Άρα αυτό που έχει σημασία είναι ότι τώρα είμαστε στην κορυφή πάνω στο Μυστρά, νομίζω ότι καταλαβαίνετε και από τη δομή του κάστρου ότι είναι άλλου τύπου, άρα είναι, αν θέλετε, η πιο παλιά εκδοχή της περιοχής. Νομίζω την στρατηγική θέση του κάστρου την καταλαβαίνετε όλοι σας. Άρα όταν σας λέω ότι μερικά κάστρα πρέπει να είναι απόρθητα, άμα κοιτάξετε από εδώ, θα δείτε πόσο εύκολο είναι ν’ ανεβεί κάποιος. Λοιπόν από εκεί είναι πάλι το ίδιο, βλέπετε τη γωνία, άρα ουσιαστικά έχουμε μόνο αυτή την κατηφόρα. Αυτό προστατεύεται φυσιολογικά. Πρέπει να σκεφτείτε επίσης και τη δομή. Άρα εδώ είμαστε σ’ ένα κτίριο πολιορκητικό, Villehardouin, είμαστε βέβαια μετά  την τέταρτη Σταυροφορία, έρχεται στην περιοχή ο Villehardouin ο οποίος θα πάρει ένα κομμάτι της Πελοποννήσου και θέλει να το ελέγχει για να είναι σίγουρο ότι θα παίξουν σταθερά στην περιοχή. Ένα πρώτο πράγμα που πρέπει να καταλάβουμε όταν τα βλέπουμε αυτά τα δεδομένα μ’ έναν τρόπο λίγο παράξενο, να ξέρετε ότι οι άνθρωποι που φτιάχνουν κάστρα είναι για να μείνουν, δεν είναι περαστικοί. Αυτοί που είναι περαστικοί φτιάχνουν τζαμιά. Πρωτόκλητε το έπιασες; Το έπιασες. Στην πραγματικότητα πρέπει να καταλάβουμε επίσης ότι αυτό είναι πρώτο, με ποια έννοια. Μιλάω τώρα μόνο για το κάστρο. Όλος ο Μυστράς είναι όλο το κάτω μέρος. Αυτό είναι το πρώτο με ποια έννοια; Εδώ αυτό που βλέπετε είναι η δομή της πρωτιάς, δηλαδή πώς το φτιάχνουν για πρώτη φορά. Στην Ελλάδα έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε κάστρα μετέπειτα. Δηλαδή υπάρχει μια πρώτη εκδοχή, μετά πάνω στο κάστρο υπάρχει άλλη εκδοχή, τρίτη, τέταρτη και στο τέλος δεν ξέρουμε τι λέμε. Άρα δίνω μερικά παραδείγματα για να καταλάβετε. Όταν στην Κρήτη, στο Ηράκλειο, λέμε για τον Χάνδακα και το ονομάζουμε με τουρκική ονομασία, ενώ είναι ενετικό, οφείλεται στο γεγονός ότι μετά την Τουρκοκρατία έχουμε δει μόνο τα υπόλοιπα. Άρα οι επάλξεις πάνω στο κάστρο είναι τουρκικές και γι’ αυτό βλέπετε ότι η δομή δεν είναι του ίδιου τύπου. Αυτό λοιπόν που έχει σημασία είναι το δομικό υλικό, αν είναι στιβαρό ή όχι. Εδώ βλέπετε τρία επίπεδα κι ακόμα και στους τοίχους έχετε το πέρασμα για τους φύλακες. Είδαμε τη διπλή πύλη που είναι χαρακτηριστική και είναι μία θέση που είναι φτιαγμένη για να ελέγχει όλη την περιοχή σε αρκετά μεγάλο βάθος. Το πρώτο πράγμα που έχει ως ιδιότητα το κάστρο είναι, αυτός που το βλέπει, δεν έρχεται. Δηλαδή άμα βλέπεις το κάστρο και πεις, τι ωραίο, πάμε να το δούμε από κοντά, δεν είναι καλή ιδέα εκτός αν είσαι από τους ίδιους. Όταν το βλέπεις και λες πρώτον, πώς το έβαλαν εκεί πάνω, από πού έφεραν το υλικό και τι κάνουν εκεί πάνω. Το άλλο που πρέπει να σκεφτείτε σε επίπεδο πολιορκητικής, όταν δέχεστε μια πολιορκία, είναι για πόσο καιρό κρατάτε. Άρα το πρώτο πράγμα είναι το νερό. Άρα πρέπει να έχετε δεξαμενές ή πρέπει να έχετε πηγάδι που είναι βέβαια το καλύτερο, ή πρέπει να έχετε βροχόπτωση η οποία θα σας προστατεύσει,. Το θέμα μετά είναι ότι αυτές οι δεξαμενές να είναι προστατευμένες. Γιατί άμα στη φάση της πολιορκίας ρίξουν πάνω στις δεξαμενές, μένετε χωρίς τίποτα. Όσο αφορά τα τρόφιμα δεν είναι τόσο δύσκολο, ούτως ή άλλως το απολαύσατε και χθες, παστό, υπάρχει αυτή η δυνατότητα. Άρα το πρώτο πράγμα που πρέπει να καταλάβουμε, υπενθυμίζω για όσους δεν το ξέρουν ακόμα, ότι έχουμε εννέα σταυροφορίες, όχι τέσσερις και είναι μερικοί που αναρωτιούνται μάλιστα και ποιες είναι οι άλλες τρεις. Άρα όταν βλέπουμε αυτή τη δομή, πρέπει να καταλάβουμε ότι στη συνέχεια επειδή θα έχουμε και τη φάση, δεν είπα για τον Χάνδακα τυχαία, θα έχουμε τον Morosini που θα έρθει και στην περιοχή, τα βλέπουμε κάπως διαφορετικά. Αυτό που πρέπει να καταλάβετε τώρα, ότι λειτουργεί παράλληλα με το Βυζάντιο γιατί είμαστε σε μια περίοδο που είναι ακόμα βυζαντινή. Δεν είναι βυζαντινή παντού αλλά υπάρχει το Βυζάντιο παράλληλα. Άρα πρέπει να καταλάβουμε επίσης ποιες είναι οι σχέσεις. Άρα η βιβλιογραφία είναι διαφορετική ανάλογα σε ποιο κράτος τη διαβάζετε. Αυτό που έχει σημασία και δεν είναι κατανοητό σε όλους είναι, όταν λέμε σε μερικές περιοχές της Πελοποννήσου, ο Τούρκος δεν πάτησε εδώ, δεν εξηγούμε γιατί.  Άρα πολύ συχνά λέμε απλώς ήταν δύσκολο, δεν ήταν το πέρασμα προσβάσιμο, κ.λπ. Δεν είναι αυτό. Υπάρχει μια μεγάλη διάρκεια μεγάλης αντιπαράθεσης. Άρα είναι το ίδιο, το Βυζάντιο δεν είναι μονοκόμματο, θα το δούμε και πιο μετά. Κατανκουζηνοί και Παλαιολόγοι δεν είναι ακριβώς το ίδιο. Εμείς έχουμε την τάση να το απλοποιούμε και να λέμε απλώς το Βυζάντιο, οι εσωτερικές διαμάχες είναι πολύ πιο ισχυρές από ό,τι μπορείτε να αντιληφθείτε. Αλλά εδώ επιμένω πάνω στο θέμα της πολιορκητικής, για ποιο λόγο. Είναι αυτό που σας είπα, θυμάστε με τις τελείες εχθές στην πορεία, είναι πού θα επιλέξετε να κάνετε κάτι το οποίο είναι σταθερό. Άρα θα υπάρχει τροποποίηση και χρήση αυτού του κάστρου. Πρέπει να καταλάβετε ότι άμα δεν είστε εδώ, οτιδήποτε είναι από κάτω είναι καταδικασμένο. Δηλαδή αυτός που θα το πιάσει αυτό, έχει πιάσει τα άλλα. Όσοι ξέρουν λίγο από κάστρα και λέω και εκτός Ελλάδας, ξέρουν ότι η τοποθεσία πρέπει να είναι ανθεκτική και όχι βέλτιστη. Άμα θέλετε να φτιάξετε ένα κάστρο και να είναι το βέλτιστο, θα ήταν πιο κάτω. Αλλά για να είναι ανθεκτικό θα είναι μόνο εδώ. Τη βλέπετε τη διαφορά; Άρα η διαφορά είναι ότι το ανθεκτικό σε βάθος χρόνου είναι βέλτιστο. Το βέλτιστο σε βάθος χρόνου δεν είναι ανθεκτικό.  Άρα θα σας αφήσω λίγο ήσυχους να κοιτάξετε το γύρω-γύρω για να καταλάβετε και τη δομή, έχει σημασία στο κάστρο πάντοτε να κοιτάζετε προς τα έξω και μετά προς τα μέσα και να κοιτάξετε και το πάχος. Δίνω ένα παράδειγμα. Εδώ είστε σε μία άκρη, μύτη. Δεν έχετε μεγάλο πάχος πλάγια. Το έχετε έτσι, το έχετε με κατηφόρα. Αυτή η κατηφόρα μπορεί να σας φαίνεται ότι εξασφαλίζει κάτι, όταν είστε πιο πίσω δεν βλέπετε τίποτα. Άρα άμα κάποιος σας ρίχνει, εσείς έχετε ένα φαινόμενο ορίζοντα. Άρα αυτό εδώ είναι το πιο σημαντικό κομμάτι. Τώρα αυτό είναι το στρατηγικό βάθος. Αν υπάρχει κάτι το επικίνδυνο για κάμποση ώρα, δηλαδή ας πούμε ένας βομβαρδισμός, πας πιο πίσω αλλά αμέσως ξανάρχεσαι δεν είναι για να μείνεις πίσω. Άμα το χάσεις αυτό και ελέγχεται από κάποιον άλλον, έχεις χάσει και το άλλο. Τώρα βλέπετε τη δομή άρα είμαστε και πάνω στο βράχο, άρα χρησιμοποίησαν το δομικό υλικό κι έχουμε βέβαια και μια ενίσχυση. Αυτό το πίσω τείχος είναι για να κρατήσει οτιδήποτε έρχεται εδώ άμα είναι σε φάση χτυπήματος. Είναι καλό να το καταλάβετε ότι έχουμε φάση υποστήριξης αλλά ο ίδιος ο βράχος είναι υπερστήριξη του κάστρου, όχι υποστήριξη, υπερστήριξη.  Άρα το κάστρο έρχεται να καθίσει πάνω στην υπερστήριξη, γίνεται η δομή, άρα έχουμε την υπερδομή, τη δομή κι έχουμε και υποδομή που θα ενισχύσει τοπικά τη δομή. Είμαστε εντάξει; Δεν θα πω περισσότερες λεπτομέρειες, θα δούμε λίγο την άποψη τη γενική, πρέπει να καταλάβετε ότι εδώ έχετε μεγάλες δομές ανοικτές για να μπορείς να μεταφέρεσαι κι από δω, κι από δω, αν χρειαστεί. Όταν θα είναι πιο προστατευμένο θα έχουμε πιο μικρές δομές και μετά θα περάσουμε στο ανάλογο, που θα λέγαμε εμείς, δωμάτια. Άρα έχει ενδιαφέρον όταν κοιτάζετε το δωμάτιο ως μικρή δομή, που σίγουρα το είχατε κάνει πριν το πω. Άρα θα κατεβούμε από δω και θα πάμε προς τα εκεί για να δούμε όλο το πλάγιο μέρος. Βλέπετε επίσης ότι από δω είναι πιο ψηλό, από δω είναι πιο χαμηλό και συνεχίζουμε, ενώ εδώ δεν έχουμε το σύστημα του βράχου, είμαστε κανονικά σε μία δομή που φτιάχνει ο άνθρωπος ως τη γωνία. Άμα βλέπετε το γενικό άξονα θα μπορούσαμε να πούμε ότι έχουμε μία λόγχη. Είναι σπάνιο να έχουμε αυτή τη δομή άμα δεν υπάρχει υπερδομή γραμμική. Άρα είναι σαν να έχουμε μία λόγχη πάνω σε ράχη. Άρα τεχνητά, θα μπορούσαμε να πούμε, όχι τεχνικά, ότι αυτό είναι ευάλωτο έτσι στα πλάγια αλλά επειδή είναι πολύ μεγάλο το υψόμετρο, χάνει αυτή την ιδιότητα, δεν είναι πια ευάλωτο, άρα η μύτη έχει σημασία και μετά το βάθος και πώς πηγαίνει όλος ο άξονας. Αυτά για πάνω θα δούμε λίγο πιο κάτω. Άρα κατεβαίνετε.