Τηλεγράφημα από την Πρεσβεία στην Ελλάδα προς την Αμερικανική Κυβέρνηση

Αθήνα, 10 Απριλίου 1964, 8 μ.μ.

1527. 1. {…} Τόνισα ότι οι ΗΠΑ είχαν κάνει συνειδητή προσπάθεια μετά την κρίση στην Κούβα για να γλιτώσουν από τον Khrushchev όσο το δυνατόν περισσότερη ταπείνωση.

2. {…}

3. {…}

4. Είπα ότι ήλπιζα να προειδοποιούσε τον Μακάριο σχετικά με οποιαδήποτε ενέργεια κατά της τουρκικής μονάδας στο νησί. {…}

5. {…} Είπε γελώντας ότι ενώ ο Μακάριος ενδιαφερόταν για τον προσωπικό, πρόσκαιρο θρίαμβο, προτίμησε να είναι ο Μακάριος μία θυσία στην «υπόθεση του Ελληνισμού», μετά την οποία θα ήταν έτοιμος να αποδώσει στον Μακάριο το ρόλο ήρωα στην ελληνική ιστορία. {…} Σχετικά με τον ρόλο του Γρίβα, ο Παπανδρέου είπε ότι προτιμά να μην πάει ο Στρατηγός στο νησί γιατί θα συσπειρώσει την υποστήριξη κατά του Μακαρίου και έτσι θα διχάσει τον κυπριακό αγώνα.

6. {…}

7. Ο Παπανδρέου είπε ότι θα συνεργαστεί μαζί μας στην πολιτική «μετριοπάθειας» στο Κυπριακό ζήμτημα. Ωστόσο, τόνισε και πάλι την ανάγκη για γρήγορη διευθέτηση, καθώς «ο χρόνος πονάει». {…}

8. {…} Συνέχισε ότι οι κομμουνιστές είχαν εκμεταλλευτεί αυτό το γεγονός, όχι μόνο στην Ελλάδα και την Κύπρο, αλλά σε όλο τον κόσμο και είχαν κερδίσει πόντους στην παγκόσμια ιδεολογική μάχη. Σημείωσε ότι προπαντός ο Khrushchev είχε αυξήσει το κύρος του υποστηρίζοντας τον «ειρηνικό τρόπο» ενάντια στους Κινέζους από τη μια πλευρά, ενώ από την άλλη παρουσιάστηκε ως πρωταθλητής του απελευθερωτικού κινήματος. Όσο περισσότερο η Κυπριακή κρίση παραμένει άστατη τόσο μεγαλύτερο είναι το κέρδος του διεθνούς κομμουνισμού.

9. {…}

10. {…}

11. {…} Αυτό, είπε, τον έκανε να ανησυχεί, καθώς η θρησκεία ήταν ένα από τα κύρια διακυβεύματα στην παγκόσμια ιδεολογική μάχη μεταξύ κομμουνιστών και δημοκρατίας.

12. Στη συνέχεια, ο Πρωθυπουργός εξαπέλυσε επίθεση κατά της βρετανικής πολιτικής στην Κύπρο. Ενώ κατανοούσε τη θέση των ΗΠΑ, δεν μπορούσε να καταλάβει τους Βρετανούς, οι οποίοι ήταν «ξέφρενα» φιλοτουρκικοί. Όταν παρατήρησα ότι οι Τούρκοι επέκριναν επίσης τους Βρετανούς, είπε ότι αυτό ήταν επειδή οι Τούρκοι ήθελαν ακόμη περισσότερη υποστήριξη. Παρεμπιπτόντως αναφέρθηκε σε δημοσιεύματα εφημερίδων ότι οι Βρετανοί είχαν υπονομεύσει τη θέση του MacArthur έναντι των Κινέζων στην Κορέα και πρόσθεσε ότι η βρετανική πολιτική δεν μπορεί να είναι αξιόπιστη.

Σχόλιο: Ο PriMin ήταν σε εξαιρετική φόρμα και έκανε το μεγαλύτερο μέρος της ομιλίας σε περίοδο 75 λεπτών. Η αισιόδοξη διάθεσή του αντανακλά την αίσθηση εδώ ότι η ελληνική υπόθεση κερδίζει. Πιστεύουμε ότι πρέπει να λάβουμε σοβαρά υπόψη τους ισχυρισμούς του σχετικά με τον έλεγχό του στον Μακάριο μέχρι να έχουμε περισσότερες αποδείξεις από ό,τι έχουμε αυτή τη στιγμή. Έδειχνε να έχει πλήρη επίγνωση του εγχώριου τουρκικού προβλήματος σχετικά με την Κύπρο, κάτι που νομίζω ότι εξηγεί τη μετριοπάθεια των ελληνικών απαντήσεων μέχρι σήμερα. Από την άλλη πλευρά, φαινόταν ξεκάθαρο ότι είχε σκεφτεί ελάχιστα τρόπους για να γλυκάνει το χάπι για τους Τούρκους, εάν η τελική διευθέτηση ήταν αντίθετη με τα τουρκικά συμφέροντα.

Έχουμε επιφυλάξεις ως προς την εκτίμηση του Παπανδρέου για προτίμηση για λύση που βασίζεται στην ανεξάρτητη Κύπρο και όχι στην ένωση με την Ελλάδα. Η πολιτική του φαίνεται να έχει σχεδιαστεί περισσότερο για να ικανοποιήσει το αφρο-ασιατικό μπλοκ και τις απαιτήσεις των τακτικών του ΟΗΕ παρά για να κατευνάσει τους Τούρκους. Ερμηνεύουμε τη λύση του ως εννοώντας ότι υπό συνθήκες, η λύση «ανεξαρτησίας» θα επιβάλλονταν βάσει του βάρους της γνώμης των Ηνωμένων Εθνών και, ως εκ τούτου, ελπίζουμε να αποφευχθεί η άμεση αντιπαράθεση μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας που θα προκαλούσε λύση που θα βασίζεται στην αυτοδιάθεση ή την ένωση.

Labouisse

Σε πιστή μετάφραση από τα επιλεγμένα σημεία του κειμένου που είναι αναδημοσιευμένο στον σύνδεσμο: https://lygeros.org/77283-en/, συντεταγμένου στην αγγλική γλώσσα, η επαρκής γνώση της οποίας βεβαιώνεται σύμφωνα με το άρθρο 36 παρ.2 στοιχ. β) και γ) του Κώδικα Δικηγόρων.

Λάρισα, 01-08-2024
Η μεταφράσασα, βεβαιούσα και επικυρούσα δικηγόρος Ι.Τ.
Επιμέλεια Στ. Παπαχατζή