80051 - Καταγραφή Podcast #104: Πρώτη Διδασκαλία
Ν. Λυγερός
Αυτό το Podcast είναι αφιερωμένο στο τι έκανε ο Βούδας αμέσως μετά τη φώτισή του, μερικές φορές λέμε και την αφύπνιση, και πώς λειτούργησε όσον αφορά τη διδασκαλία με τους πέντε ασκητές, που αποτελούν την ομάδα των πέντε. Αυτοί οι ασκητές είχαν λειτουργήσει μαζί του για πολλά χρόνια στο πλαίσιο της ασκητικής και στην πραγματικότητα, την ώρα της φώτισης, όταν αντιλήφθηκαν ότι ο Βούδας ήταν έτοιμος να σταματήσει αυτήν την ασκητική και να περάσει στη φάση του δείπνου, εξέτασε μαζί τους αυτές τις τέσσερις ευγενείς αλήθειες σαν πρώτη διδασκαλία. Τώρα βέβαια τη βλέπουμε κάπως διαφορετικά. Μπορεί να θεωρήσουμε απ’ τη μια ότι είναι θεμελιακές, όπως το πιστεύουμε, από την άλλη ότι είναι αρχικές, με την έννοια ότι, όταν κάποιος δεν γνωρίζει το θέμα, είναι καλό να αρχίσει με αυτές. Σε κάθε περίπτωση, αρχικές ή θεμελιακές, είναι σημαντικές και αφορούν, θα μπορούσαμε να πούμε, ειδικά το θέμα της οδύνης. Δηλαδή η πρώτη αλήθεια είναι η ύπαρξη της οδύνης. Η δεύτερη αφορά την αιτία της οδύνης, η τρίτη ουσιαστικά είναι η εξάλειψη της οδύνης, που μπορούμε να πούμε ότι αντιπροσωπεύει τη νιρβάνα, και η τέταρτη είναι ο τρόπος με τον οποίο φτάνουμε σε αυτήν την εξάλειψη, που είναι η ατραπός. Και αυτή χαρακτηρίζεται και ως, ας το πούμε, ευγενής οκταπλή ατραπός. Αν το δούμε με αυτόν τον τρόπο καταλαβαίνουμε πολύ απλά ότι, με αυτά τα θεμέλια ο Βούδας ήθελε να τους δείξει ότι υπάρχει η μέση οδός και δεν ήταν ανάγκη να παραμείνουν στο πλαίσιο αυτής της ασκητικής, απ’ τη στιγμή που ανακάλυψε αυτό το μέσον. Άρα η οδύνη, η λεγόμενη dukkha είναι κάτι, που είναι πολύ πιο γενικό από απλώς η οδύνη. Είναι και το πρόβλημα της απληστίας και το πρόβλημα της μη μονιμότητας, της σύγκρουσης, της ατέλειας. Κατά συνέπεια όταν το βλέπουμε με αυτόν τον τρόπο είναι κάπως περιορισμένη αυτή η προσέγγιση, απλώς σημαίνει ουσιαστικά ότι υπάρχει ένα πρόβλημα, μετά θα βρούμε την αιτία, άρα ουσιαστικά έχουμε πρώτα μία διάγνωση, ξέρουμε από πού προέρχεται, μετά υπάρχει μια θεραπεία, η οποία θα είναι η ατραπός που θα οδηγήσει ουσιαστικά σε μία μορφή αρμονίας, τη νιρβάνα. Όταν το βλέπουμε με αυτόν τον τρόπο θα μπορούσαμε να πούμε ότι γιατί να είναι τόσο χαρακτηριστικό και τόσο σημαντικό μέσα στον Βουδισμό, είναι επειδή έχουν και αυτό τον ευγενικό χαρακτήρα, δηλαδή ουσιαστικά ότι η επίλυση του προβλήματος είναι μία εσωτερική διάγνωση και στη συνέχεια είναι και μια θεραπεία εσωτερική που θα χρησιμοποιήσει την ηθική –sīla-, τη συγκέντρωση –samadhi – και βέβαια τη σοφία –prajñā-. Άμα το δούμε με αυτόν τον τρόπο καταλαβαίνουμε ότι υπάρχει το θέμα της διάγνωσης, η οποία ουσιαστικά οφείλεται σε μια γνώση που πάει πέρα από την ασκητική, θεωρεί ο Βούδας, ειδικά βέβαια μετά την φώτισή του, παρόλο που αρχικά νόμιζε ότι η ασκητική είχε ένα νόημα, ότι βρήκε μία άλλη μεθοδολογία και γι’ αυτόν τον λόγο έκανε αυτή την πρώτη διδασκαλία, θεωρώντας ότι έπρεπε αμέσως να μάθουν τι γίνεται μετά τη φώτιση κι έχει ενδιαφέρον που το πρώτο πράγμα που κάνει δεν είναι απλώς να έχει αυτήν την γνώση, αλλά είναι να την μοιράσει για να καταλάβουν και οι άλλοι πόσο σημαντική είναι αυτή η μοιρασιά και η διάδοση της γνώσης μέσα στο πλαίσιο του Βουδισμού. Έτσι εμείς όταν το βλέπουμε με αυτόν τον τρόπο, καταλαβαίνουμε ότι είναι ένα παράδειγμα προς μίμηση και αυτό που μας αγγίζει είναι ότι πέρα από το ορθολογικό, της γνώσης και της διάγνωσης και στη συνέχεια της θεραπείας και της απελευθέρωσης, υπάρχει κάτι που είναι βασικό, που θυμίζει και το σωκρατικό ότι πρέπει να γνωρίζουμε τον εαυτό μας και μ’ αυτές τις διδασκαλίες που μετά πρέπει να αναλύσουμε, ειδικά όταν μιλάμε για την ευγενή οκταπλή ατραπό, καταλαβαίνουμε γιατί ονομάστηκε αυτή η πρώτη διδασκαλία ουσιαστικά η εκκίνηση της ρόδας του darma και ότι από κει και πέρα μπαίνουμε σε μία διαδικασία που θα είναι η εφαρμογή αυτής της διδασκαλίας, θεωρώντας ότι μπορεί να πετύχει τον στόχο της αν υπάρχει η θέληση και είναι και θέμα ελευθερίας από τους μαθητές.