμε ότι είναι αυτονόητο να μιλάμε για την λέξη γενοκτονία. Για να καταλάβετε πόσο αυτονόητο είναι, είναι ότι ακόμα και εσείς που είστε και επιζώντες ή μάλλον συνεχιστές των επιζώντων και των θυμάτων, δεν χρησιμοποιούσαμε τη λέξη γενοκτονία, έπρεπε να την επινοήσει κάποιος. Άρα ήταν νομικός ο Lemkin. Έχει ενδιαφέρον γιατί κάτι το οποίο είναι αυτονόητο τώρα, για τότε ήταν μια καινοτομία. Το 1938 δεν έγινε αποδεκτό και περίμενε να περάσει και ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος. Έχει ενδιαφέρον γιατί πολλοί πιστεύουν ότι ο Lemkin που ήταν Πολωνός Εβραϊκής καταγωγής έκανε την λέξη γενοκτονία μετά την γενοκτονία των Εβραίων είναι λανθασμένο, είχε αρχίσει πριν και αυτό έχει ενδιαφέρον γιατί ασχολιόταν με τους άλλους και να ξέρετε ότι επειδή είχε φύγει στην Αμερική δεν είχε μάθει ότι η οικογένειά του είχε αφανιστεί, το έμαθε μετά. Άρα, γιατί σήμερα; Σήμερα γιατί είναι καλό να θυμόμαστε ότι υπάρχουν και τα θύματα και η Ημέρα Μνήμης και Αξιοπρέπειας. Έχει ενδιαφέρον και η διατύπωση και έχει ενδιαφέρον για όσους ενδιαφέρονται να κοιτάξουν ποιες χώρες δεν το ψήφισαν γιατί και αυτό έχει νόημα, ειδικά εκείνη την περίοδο. Άρα μιλάμε τώρα για το 2015. Προσπαθώ να σας πω ότι μετά από 100 χρόνια, για τις αιωνόβιες γενοκτονίες είναι κι άλλες που θα ακολουθήσουν για να γίνουν και αυτές αιωνόβιες, υπάρχουν ακόμα άνθρωποι ακόμα κι εδώ στην Ελλάδα που μας εξηγούν ότι μπορεί και η γενοκτονία να μην υπάρχει ακριβώς. Έχουμε ανθρώπους που την ώρα που παλεύουμε εμείς στο εξωτερικό για τα θέματα της αναγνώρισης, εδώ μας εξηγούν ότι μάλλον θα πρέπει να χρησιμοποιήσουμε άλλο λεξιλόγιο. Επιμένω πάνω σε αυτή τη λέξη γιατί στην πραγματικότητα θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι μια βάρβαρη πράξη. Αρχικά ο Lemkin το είχε ονομάσει έγκλημα βαρβαρότητας, αλλά κατάλαβε γρήγορα ότι δεν καταλάβαιναν τα κράτη τι είναι ακριβώς. Άμα προσέξετε ακόμα και στους χαιρετισμούς σας βάζετε μια λέξη πριν την γενοκτονία ξέρετε, θεωρείτε ότι δεν επαρκεί, ας πούμε θα πούμε φρικαλέα γενοκτονία, θα πούμε βάρβαρη γενοκτονία, κάνετε ένα τεχνικό λάθος εγώ το καταλαβαίνω γιατί είναι σημαντικό αυτό είναι άλλο θέμα, αλλά επειδή είμαστε μεταξύ μας. Δεν υπάρχει καλή γενοκτονία ή χειρότερη ή βάρβαρη. Μόνο και μόνο που λέτε τη λέξη γενοκτονία μπαίνουμε σε ένα πρόβλημα. Διότι να ξέρετε ότι δεν έχουν κανένα πρόβλημα οι θύτες να λένε ότι είναι φρικαλεότητα, να λένε ότι είναι μακελειό, δεν έχουν κανένα πρόβλημα, αυτό δεν πειράζει και ξέρετε γιατί; Γιατί δεν έχει καμία νομική υπόσταση, είναι απλώς μια περιγραφή, μεγάλη δυστυχία, λιμοκτονία τεχνητή, ολοκαύτωμα. Είναι λέξεις που ανήκουν στις παραδόσεις μας, αλλά δεν έχουν νομικό αντίκτυπο. Που σημαίνει ότι όταν θα πάμε σε ένα δικαστήριο και πούμε, εγώ έχω υποστεί μακελειό, θα πει εντάξει κι εγώ τι θέλετε να κάνω; Άρα είχε μεγάλη σημασία να βάλουμε μια λέξη, άρα πήρε το γένος και το -cide, πήρε το λατινικό και το ελληνικό για να φτιάξει μια λέξη, έναν βαρβαρισμό θα έλεγαν οι γλωσσολόγοι, αλλά ήθελε να δείξει ότι θα είναι για όλους. Είναι δύσκολο, και μου άρεσε που άκουσα την λέξη τοπικισμό, τώρα θα κάνω τοπικισμό για όλη την Ελλάδα φανταστείτε τώρα, είναι δύσκολο να μιλάμε για την γενοκτονία των άλλων. Να ξέρετε ότι όσοι αγωνίζονται για τη γενοκτονία την δική τους και μόνο, είναι αυτοί που στο σπίτι τους έχουν μόνο μια βυζαντινή εικόνα του Αγίου τους, δεν είναι ακριβώς της πίστης. Επειδή τον λένε ας πούμε Γιώργο, έχει του Αγίου Γεωργίου άλλες δεν έχει. Αυτό το λέω τώρα επειδή είμαστε στην Ελλάδα, υπάρχουν και πολλές θρησκείες. Αλλά το θέμα ποιο είναι, η ιδέα είναι η εξής γιατί υπάρχουν άτομα τα οποία είναι άνθρωποι και αθώοι που φταίνε μόνο και μόνο που γεννήθηκαν; Γιατί αυτός είναι ο ρατσισμός. Ο ρατσισμός δεν είναι επειδή έκανες κάτι και νευρίασες κάποιον άλλον, ο άλλος είναι επειδή μόνο είσαι. Άκουσα και τη λέξη Πογκρόμ και είναι σωστή, γιατί μερικές φορές και σε αυτό μπερδευόμαστε. Το Πογκρόμ δεν είναι στην κατηγορία γενοκτονιών, είναι η προετοιμασία που έγινε. Αν θέλετε να το δείτε, γιατί άκουσα και την καθ’ ημάς Ανατολή, στην Κωνσταντινούπολη τα Σεπτεμβριανά δεν είναι γενοκτονία, αλλά είναι Πογκρόμ, είναι το ανάλογο. Άρα αυτό που πρέπει να καταλάβουμε και χάρηκα και αυτές τις αναφορές που κάνατε, να ξέρετε ότι στο εξωτερικό δεν κάνουμε διαχωρισμούς που κάνουμε στην Ελλάδα, γιατί πολύ απλά δεν ξέρουν καν ποιοι είναι οι άλλοι, το πιάσατε όλοι το υπονοούμενο; Δηλαδή λέμε την γενοκτονία των Εβραίων, των Αρμενίων, των Ασσυρίων, των Ελλήνων, δεν λέμε τίποτα άλλο. Τι σημαίνει αυτό; Μα αυτή είναι η ουσία. Το πρόβλημα τώρα ποιο είναι; Πολύ συχνά ακούτε και για τις γενοκτονίες χριστιανικών λαών, το ακούτε και αυτό, στην πραγματικότητα είναι και αυτό ένα τεχνικό λάθος, γιατί είναι των μη μουσουλμανικών λαών που αφορά το χριστιανικό υποτίθεται. Δεν είναι ακριβώς το ίδιο. Άρα υπάρχουν και γενοκτονίες τις οποίες είχαμε σχεδόν ξεχάσει, Νάμα, Χερέρος, 1904-1908. Φανταστείτε ότι φτάσαμε το 2004 και το 2008 και κανένας δεν μίλησε για την εκατονταετία. Δηλαδή το ακούσατε και στο θεατρικό το λέει ένας από τους ηθοποιούς, είναι μια αναφορά έμμεση και στον Χίτλερ που έλεγε ποιος θυμάται τη γενοκτονία των Αρμενίων, άρα ποιος θα θυμάται μετά τη γενοκτονία των Εβραίων. Ξέρετε γιατί το έλεγε; Γιατί πολύ συχνά εμείς νομίζουμε ότι είναι σχεδόν χιούμορ, το έλεγε επειδή η Γερμανία είχε καταφέρει να ξεχάσουν όλοι την γενοκτονία των Νάμας και Χερέρος, στην πραγματικότητα ούτε ο Χίτλερ το θυμόταν. Φανταστείτε η φράση άμα την καταλάβετε σε όλο το πλαίσιό της, είναι ποιος θα θυμάται αυτό που θυμάμαι ακόμα εγώ, δηλαδή δεν μπορεί να πει ποιος θα θυμάται αυτό που ξέχασα κι εγώ. Είναι μόνο μετά το 1985 που μιλάμε γι’ αυτή τη γενοκτονία, που αυτή ουσιαστικά είναι η πρώτη του 20ου αιώνα. Τώρα εξελίσσεται το θέμα και το αναζητούμε. Μετά είναι ένα άλλο πρόβλημα και γι’ αυτό θα μιλήσουμε για τη διαδικασία διόρθωσης. Πολλοί από μας ασχολούμαστε πιο πολύ με το θέμα της αναγνώρισης. Μα μερικές είναι αναγνωρισμένες γενοκτονίες, άλλες δεν είναι αναγνωρισμένες, μετά μιλάμε για τη διεθνοποίηση, να ξέρετε ότι σήμερα δεν έχετε ανάγκη να μιλήσετε για τη διεθνοποίηση, γιατί είναι το αντίθετο. Σήμερα εδώ κάνουμε ελληνοποίηση. Είναι ήδη μια διεθνής απόφαση γιατί είναι παγκόσμια αυτή η Hμέρα. Είναι από τα Ηνωμένα Έθνη. Έχει ενδιαφέρον γιατί πολύ συχνά αυτοί που παλεύουν για τα θέματα γενοκτονιών δεν μπορούν να καταλάβουν όταν υπάρχει μια τεράστια καινοτομία. Εδώ είναι από το διεθνές επίπεδο που έρχεται σε κάθε χώρα. Όμως εμείς συνεχίζουμε να λέμε ότι θα πρέπει να το διεθνοποιήσουμε. Δεν μπορούμε να διεθνοποιήσουμε την 9η Δεκεμβρίου, είναι ήδη. Στην πραγματικότητα αυτό που έχει σημασία είναι ότι ο καθένας που έχει μια γενοκτονία, έχει μια ημερομηνία. Η ιδέα ήταν να κάνουμε μία ημέρα που να είναι για όλους. Για όλα τα θύματα όλων των γενοκτονιών. Είναι η πρώτη φορά στην ιστορία της Ανθρωπότητας για τα θέματα της γενοκτονίας που μιλάμε συνολικά. Αν προσέξατε το θεατρικό, δεν ξέρουμε ακριβώς ποιοι είναι. Και αυτό που παρατηρήσαμε με τα θέματα γενοκτονιών είναι ότι κάθε φορά όλοι πίστευαν ότι ήταν γι’ αυτούς. Δηλαδή, το άκουσαν οι Αρμένιοι και λένε, αυτό είναι αρμενικό έργο. Το άκουσαν οι Εβραίοι και λένε αυτό θα είναι εβραϊκό, δεν μπορεί. Άρα ο καθένας το έβαζε στα δικά του τα ραδιόφωνα. Το άκουσαν οι Έλληνες, λένε αυτό σίγουρα είναι ελληνικό, το άκουσαν οι Ασσύριοι και λένε αυτό είναι αναφορά σε μας. Στην πραγματικότητα το έργο είναι φτιαγμένο σαν την 9η Δεκεμβρίου. Είναι φτιαγμένο για να μην υπάρχει μια συγκεκριμένη αναφορά, έτσι ώστε όλοι να νιώθουν ότι τους αφορά. Βέβαια, άμα κοιτάξετε προσεκτικά τα ονόματα, θα δείτε ότι έχουν ένα συμβολισμό. Δεν είναι τυχαία που ακούτε τα ονόματα των ευαγγελιστών, ούτε της Άννας και της Σοφίας, έχουμε βέβαια και τη σιωπή. Ποια είναι η ιδέα. Η ιδέα είναι ότι δυσκολευόμαστε να διαχειριστούμε τη σιωπή των θυμάτων. Τα θύματα εμείς θεωρούμε ότι είναι αυτονόητο ότι θα πουν ότι έχουν υποστεί μια γενοκτονία. Είναι λάθος. Νομίζω ότι ένα ωραίο παράδειγμα είναι ο Primo Levi, ο οποίος ξέρετε ότι τελικά πέθανε με έναν ειδικό τρόπο μετά τα στρατόπεδα εξόντωσης. Κι αυτό έχει σημασία. Και ένα άλλο πράγμα, επειδή έγινε μια αναφορά στον Elie Wiesel, λέει κάτι που είναι όμορφο, αυτό που άκουσα ήταν όμορφο. Λέει ότι άμα είσαι ουδέτερος μεταξύ του θύτη και του θύματος, είσαι πάντα με τον θύτη. Και στην Ελλάδα έχουμε πολλούς ουδέτερους. Άντε για να είμαστε καλοί και να μη στενοχωρηθούμε θα τους ονομάσουμε αδιάφορους. Δεν ξέρουν οι αδιάφοροι ότι βοηθούν τους βάρβαρους. Νομίζουν ότι δεν ασχολούνται. Λέει, εγώ δεν ξέρω. Είναι μερικοί που μας λένε ότι είναι ιστορικό, εγώ δεν είμαι ιστορικός, γιατί να πάρω θέση. Μα, κι έγινε αυτή η αναφορά, δεν είναι πια ιστορικό το πρόβλημα. Το ξέρουμε ότι είναι ιστορικό, δεν έχουν οι ιστορικοί να πάρουν θέση. Τα γεγονότα έχουν καταγραφεί. Το θέμα είναι η ερμηνεία. Κι στην ερμηνεία τώρα μπαίνει το πλαίσιο της νομικής. Και λέει ο άλλος από τη στιγμή που δεν είναι αναγνωρισμένη είναι σαν να μην υπάρχει. Έχουμε και το επόμενο στάδιο, σ’ αυτό αναφερόμαστε εδώ, γενοκτονία της μνήμης. Κάτι που είναι πολύ ύπουλο, άμα κοιτάξετε τα στάδια του Stanton, θα δείτε ότι το τελευταίο στάδιο δεν είναι η γενοκτονία, είναι το σβήσιμο της ύπαρξης της γενοκτονίας. Δηλαδή να μην υπάρχει πια κανένας που να θυμάται. Είναι αυτό που φοβάται η Σοφία στην παράσταση, λέει, μετά από μένα; Το ξέρετε, ας πούμε τώρα είχαμε και του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου τις επετείους και σιγά σιγά αυτοί που ήταν τότε, πεθαίνουν. Έχετε αναρωτηθεί τι θα γίνει όταν έχει τελειώσει ο τελευταίος; Θα είναι μόνο οι άλλοι. Οι άλλοι δεν ήταν εκεί. Άρα αυτό που πρέπει να καταλάβουμε είναι ότι το να παλεύουμε για την αναγνώριση των γενοκτονιών μας μεγαλώνει. Δίνει μεγαλύτερη σημασία στη ζωή μας γιατί κανένας δεν μπορεί να διαχειριστεί τέτοια πράγματα μόνος του. Ακόμα και οι πιο παλιοί που παλεύουν για τα γεγονότα των γενοκτονιών ήσασταν απόντες όταν έγιναν. Και ήσασταν μάλιστα και πολύ μικροί για τους επόμενους. Που σημαίνει πρακτικά ότι είναι ένας αγώνας στον οποίο συμμετέχετε λόγω μνήμης. Κάποιος σας είπε ότι αυτό που έλεγε ο παππούς, η γιαγιά, ήταν σωστό. Κάποιος έγραψε ένα βιβλίο πάνω σ’ αυτό. Το θέμα είναι ότι πολλοί από μας δεν συνειδητοποιούμε ότι είμαστε και εμείς οι επόμενοι που θα γράψουμε για αυτό. Το γεγονός ότι ήρθατε σήμερα εδώ, παρόλο που έχει ομίχλη στη Λάρισα και βρήκατε το δρόμο σας και καθίσατε εδώ, είναι ήδη εντυπωσιακό. Εγώ είμαι σίγουρος για τους οργανωτές, μόλις είδαν ομίχλη, λέει παιδιά καταλάβαμε, θα είμαστε τρεις κι ο κούκος, δηλαδή εμείς κι εμείς, οι γενοκτονημένοι και οι συνεχιστές. Χαίρομαι που υπάρχουν κι άλλοι, που θα μπορούσαμε να πούμε, εντός εισαγωγικών, ότι δεν έχουν καμία σχέση, αλλά να ξέρετε δεν υπάρχει άνθρωπος που δεν έχει σχέση με την γενοκτονία γιατί η γενοκτονία είναι έγκλημα κατά της Ανθρωπότητας. Πολύ συχνά εμείς, επανέρχομαι στον τοπικισμό, θεωρούμε ότι είναι ένα έγκλημα εναντίον ενός λαού μόνο. Είναι σωστό κυριολεκτικά, αρχικά. Αλλά ξεχνάμε ότι αυτός ο λαός ανήκει στην Ανθρωπότητα. Και γι’ αυτό έχουμε την κατηγορία εγκλημάτων κατά της Ανθρωπότητας. Θα ήταν πολύ δύσκολο να μου δείξετε πού είναι η Ανθρωπότητα. Αλλά υπάρχει το έγκλημα κατά της Ανθρωπότητας. Αυτό όμως που έχει σημασία είναι να καταλάβουμε ότι αν παλεύουμε μαζί για τέτοια δεδομένα και για το θέμα της ποινικοποίησης, το οποίο πέρασε στην Ελλάδα. Έχει ενδιαφέρον γιατί είναι πολλοί στην Ελλάδα που δεν ξέρουν καν ότι η ποινικοποίηση πέρασε. Θα μου πείτε ούτε οι υπουργοί το ξέρουν εφόσον συνεχίζουν να μιλάνε με τον ίδιο τρόπο. Άρα τα Δικαιώματα της Ανθρωπότητας, υπάρχει μια αναφορά μέσα στο θεατρικό, άρα βλέπετε ότι είχε γραφτεί από πριν, το λέω για τους πιο ειδικούς, έχει κι η Ανθρωπότητα δικαιώματα. Θα μου πείτε, μα δεν φαίνονται. Πώς θα το ξέρουμε; Πρέπει να τα γράψουμε. Ξέρετε, αρχικά σκεφτήκαμε τα Δικαιώματα του Ανθρώπου. Μάλιστα στα ελληνικά, αν προσέξατε, κάνουμε μια λανθασμένη διατύπωση, το λέω για τους ειδικούς, λέμε ανθρώπινα δικαιώματα. Λες και τα δικαιώματα μπορεί να είναι ανθρώπινα. Είναι τα Δικαιώματα του Ανθρώπου. Τόσο απλά. Μετά σκεφτήκαμε δεν βάζουμε και τις γυναίκες; Άρα βάλαμε τα δικαιώματα των γυναικών. Εδώ είδατε, δεν έχουμε βάλει τα γυναικεία δικαιώματα, που θα ήταν η συνέχεια. Ούτε βάλαμε τα παιδικά δικαιώματα, γιατί βάλαμε και τα παιδιά μετά. Έχει ενδιαφέρον πώς τα κάναμε στη σειρά, δηλαδή βάλαμε πρώτα τους άντρες, μετά τις γυναίκες, μετά τα παιδιά. Ελπίζω στα παιδιά να βάλαμε και τα αγόρια και τα κορίτσια, να μη χρειαστεί να βάλουμε και των κοριτσιών. Ξέρω ότι χαμογελάτε, αλλά με αυτά τα πράγματα πριν πενήντα χρόνια δεν θα χαμογελούσατε γιατί δεν θα μπορούσα να κάνω αναφορά. Θα μου λέγατε, για ποιο πράγμα μιλάει αυτός; Θα έχουν δικαιώματα κι αυτές; Σιγά σιγά όμως, άμα το σκεφτείτε, τι κάναμε; Πήραμε τον άνθρωπο σαν σημείο αναφοράς, μετά τον χωρίσαμε σε άντρα, γυναίκα, μετά τον ξαναχωρίσαμε πιο κάτω σε ηλικία, σε κάποια φάση είναι σίγουρο, θα βάλουμε και τα δικαιώματα των παππούδων και των γιαγιάδων. Κάποιος θα το σκεφτεί, θα δείτε. Γιατί θα πούμε, δεν μιλήσαμε γι’ αυτούς, ενώ στην πραγματικότητα έχουμε ήδη μιλήσει πολλές φορές. Για την Ανθρωπότητα τώρα τι γίνεται. Για την Ανθρωπότητα, έχει δικαίωμα η Ανθρωπότητα; Πρώτα από όλα έχει δικαίωμα αναφοράς; Μπορούμε να κάνουμε ένα έγκλημα κατά της Ανθρωπότητας. Έχει ενδιαφέρον, βλέπετε; Εμείς φτιάξαμε πρώτα την ορολογία, έγκλημα κατά της Ανθρωπότητας, που άμα σας βάλω τώρα μία ερώτηση να σας πω να μου το διατυπώσετε σωστά, θα δείτε ότι θα μαζευτείτε. Γιατί πώς να διατυπώσετε σωστά ένα έγκλημα κατά της Ανθρωπότητας, όταν η Ανθρωπότητα δεν έχει καν δικαιώματα. Πάντα λειτουργούμε έτσι στη νομική. Τα κάνουμε στραβά. Κάνουμε πρώτα τα αρνητικά, λέει ας πούμε, δεν έχεις δικαίωμα να σκοτώσεις και λες γιατί, έχεις δικαίωμα ζωής; Ναι, μπορεί και να έχεις δικαίωμα ζωής. Αλλά δεν έχεις δικαίωμα να σκοτώσεις. Να ξέρετε ότι το βάζουμε πάντοτε ανάποδα. Γιατί αυτό το καταλαβαίνουμε όλοι. Εδώ λοιπόν με την Ανθρωπότητα έχει έρθει η ώρα να περάσουμε από τους γενοκτονημένους λαούς στα Δικαιώματα της Ανθρωπότητας. Αυτό που γίνεται αν θέλετε 9 Δεκεμβρίου μπορεί να σας ξαφνιάζει, αλλά είναι ήδη μια καινοτομία, είναι η πρώτη επέτειος που αφορά την Ανθρωπότητα. Γιατί δεν αφορά έναν ειδικό λαό, άρα είναι σε άλλο πλαίσιο που σημαίνει ότι αρχίζουμε να το σκεφτόμαστε αυτό. Τα Δικαιώματα της Ανθρωπότητας θα αφορούν ποιους; Θα μου πείτε τους ζωντανούς σίγουρα. Να ξέρετε στα Δικαιώματα της Ανθρωπότητας, η Ανθρωπότητα είναι και οι νεκροί, είναι και οι αγέννητοι. Είδατε, εδώ δεν σας φαίνεται τόσο φυσιολογικό. Άρα σκεφτείτε. Η μεγαλύτερη γενοκτονία που μπορεί να κάνετε, είναι να μη δώσετε ανθρώπινη υπόσταση στους νεκρούς. Γιατί έχει ενδιαφέρον; Γιατί οι γενοκτόνοι χτυπούν και τους νεκρούς. Εμείς δεν δίνουμε σημασία τόσο πολύ στους νεκρούς όσο οι γενοκτόνοι. Οι γενοκτόνοι είναι ικανοί να ξηλώσουν ένα τάφο για να μην υπάρχει καν η αναφορά ότι αυτός πέθανε λόγω γενοκτονίας. Και ρωτάω, μπορεί να κάνει τίποτα άλλο; Αφού έχει πεθάνει ο άνθρωπος. Όμως, το ξέρετε, καταστρέφουμε τάφους, νεκροταφεία ολόκληρα, χαλάμε σύμβολα, με ανθρώπους που είναι νεκροί. Άρα μάλλον αυτοί έχουν μια οντότητα και όντως ανήκουν στην Ανθρωπότητα. Εμείς δεν βλέπουμε αμέσως τους αγέννητους. Άμα όμως σας πω ότι μια γυναίκα μπορεί να είναι έγκυος, το παιδί της είναι αγέννητο. Το μετράτε στην Ανθρωπότητα ή δεν το μετράτε; Θα πείτε, βέβαια το μετράμε. Εγώ σας λέω γι’ αυτά που θα έρθουν. Για να είμαστε πιο συγκεκριμένοι. Όλοι εσείς, όποια και να είναι η ηλικία σας, ήσασταν αγέννητοι στα γεγονότα. Στην πραγματικότητα τι έκανε ο Lemkin. Ο Lemkin μας έδωσε ένα νομικό εργαλείο για να μιλάνε οι αγέννητοι για τους νεκρούς. Γιατί αλλιώς πώς θα λέγατε τη λέξη γενοκτονία; Πώς θα λέγατε ότι θα πρέπει να κατηγορήσουμε αυτό το κράτος γιατί συνεχίζει να αρνιέται την αναγνώριση της γενοκτονίας; Αφού δεν θα είχαμε καν την ορολογία. Άρα μας έδωσε εργαλεία ένας νεκρός σε αγέννητους για να καταπολεμήσουμε αυτούς που συνεχίζουν αυτή τη γενοκτονία της μνήμης. Άρα συνοπτικά αυτό που προσπαθώ να σας πω είναι το εξής. Όλοι ήμασταν αγέννητοι, πριν γεννηθούμε. Και η Ανθρωπότητα μας μετρούσε ήδη. Αλλά όχι η κοινωνία. Όλοι θα πεθάνουμε, θα ανήκουμε πάλι στην Ανθρωπότητα. Το ερώτημα είναι, η δράση μας ως ζωντανοί προέρχεται από τη συνέχεια του έργου μας ως αγέννητοι ή το προηγούμενο ως νεκροί; Και εδώ έρχομαι στο θέμα της ψυχής. Μπορεί μερικοί από εσάς να κοίταξαν το θεατρικό, να τους άρεσε, να μην τους άρεσε, τέλος πάντων, αυτά είναι θέμα γούστου. Συμφωνούμε ότι δεν ακούτε πολύ συχνά τη λέξη ψυχή. Και ρωτάω τώρα, οι γενοκτόνοι ασχολούνται με την εξόντωση των ζωντανών ή των ψυχών τους; Γιατί αυτό που θα ήθελαν είναι ούτε καν οι ψυχές να κάνουν οποιαδήποτε αναφορά. Εμείς τώρα που είμαστε τα παιδιά λαών που έχουν υποστεί γενοκτονία δεν μετράμε τις ψυχές. Στην καλύτερη περίπτωση λέμε νεκρούς, το οποίο είναι λάθος, θα έπρεπε να λέμε γενοκτονημένοι. Διότι ένας νεκρός μπορεί να είναι νεκρός από ένα φυσικό θάνατο. Άλλο γενοκτονημένος. Αλλά ρωτάω όταν εδώ είστε εδώ, εγώ όταν βλέπω τα κενά καθίσματα, πάντοτε φαντάζομαι ότι είναι οι δικοί μας που είναι μαζί μας. Αυτό που με ενδιαφέρει και θέλω έτσι να το πω και στον Ζουμπούλη για να το χαρεί, το χάρηκα. Έχει μεγάλη σημασία όταν ασχολούμαστε με τις γενοκτονίες, γιατί ξέρετε, έχουμε και τους τοπικούς μας καυγάδες, όπως είπαμε τον τοπικισμό και λες, άμα ήταν εδώ δίπλα η ψυχή και την ένιωθες και του έλεγες, ξέρεις εμείς δεν μπορούμε να συντονιστούμε, να κάνουμε μια κίνηση σε διεθνές επίπεδο. Θα σου έλεγε, αυτό είναι το πρόβλημά σας; Εμάς μας ξεχάσατε; Είναι πολύ σημαντικό να ξέρετε ότι οι ψυχές είναι στόχος των γενοκτόνων και δυστυχώς δεν είναι στοιχείο των επιζώντων. Πάνω κάτω τι σας λέω; Σας λέω ότι θα αγαπήσετε περισσότερο τον παππού και τη γιαγιά αφού έχουν ψοφήσει και θα πείτε, τι κρίμα. Κι εγώ λέω, καλά τόσα χρόνια γιατί δεν τους μιλούσατε; Έπρεπε να πεθάνουν πρώτα και μετά να το συζητάμε; Άμα το σκεφτείτε, αυτοί που έχουν γενοκτονηθεί, μπορεί να είναι από τους παππούδες και γιαγιάδες που συζητάμε το περισσότερο. Τους άλλους τους έχουμε ξεχάσει. Άρα στην πραγματικότητα έχουμε να κάνουμε με τους γενοκτόνους, όχι μόνο με γενοκτόνους, αλλά με ψυχοκτόνους. Θα μου πείτε, τι σημαίνει αυτή η ιδέα. Ξέρετε, είναι πιο δύσκολο να σκοτώσετε μια ψυχή εφόσον εκ φύσης είναι αθάνατη. Αλλά μπορείτε να τη σκοτώσετε, ξέρετε με τι; Με τη λήθη. Στο Μεσαίωνα είχαν και μία τεχνική, λεγόταν στη Γαλλία oubliette. Άρα σας έβαζαν σε μία θήκη στο βάθος μέσα, δεν μπορούσατε να σταθείτε καθιστός και σας άφηναν εκεί πέρα και σας πετούσαν φαγητό. Και ξέρετε τι ήθελαν; Ήθελαν να σας ξεχάσουν οι άλλοι ενώ είστε ζωντανός. Θεωρούσαν ότι αυτό ήταν ακόμα χειρότερο από απλώς να σας σκοτώσουν. Δηλαδή ενώ είσαι ζωντανός να σε έχουν ξεχάσει. Και ρωτάω. Εμείς δεν ξεχνάμε αυτές τις ψυχές των γενοκτονιών όταν λέμε ότι αδιαφορούμε και λέμε, εμένα δεν με ενδιαφέρει, αυτή είναι η γενοκτονία των άλλων, εγώ δεν έχω πάθει τίποτα. Βέβαια είναι ψέμα, γιατί το έχουμε πάθει, απλώς το έχουμε ξεχάσει. Άρα άμα τα βάζετε με αυτό τον τρόπο θα καταλάβετε ότι η λήθη είναι εργαλείο της βαρβαρότητας, ενώ ο θάνατος ανήκει στη ζωή. Το χειρότερο για τους γενοκτονημένους δεν είναι ότι γενοκτονήθηκαν, είναι να είναι ξεχασμένοι. Δηλαδή εμείς οι ίδιοι να ξεχνάμε την ύπαρξή τους. Γιατί κάποιος θα μας πει, μην ασχολείστε με παλιά πράγματα, δεν είναι καλό, ας περάσουμε στο επόμενο στάδιο. Εντάξει, έγινε η γενοκτονία, τι να κάνουμε; Εμείς φταίμε; Όχι, δεν φταίμε. Ας το ξεχάσουμε κι ας πάμε πιο πέρα. Αυτή την φράση, εγώ όταν την ακούω, ας το ξεχάσουμε, να πάμε ένα βήμα εμπρός, είναι ότι είσαι στο γκρεμό και πας ένα βήμα μπρος. Τι να ξεχάσεις; Μετά δεν έχει πια νόημα. Στην πραγματικότητα οι γενοκτόνοι φτιάχνουν ένα έγκλημα που είναι διατυπωμένο για τη λήθη. Ο στόχος είναι να ξεχαστεί το έγκλημα, γιατί άμα ξεχαστεί το έγκλημα, δεν υπάρχει εγκληματίας. Ποιος μπορεί να θυμηθεί το έγκλημα; Στην πραγματικότητα ένα πράγμα είναι σίγουρο. Η Ανθρωπότητα. Εμείς μπορεί να κάνουμε διάφορες προσπάθειες αλλά είμαστε άνθρωποι, μερικές φορές ξεχνιόμαστε. Έχουμε τα κοινωνικά μας, έχουμε αυτά που είναι σημαντικά, ακόμα και σε μία επέτειο δεν πάμε πάντοτε γιατί λέμε, πρέπει να πάω τα παιδιά μου, εσύ θα μας φέρεις κ.λπ. Εδώ μπορούμε να πούμε ότι το θυμόμαστε καλά και σιγά σιγά εδραιώνεται, αλλά θέλω να σας πω το εξής και τελειώνω μ’ αυτό τον τρόπο. Αν χρειαζόμαστε τα Δικαιώματα της Ανθρωπότητας, είναι επειδή πρέπει να συμπληρώσουμε το έργο του Lemkin. Το έργο του Lemkin δεν έχει τελειώσει. Άμα κοιτάξετε ακριβώς, με ακρίβεια, τι είναι γραμμένο, θα δείτε ότι ξέρετε εσείς περιπτώσεις γενοκτονίας που δεν μπαίνουν στα κριτήρια. Γιατί ο καημένος τα έκανε το ’48. Μα μετά το  ’48 είχαμε άλλα θέματα. Δίνω ένα παράδειγμα. Η γενοκτονία στη Ρουάντα έχει και ημερομηνία επίσημη, 7 Απριλίου. Μα δεν αναγνωρίστηκε μέσω της άλλης. Είναι επειδή το είδαμε, μπροστά μας. Hutu, Tutsi, το είδαμε. Άμα δεν το είχαμε δει; Δεν έχετε ακούσει ας πούμε ούτως ή άλλως εντάξει στην Αφρική είναι, μαύροι είναι όλοι, οι μεν σκότωσαν τους δε. Εγώ το έχω ακούσει αυτό. Τότε γιατί να μην πουν για εμάς, λευκοί ήταν, λευκός αυτός, λευκός αυτός. Φανταστείτε πώς το βλέπει ο Κινέζος. Λέω απλώς ότι άμα το σκεφτούμε με αυτό τον τρόπο, το συγκεκριμένο θέμα, είναι πώς μπορούμε να έχουμε μια εποικοδομητική στρατηγική. Εμείς συχνά τι κάνουμε; Παίρνουμε πρωτοβουλίες, μετά τις πρωτοβουλίες των γενοκτόνων. Κι εγώ λέω το αντίθετο τώρα. Έχει έρθει η ώρα για την αντεπίθεση της Ανθρωπότητας, δηλαδή να θεσπίσουμε τα Δικαιώματα της Ανθρωπότητας που μας επιτρέπουν να μιλήσουμε για το μέλλον. Κι εδώ δυσκολεύονται τα κράτη να μην πούνε ναι, καταλάβατε; Γιατί άμα λέτε εγώ θέλω να αναγνωρίσω τη γενοκτονία μου, αρχίζει να σου λέει, γενοκτονία δικιά σου, δεν την ξέρω. Άμα πεις για τα Δικαιώματα της Ανθρωπότητας, βρείτε κάποιον που να είναι εναντίον. Εφόσον δεν έχει, κάντε τα, γράψτε τα και στη συνέχεια ο αγώνας γίνεται πιο ισχυρός. Και περνάμε επιτέλους σε μια μορφή αντεπίθεσης γιατί αυτό που έχει σημασία με τη βαρβαρότητα να ξέρετε, κάθε φορά που καθυστερούμε, ξαναμπαίνει μέσα. Κάθε φορά που ξεχνάμε λιγάκι, μπαίνει μέσα. Ο μόνος τρόπος λοιπόν είναι να χρησιμοποιήσουμε τη νοημοσύνη και τη μνημοσύνη, άρα την Ανθρωπότητα και τον Χρόνο, για να παλέψουμε ορθολογικά, αποτελεσματικά εναντίον των γενοκτόνων, χωρίς ποτέ να ξεχνάμε ότι ο στόχος τους είναι να σβήσουν και τις ψυχές και κατά συνέπεια την ίδια ιδέα του Χρόνου, δηλαδή ότι δεν έγινε το γεγονός. Δηλαδή ας πούμε εσείς να λέτε Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος κι ο άλλος να λέει τι είναι; Όχι να σας λέει σε τι αναφέρεστε, τι είναι, να μην το έχει ακούσει ποτέ. Αυτό το πέτυχαν σχεδόν σε μερικές γενοκτονίες και αναγκαστήκαμε να έχουμε μελέτες. Άρα επειδή είχαμε και τη μουσικό και να ξέρει και γιατί τη βάλαμε εδώ μέσα μετά από πρόβες αιώνων, είναι μια μικρή αναφορά και στον Vivaldi. Ξέρετε, τώρα εμείς όλοι ακούμε Vivaldi. Υπάρχει κάποιος που δεν ξέρει ποιος είναι ο Vivaldi; Που δεν έχει ακούσει ποτέ Vivaldi; Θα σας δώσω λοιπόν ένα παράδειγμα. Αμέσως μετά τον θάνατό του, όλοι ξεχνάνε τον Vivaldi. Τον είχαμε ξεχασμένο. Και ευτυχώς ο Bach έκανε αναφορές στον λεγόμενο Κόκκινο παππά της Βενετίας και στη γραφή του. Και οι μελετητές του Bach ανακάλυψαν ότι υπήρχε ένας τύπος που λεγόταν Vivaldi, ο οποίος είχε επηρεάσει πάρα πολύ τον Bach. Τι προσπαθώ να σας πω τώρα. Άμα ερχόταν ο Bach τώρα θα έλεγε, εμένα στα σούπερ-μάρκετ δεν με βάζετε, αλλά βάζετε Vivaldi. Έχετε ακούσει ποτέ Bach σε σούπερ-μάρκετ; Ούτε την Toccata. Άρα λέω απλώς ότι, φανταστείτε τώρα για όλους σας, το γεγονός ότι λέω τη λέξη Vivaldi, σας φαίνεται αυτονόητο. Ήταν αυτονόητο ότι μετά το θάνατό του δεν ήξεραν καν ποιος είναι, κανένας. Άρα παρά λίγο να το είχαμε ξεχάσει. Αυτό είναι που ονομάζω Αναβαθμισμένη Ιστορία. Στις γενοκτονίες το χρειαζόμαστε. Δηλαδή χρειαζόμαστε να βρούμε ποιοι είναι αυτοί οι ξεχασμένοι Vivaldi χάρη στο έργο αυτών των Bach. Να ξέρετε ότι ο Lemkin έμεινε ευτυχώς στην κατηγορία Bach. Παρά λίγο να πάει στην κατηγορία Vivaldi. Άρα όταν θα ξανακούσετε Quattro Stagioni και δεν θα είναι πίτσα, θα πείτε, κοίτα τώρα πόσο εύκολο είναι να περάσεις σε όλους μία μνήμη από μία μικρή πράξη αντίστασης. Ένας, ο Bach. Άμα ο Bach δεν το είχε βάλει, οι μελετητές δεν θα έβγαζαν τίποτα. Άρα εδώ είναι το ίδιο. Ο καθένας μας και το είπατε ωραία αυτό και στην αναφορά, ο καθένας μας είναι υπεύθυνος για τη μνήμη της Ανθρωπότητας. Δεν είναι ότι είμαστε μικροί, ασήμαντοι κ.λπ. Η Ανθρωπότητα είναι φτιαγμένη από ασήμαντους. Αλλά δεν είναι ασήμαντη. Άρα μπορεί να είμαστε ασήμαντοι ως ύπαρξη, αλλά όχι ως έργο. Άρα η μνήμη σας, η νοημοσύνη σας, ανήκει σ’ αυτό το έργο που λέμε ότι η Ανθρωπότητα σκέφτεται και η Ανθρωπότητα θυμάται. Αυτό ήθελα απλώς να σας υπενθυμίσω για το μέλλον. Ευχαριστώ πολύ, να είστε καλά. Καλή συνέχεια.