726 - Διανοητικές σχέσεις

Ν. Λυγερός

Στον κόσμο των λέξεων δεν υπάρχει εξ αρχής η έννοια της δομής. Ενώ στον κόσμο των σκέψεων η δομή είναι απαραίτητη και μπορεί να ερμηνευτεί ως υλικό βάσης. Το γενικό πρόβλημα, όμως, είναι ότι οι διανοητικές σχέσεις κάνουν χρήση των λέξεων. Άρα η δομή των σκέψεων δεν είναι ένα άμεσο δεδομένο. Και δίχως το πλαίσιο το διαπραγματευτικό, η κατανόηση της επινόησης είναι δύσκολη. Όπως η γλώσσα αποτελεί το κυριότερο μέσον έκφρασης της σκέψης, πρέπει εκείνη να βρει την καταλληλότερη στρατηγική της χρήση, δίχως βέβαια να πέσει στην παγίδα της ρητορικής. Όταν η σκέψη λειτουργεί με εικονικά νοητικά σχήματα, σε μια πρώτη φάση η γλωσσική επικοινωνία είναι όντως δυσκολότερη. Όμως η εικόνα είναι ένα πληροφορικό σύστημα, το οποίο εμπεριέχει πάμπολλες πληροφορίες και μέσω της οπτικής επεξεργασίας μπορεί ν’ αποτελέσει ένα σπάνιο και αποτελεσματικό εργαλείο επαφής. Διότι η γλώσσα είναι συνήθως φορτισμένη από διάφορα κοινωνικά υπονοούμενα που ενοχλούν την επικοινωνία. Με τη χρήση μιας πολυπλοκότερης συνθετικής δομής, η σκέψη ξεπερνά τα όρια της συμβατικής γλώσσας. Η κωδικοποίηση της πραγματικότητας μέσω εικονικών νοητικών σχημάτων επιτρέπει μια ισχυρότερη επικοινωνία αν και σ’ έναν επιλεγμένο τομέα. Όμως η γενίκευση, αν και νοητικά πολυπλοκότερη, είναι εφικτή όπως το αποδεικνύουν τα μαθηματικά και η λογική. Το ερώτημα είναι αν υπάρχει άλλος τομέας κλασικός, όπως η φιλοσοφία, ή μη, όπως η ενσωμάτωση του χρόνου στην πληροφορία, που να γίνεται εφικτή η γενίκευση. Διότι η πρώτη κατηγορία εμπεριέχει ιστορικά στοιχεία που δεν αποτελούν αναγκαστικά ιδανικά αντικειμενικά στοιχεία μιας δομής. Ενώ η δεύτερη που είναι σε συνάρτηση με το χρόνο, δύσκολα ενσωματώνεται σ’ ένα μοναδικό νοητικό σχήμα όπως ένας αλγόριθμος.

Άρα, αν η γλώσσα είναι η έκφραση της σκέψης και αυτό αποτελεί έναν κανόνα, ο άνθρωπος πρέπει να αποκρούσει με κάθε τρόπο τη μοναδικότητά του. Κάνοντας χρήση μιας μορφής ή διαμορφώνοντας την κυριότερη, ο ανθρώπινος νους αντιμετωπίζει το πρόβλημα της ύπαρξης του άλλου. Αποφεύγοντας τον πολλαπλό μονόλογο για να αναπτύξει το νοητικό διάλογο, ο άνθρωπος ο γνήσιος απομονώνεται από το κοινωνικό συμβατικό στοιχείο και ζει το παράδοξο της αλήθειας. Οι ανθρώπινοι τρόποι τον απομακρύνουν ενώ έχει μια βαθύτερη επαφή με την ιδέα του άλλου. Τα νοητικά μοντέλα του είναι πιο αληθινά από την πραγματικότητα που αντιπροσωπεύουν. Και όμως οι άλλοι που δεν είναι παρά τα ίδια άτομα, αποφεύγουν την ύπαρξη της διαφοράς. Οι διανοητικές σχέσεις έχουν την ικανότητα να αντιμετωπίσουν το μονόλογο της γλώσσας. Συνεπώς, ενοχλούν τις ατομιστικές απόψεις κλεισμένες μέσα στην απουσία πραγματικής επικοινωνίας της γλώσσας. Σπάζοντας τα γλωσσικά φράγματα, οι διανοητικές σχέσεις δημιουργούν το υπόβαθρο μιας συλλογικής σκέψης που δίνει νέες δυνατότητες στη γενικευμένη ανθρώπινη σκέψη διότι ενοποιούν τις γλώσσες ως γνωστικά αντικείμενα και αναδεικνύουν την πολυπλοκότητα της μοναδικότητάς τους.