83636 - Καταγραφή: Απόσπασμα – Ν. Λυγερός – e-Masterclass: Η δύναμη του θεάτρου. 28/05/2023
Ν. Λυγερός
Αυτό το Masterclass είναι αφιερωμένο στο θέατρο γιατί θέλουμε ν’ αναδείξουμε μέσω αυτής της κίνησης που συνοδεύει την Ανθρωπότητα εδώ και χιλιετίες, πόσο σημαντικό είναι να ζούμε, όχι μόνο σ’ έναν κόσμο, αλλά σ’ έναν δυϊκό κόσμο, όπου υπάρχει κάτι το διαφορετικό. Η πρώτη προσέγγιση που θα μπορούσαμε να έχουμε για το θέατρο θα ήταν ότι είναι μια προσπάθεια δημιουργίας ενός κόσμου, ο οποίος θα μπορούσε να ήταν εντελώς ελεγχόμενος. Μπορούμε να φανταστούμε ότι αυτή ήταν η αρχική σκέψη του συγγραφέα, του σεναριογράφου και στη συνέχεια μπορεί και του σκηνοθέτη. Αυτό θα ήταν ένα μήνυμα μάλλον για έναν κλειστό κόσμο. Το θέατρο όμως δεν είναι μόνον αυτό. Αυτό μπορεί να υπάρχει σαν τάση, αλλά η ιδέα είναι ότι το θέατρο δεν είναι απλώς μια παράλληλη ζωή, δεν είναι μια ελεγχόμενη ζωή, είναι μια ζωή που μπορεί να είναι πιο ελεύθερη από απλώς την ύπαρξη, είναι μια ζωή που μπορεί να δώσει παραδείγματα στη ζωή και είναι κάτι που μένει, δηλαδή το θέατρο είναι φτιαγμένο με πράξεις, επειδή δεν είναι μόνο κινήσεις. Έχει ενδιαφέρον άμα το προσεγγίσουμε μ’ αυτόν τον τρόπο, γιατί θέλει να πει ότι από την αρχή πρέπει να σκεφτούμε αυτό το πράγμα, το ξέρουμε ήδη στην αρχαιότητα, αλλά πρέπει να φανταστούμε ότι υπήρχε και κάτι το ανάλογο πριν, ότι κάποιος θέλει να παίξει έναν ρόλο, λέει αυτόν τον ρόλο. Αυτός ο κάποιος μπορεί να είναι πρωταγωνιστής αρχικά, να υπάρχει μια χορωδία, να είναι ξεχωριστός, ξέρουμε ότι αυτή είναι μια κοινοτοπία στο αρχαίο ελληνικό θέατρο και σιγά σιγά παρουσιάστηκαν τα πρόσωπα. Αρχικά λοιπόν ήταν κάτι το οποίο ήταν μαζικό, συλλογικό, δεν υπήρχε ατομικότητα. Σιγά σιγά βγήκαν τα άτομα για να εκφράσουν κάτι άλλο. Άρα τότε εμφανίστηκε η έννοια πρώτα του μονόλογου, μετά του διάλογου και της πολλαπλότητας αυτού του διαλόγου και μετά καταλάβαμε ότι έχει σημασία να δούμε σ’ αυτήν την παράσταση, όταν είμαστε στο θέατρο αυτό προσπαθούμε να δούμε, είμαστε σαν εξωτερικοί παρατηρητές μιας ζωής που διαμορφώνεται μπροστά στα μάτια μας, να δούμε ότι αυτή η παράσταση έχει μια ουσία την οποία δεν βλέπουμε απαραίτητα στη ζωή. Εδώ λοιπόν είναι μια άλλη τάση και λειτουργεί το θέατρο σαν προβολικό σύστημα. Υπάρχουν άνθρωποι που δεν κάνουν τίποτα το ιδιαίτερο στη ζωή τους, άρα θα πάνε στο θέατρο για να δουν κάτι το ιδιαίτερο. Αυτό θα έλεγα ότι είναι η δεύτερη τάση. Αλλά στην πραγματικότητα αυτή που μας ενδιαφέρει, είναι πώς το θέατρο γίνεται παράδειγμα. Δηλαδή, όταν διαβάζουμε κείμενα των αρχαίων μας και ειδικά του Σοφοκλή, μας εντυπωσιάζει πώς ενώ είναι της εποχής τους μπορεί να μας αγγίζουν ακόμα και τώρα. Οφείλεται στο γεγονός ότι λειτουργούν σ’ ένα πλαίσιο που η ουσία έχει μεγάλη σημασία. Άρα προσφέρουν μια δυνατότητα διαλόγου, προσφέρουν μια ερμηνεία, αλλά κάτι που σίγουρα δεν είχαν σκεφτεί από την αρχή, ήταν ότι θα έμεναν ζωντανά μετά από χιλιάδες χρόνια. Όταν σκεφτόμαστε, ας πούμε, ότι κάποιος σαν τον Σοφοκλή μπορεί να έχει γράψει 97 θεατρικά έργα και μας έχουν μείνει μόνο επτά, καταλαβαίνουμε σίγουρα ότι χάθηκε κάτι, αλλά καταλαβαίνουμε ότι ακόμα κι απ’ αυτά τα επτά, είχε μια αξία. Όταν κοιτάζουμε με αυτόν τον τρόπο το θέατρο, τότε καταλαβαίνουμε ότι το θέατρο είναι και η παραγωγή ενός έργου που αφήνει ένα ίχνος στη ζωή και αυτό το ίχνος θα μπορεί μετά να το χρησιμοποιήσουν άλλοι άνθρωποι, από άλλες εποχές, από άλλες κοινωνίες, αλλά στην ίδια Ανθρωπότητα, για να παίξουν μια νέα ερμηνεία, μια συνέχεια και ουσιαστικά να τους επηρεάσει στη ζωή τους. Άρα το θέατρο, γιατί εδώ είναι το παράξενο, ενώ αρχικά είναι ένα παράγωγο της ζωής, μπορεί να είναι και μια παραγωγή της ζωής, δηλαδή παράγει ζωή γιατί διαμορφώνει ανθρώπους, που άμα δεν είχαν δει αυτές τις θεατρικές παραστάσεις, η ζωή τους θα ήταν εντελώς διαφορετική, θα μπορούσε να είχε μείνει και μόνο ύπαρξη. Αλλά επειδή είδαν αυτά τα πρόσωπα, αυτούς τους ρόλους και μιλάω τώρα για το παγκόσμιο θέατρο, και τους έχει επηρεάσει μάλιστα σε βαθμό που μπαίνει μετά στη συνέχεια ακόμα η μουσική, όπως το έχουμε στην όπερα, τους έχει επηρεάσει τόσο πολύ που είναι δύσκολο να φανταστούμε την Ανθρωπότητα χωρίς αυτούς τους ρόλους, δηλαδή είναι δύσκολο να φανταστούμε την Ανθρωπότητα χωρίς Αντιγόνη, χωρίς Ηλέκτρα, χωρίς Δον Ζουάν, χωρίς τους Δίκαιους. Άμα το δούμε μ’ αυτόν τον τρόπο, θα καταλάβουμε ότι ενώ αρχικά το θέατρο μπορεί να είναι σ’ ένα σημείο του κόσμου, να είναι σε μια στιγμή της ιστορίας μας, η δυνατότητα που έχει από τη στιγμή που είναι γραμμένο το κείμενο να ξαναπαίξει, δεν λειτουργεί κυκλικά, λειτουργεί πολυκυκλικά. Και άμα το σκεφτούμε στις τέχνες που έχουμε, γιατί είναι μία από τις πιο παλιές, συνοδεύει αυτό το θέατρο την Ανθρωπότητα εδώ και χιλιετίες, όπως το είπαμε και έχει ενδιαφέρον ότι συνεχίζουμε να έχουμε ενδιαφέρον γι’ αυτό. Γιατί δεν είναι απλώς μια καταγραφή, ας πούμε, όταν τώρα που είναι πιο πολύ της μόδας μπορούμε ν’ ανοίξουμε μια κάμερα, να κάνουμε ένα μικρό φιλμάκι, να πούμε ότι αυτό θα έχει κάποια αξία, το ανεβάζουμε στο διαδίκτυο και εξηγούμε μερικά πράγματα ή τουλάχιστον προσποιούμεστε ότι εξηγούμε μερικά πράγματα για να έχει ενδιαφέρον και να έχουμε ανθρώπους που να το κοιτάζουν. Στην πραγματικότητα εδώ το τεχνικό λάθος είναι το εξής, είναι ότι η καταγραφή της ζωής δεν είναι θεατρική, είν’ απλώς μια καταγραφή. Το να είναι αυτό θεατρικό, θέλει να πει ότι είναι κάτι το διαφορετικό, πρέπει να υπάρχει μια σκηνοθεσία, πρέπει να υπάρχει ένα κείμενο, πρέπει αυτό το κείμενο να είναι προσεγμένο, έτσι ώστε κάθε λέξη να έχει μία αξία, να παίζει τον ρόλο της μέσα στη δομή. Τότε αυτό το δέσιμο του λόγου με τον Χρόνο, που μοιάζει βέβαια με την Ανθρωπότητα και τον Χρόνο, είναι αυτό που μας επιτρέπει να ξαναβλέπουμε αυτές τις σκηνές, να μας αρέσει που τις ξαναβλέπουμε, που τις ξαναβλέπουμε όμως πολυκυκλικά γιατί τα πράγματα άλλαξαν στο ενδιάμεσο. Άρα είναι ένα σημείο αναφοράς, Το θέατρο δεν δημιουργεί μόνο σκηνές, δημιουργεί έργα που παράγουν όντα. Κι εδώ τα όντα είμαστε εμείς, γαιτί είμαστε και τέκνα αυτού του θεάτρου, δηλαδή και να κλείσω, εφόσον είναι εισαγωγή από το Masterclass και ν΄αρχίσουμε το Masterclass, θα μπορούσατε να φανταστείτε την Ασνθρωπότητα χωρίς θέατρο; Αυτό είναι το ερώτημα.