Αυτό το μάθημα, γιατί θα είναι μάθημα, όχι ακριβώς Masterclass, με ποια έννοια, στο Masterclass υπάρχει μία διαδραστικότητα, θα δούμε πώς θα εξελιχθεί αυτή η διαδραστικότητα μετά από το πρώτο νοητικό σοκ. Θα μπορούσαμε να πούμε, κάνοντας μια περίληψη, ότι θα ασχοληθούμε με την ανακάλυψη του 21ου αιώνα, δηλαδή την ύπαρξη της ψυχής. Θα μου πείτε ότι εμείς ξέρουμε ότι υπάρχει εδώ και καιρό αυτό το πράγμα και ότι δεν είναι ένα θέμα του 21ου αιώνα. Σας υπενθυμίζω ότι το ίδιο λέγαμε και για τη νοημοσύνη κι όταν ήλθαν οι υπολογιστές, μετά είπαμε ότι μάλλον δεν ξέρουμε ακριβώς τι είναι η νοημοσύνη. Τώρα είμαστε στο επίπεδο να κοιτάζουμε τι γίνεται με τη συνείδηση, αλλά θα είχε πλάκα να σκεφτείτε, αν ξαφνικά κάποιος σας έλεγε, αυτό είναι ψυχή. Δίνω ένα παράδειγμα. Όπως ξέρετε, στα μουσικά όργανα υπάρχουν μερικά που έχουν ψυχές ή ψυχή και μερικά που δεν έχουν. Θα λέγαμε ότι είναι έμψυχα και άψυχα, αλλά θα πρέπει να αποφασίσουμε τι εννοούμε μ’ αυτό. Όταν είμαστε στα έγχορδα φαίνεται εντελώς ένα φαινόμενο κλασικό. Όταν δείχνουμε σ’ έναν μαθητή την ψυχή του βιολιού, λέει, μα το λένε έτσι; Και όταν κοιτάζουμε τι κάνει αυτή η ψυχή, έχει ενδιαφέρον. Άμα το σκεφτούμε μ’αυτόν τον τρόπο, θα έχει ενδιαφέρον πάλι να πούμε, όπως θυμάστε το ζήσαμε με το σκάκι που λέγαμε ότι οι υπολογιστές ποτέ δεν θα φτάσουν το ανθρώπινο επίπεδο. Είχαμε μάλιστα τον David Levy που είχε βάλει ένα στοίχημα κι είπε ότι για δέκα χρόνια κανένας υπολογιστής δεν θα με νικήσει. Ήταν πολύ έξυπνος που έκανε αυτήν την κίνηση, γιατί πρώτον δικαιώθηκε και η απόδειξη ότι ήταν πολύ έξυπνος, ήταν ότι δεν το ξαναέκανε για τα επόμενα δέκα χρόνια. Άρα είχε ένα πολύ καλό timing  όσον αφορά τη νοημοσύνη του. Βλέπω ότι ο Μιλτιάδης χαμογελάει. Ναι, πρέπει να ξέρεις και τα όριά σου. Εδώ αυτό που θέλω να δείξω είναι το εξής. Κάτι που ήταν εντελώς, ας το πούμε αυτονόητο, είναι ότι ποτέ μια μηχανή δεν θα είναι πιο έξυπνη από έναν άνθρωπο. Πάντως, απ’ ό,τι φαίνεται, παρόλο που αυτό ήταν αυτονόητο, τώρα φαίνεται να είναι δεδομένο ότι το ξεπερνάμε. Το θέμα είναι μετά κατά πόσο το ξεπερνάμε. Άρα σε διάφορους τομείς δεν το συζητάμε πια ούτε για το σκάκι ούτε για το shogi ούτε για το go. Θεωρούμε τώρα ότι όταν έχουμε έναν νέο άνθρωπο που ξεκινάει και θέλει να μάθει ένα από αυτά τα τρία στρατηγικά παίγνια τώρα, κανένας δεν του λέει ότι οι υπολογιστές είναι πιο κάτω από τους ανθρώπους. Άρα θεωρεί ότι αυτό είναι η βάση δεδομένων και δεν αναρωτιέται αν υπήρχε κάποιο πρόβλημα για τους άλλους. Άμα το κοιτάξετε τώρα για τους υπολογιστές, δεν υπάρχει κάποιος που λέει ότι  δεν σκέφτονται πια. Είναι δύσκολο. Αλλά τώρα λέμε ότι δεν ξέρουμε αν σκέφτονται ότι σκέφτονται, ουσιαστικά δεν ξέρουμε αν έχουν συνείδηση. Εμείς βέβαια είμαστε σε ένα στάδιο, αρκετά, ας το πούμε, εφηβικό, στον τομέα της ψυχής, εφόσον θυμάστε ότι σχετικά πρόσφατα αποφασίσαμε ότι οι Ινδιάνοι είχαν ψυχή, λίγο πιο μετά αποφασίσαμε ότι και οι Μαύροι έχουν ψυχή, βέβαια μπορεί και ν’ αναρωτιέστε αν οι γυναίκες έχουν ψυχή, αλλά σίγουρα κάτι βγάζουν και μετά το θέμα είναι αν τα παιδιά έχουν ψυχή και συνεχίζουμε έτσι. Σιγά σιγά έχουμε φτάσει επιτέλους στο στάδιο με τα ζώα. Έχει ενδιαφέρον, ειδικά με τα ζώα, γιατί έχουμε και δόγμα που εμφανίζεται εδώ σε σχέση με τα ζώα, λένε δεν έχουν ή έχουν, αλλά πεθαίνει κ.λπ., βρίσκουμε χιλιάδες δικαιολογίες. Γιατί έχει ενδιαφέρον. Ας πούμε, δεν λέμε πια ότι ένα ζώο δεν ονειρεύεται. Το βλέπουμε κιόλας, ενώ το όνειρο φαινόταν να ήταν πολύ ανθρώπινο. Τώρα, όταν κοιτάζουμε το Rapid Eye Movement, καταλαβαίνουμε ότι δεν είναι τόσο χαρακτηριστικό όσο νομίζαμε. Όταν κοιτάζουμε τον ύπνο που είναι παράδοξος, ούτε αυτό θεωρούμε πια ότι είναι τόσο χαρακτηριστικό. Σιγά σιγά λοιπόν εξελίσσεται η νοημοσύνη μας, θα λέγαμε έτσι και μπαίνω τώρα σιγά σιγά στον τομέα της ψυχής για να κάνω την εισαγωγή τουλάχιστον. Το Masterclass θα είναι διαφορετικό, όπως το είπαμε. Στην ψυχή τα πράγματα είναι απλά. Ή είστε του Αριστοτέλη και θεωρείτε ότι η ψυχή έχει σχέση μόνο με τη ζωή και τελειώσαμε ή δεν είστε του Αριστοτέλη και θεωρείτε ότι υπάρχει μία διαφορά κι ότι υπάρχει. Μετά, όταν το εξετάζετε μ’ αυτόν τον τρόπο, πρέπει να αναρωτηθείτε αν η ψυχή είναι αυτή η μονάδα ή είναι η ζωή η μονάδα με  την οποία σκέφτεστε. Δηλαδή λέτε, έχω ψυχή και ζω ή είμαι ψυχή κι έχω ζωή;  Ή είμαι απλώς σ’ ένα στάδιο ενδιάμεσο που τώρα έχω ζωή, πριν δεν είχα και μετά δεν θα έχω. Ποιος είναι ποιος. Είναι πάλι το ίδιο, το ξέρετε, το λέμε και με χιούμορ, έχεις εγκέφαλο ή είσαι εγκέφαλος; Κάτι πολύ απλό. Θέλω να πω ότι αρχικά λέγαμε ότι είμαι ένα σώμα κι έχω εγκέφαλο και μετά καταλάβαμε ότι είμαστε ένας εγκέφαλος κι έχουμε ένα σώμα. Χρειαστήκαμε κάμποσο καιρό, θυμάστε ότι αυτά που κάνει ο εγκέφαλος, νομίζαμε ότι τα κάνει η καρδιά που αυτό δείχνει κι ένα επίπεδο επιστημονικό, εφόσον καταφέραμε να βάλουμε ένα πνεύμα σ’ έναν μυ. Μετά μας βγήκε το πρόβλημα με το συκώτι. Εντάξει, τα καταφέραμε, είδαμε και  τι έγινε με τον Προμηθέα. Τελικά αποφασίσαμε ότι μάλλον τα πράγματα έχουν σχέση πιο πολύ με τον εγκέφαλο. Την ώρα που προσπαθήσαμε να πούμε ότι τώρα το ξεκαθαρίσαμε, αρχίσαμε να βγάζουμε νευρωνικά δίκτυα και ν’ αναρωτιόμαστε πώς σκέφτεται ο εγκέφαλος. Κάναμε και τις νευροεπιστήμες και πάλι καταλάβαμε ότι μάλλον πολλά πράγματα τα θεωρούσαμε αυτονόητα και δεν είναι. Ένα πράγμα που δεν είναι καθόλου αυτονόητο είναι τι γίνεται με την ψυχή. Άρα έχουμε ένα μοντέλο που είναι σχετικά απλό, δεν θα το εξετάσουμε και λέμε ότι η ψυχή δεν φαίνεται, άρα δεν ασχολούμαστε μ’ αυτήν. Υπάρχουν κι άλλοι που έχουν ένα μοντέλο του τύπου ότι και βέβαια  φαίνεται και αυτοί ασχολούνται πολύ με το να  ακούσουν την ψυχή, αλλά το ερώτημα δεν είναι αν φαίνεται, είναι αν ακούγεται. Αν την ακούτε και δεν φαίνεται, μετά είναι θέμα πίστης; Ή είναι θέμα πεποίθησης; Μετά τις ακούμε, ενώ μας μιλούν ή δεν τις ακούμε και μας μιλούν; Ή, χειρότερο ακόμα, τις ακούμε και τις γράφουμε. Υπάρχει και το άλλο ενδεχόμενο. Αυτές να μας ακούν και αυτές να μας γράφουν. Άμα το σκεφτείτε όλο αυτό που είπα, θα το λέγατε ακριβώς και με εξωγήινους, τα ίδια πράγματα. Δηλαδή υπάρχουν εξωγήινοι ή δεν υπάρχουν εξωγήινοι; Ή αν δεν υπάρχουν είναι ξεκάθαρο το πλαίσιο, αν υπάρχουν γιατί δεν έχουμε έρθει σε επαφή. Αν έχουμε έρθει σε επαφή, γιατί δεν έγινε μια επαφή που είναι τόσο ξεκάθαρη. Αυτοί θα έλθουν σ’ επαφή μ’ εμάς ή εμείς με αυτούς; Βλέπετε; Αυτός λοιπόν είναι ένας τομέας, σας τα υπενθυμίζω, ξέρω ότι τα παρακολουθείτε και με το Seti, το πρόγραμμα του Carl Sagan κ.λπ., αλλά φανταστείτε τώρα άμα  λέγαμε ότι θα ήταν καλό να έχουμε έναν ανιχνευτή ψυχών. Όλοι θα θεωρούσαν ότι αυτό είναι εντελώς γελοίο. Κι όμως, πρέπει να σκεφτείτε το εξής. Μήπως ο πρώτος ανιχνευτής ψυχών που υπάρχει είναι ακριβώς ο εγκέφαλος; Φανταστείτε τώρα ότι βλέπετε το μουσικό όργανο ανάποδα. Άρα δεν βλέπετε το βιολί που έχει μια ψυχή, αλλά βλέπετε την ψυχή που έχει ένα βιολί. Δηλαδή το πρώτο πράγμα που βλέπετε, είναι πρώτα η ψυχή. Άρα σας δείχνω μια ψυχή, την κοιτάζετε και λέτε τι είναι αυτό; Και λέω ψυχή. Λες, αυτό δεν είναι ξύλο; Ναι. Ε, και το βιολί δεν είναι ξύλο; Μετά λοιπόν εφοδιάζω την ψυχή μ’ ένα βιολί, εφοδιάζω το βιολί με χορδές και λειτουργώ μ’ ένα δοξάρι. Ποιος είναι τι σε κάτι που είναι απλό πάνω σ’ ενα βιολί. Άμα το κάνουμε αυτό μ’ ένα ακορντεόν για τον Λάζαρο, εκεί πέρα θα μιλήσουμε για λεπίδες και θα είναι πιο δύσκολα τα πράγματα. Παραμένω σ’ αυτό το παράδειγμα και λέω το εξής : Κοιτάζετε πρώτα την ψυχή; Όχι. Αλλά τι μπορείτε να πείτε τώρα; Μήπως το βιολί είναι φτιαγμένο για ν΄ ακούγεται η ψυχή; Θα μου πείτε, όχι , δεν είναι αυτό, εμείς λέμε ότι είναι η ψυχή που επιτρέπει στο βιολί να ακούγεται. Όταν βγάζεις από το βιολί την ψυχή, για να μη νομίζετε ότι είναι μόνο στις ανθρώπινες σχέσεις, το βιολί μπορεί να παίξει; Και βέβαια μπορεί να παίξει, αλλά δεν θα είναι πια βιολί. Γιατί δεν υπάρχει ταλάντωση από τις δύο επιφάνειες. Άρα ουσιαστικά θα μπορεί να παίξει σαν μία κιθάρα, ακόμα κι αν έχετε δοξάρι. Αυτό σημαίνει ότι δεν δίνουμε σημασία με τον ίδιο τρόπο σ’ αυτά που λέμε. Τα θεωρούμε εντελώς αυτονόητα και τα περιγράφουμε. Εδώ τώρα λοιπόν θα μπορούσαμε να πούμε ότι αυτό είναι στη φύση. Αυτό που θέλω τώρα να εξετάσουμε μέσα στο Masterclass, είναι η μεταφύση της ψυχής.