Τηλεγράφημα από την Αποστολή στη Γενεύη προς το Υπουργείο Εξωτερικών

Γενεύη, 15 Αυγούστου  1964, 7:30 μ.μ.

385. From Acheson. Mission tel 383. Είδα ξανά Έλληνες σήμερα το απόγευμα και τους έδωσα την τουρκική αντίδραση στην αντιπρότασή τους. {…} αλλά ξεκαθάρισα ότι οι Τούρκοι θεώρησαν την πρόταση γελοία και αρκετά απαράδεκτη {…} (με την οποία εννοούσαν ολόκληρη τη χερσόνησο της Καρπασίας συν το δικές μου καινοτόμες ιδέες για τα δικαιώματα και τις διασφαλίσεις των μειονοτήτων) {…} Οι Τούρκοι που προστέθηκαν επέμειναν ότι θα εξέταζαν μόνο την περιοχή της κυρίαρχης βάσης, όχι τη μίσθωση, αν και πίστευα ότι υπήρχε μικρή πιθανότητα να δεχτούν μίσθωση εάν οι όροι και η περιοχή βάσης ήταν ικανοποιητικές.

Η ουσία της ελληνικής αντίδρασης ήταν ότι οι Τούρκοι ήθελαν ξεκάθαρα κάτι περισσότερο από στρατιωτική βάση, ήθελαν αυτό που ήταν στην πραγματικότητα μορφή διχοτόμησης. Αυτό η Ελλάδα δεν θα μπορούσε ποτέ να παραχωρήσει, γιατί θα απορριφθεί εντελώς από τον ελληνικό λαό αλλά και από τους Κύπριους.

{…} Διαβεβαίωσα τον Νικολαρεΐζη και τον Σωσσίδη ότι είχα κάνει ό,τι μπορούσα για να πείσω τους Τούρκους ότι έπρεπε να αναλάβουν τα λιγότερα κακά και να αποδεχτούν κάτι σαν αυτό που προσφέρουν οι Έλληνες ως καλύτερο από τον πόλεμο. Ωστόσο, είπα, δεν πίστευα ότι είχα καμία επιρροή. {…}

Τελικά ρωτήσαμε αν δεν υπήρχε καμία πιθανότητα η Ελληνική Κυβέρνηση να θεωρήσει ολόκληρη ή μέρος της χερσονήσου της Καρπασίας ως τουρκική βάση με μακροχρόνια μίσθωση. {…} Αυτό που ήθελαν οι Τούρκοι, είπε (και συμφώνησα), ήταν κάτι που έμοιαζε με διχοτόμηση, κάτι που είναι πολύ περισσότερο από ό,τι θα χρειαζόταν για τη στρατιωτική βάση. Ο Ελληνική Κυβέρνηση απλά δεν μπορούσε να ανταποκριθεί σε αυτό.

{…} Είπε ότι η Ελλάδα δεν θα είχε καμία βάση για την εκστρατεία της Ένωσης  εάν δεν υπήρχε συμφωνία με την Τουρκία. Εάν έκανε πραξικόπημα, αυτό θα επισπεύσει τον πόλεμο με την Τουρκία. Προτείναμε ότι ο πόλεμος θα ερχόταν ούτως ή άλλως, γιατί ο Μακάριος θα έκανε πράγματα στην Κύπρο που θα επέφεραν τουρκική επέμβαση. {…}

Πρότεινα να επιστρέψει ο Σωσσίδης στην Αθήνα αύριο και να βάλει στον Παπανδρέου δύο πιθανές εναλλακτικές: (α) η Ελλάδα να προσπαθήσει να διατηρήσει ζωντανές τις διαπραγματεύσεις συμφωνώντας να συζητήσει την τουρκική περιοχή στη χερσόνησο της Καρπασίας ή (β) να εγκαταλείψει τις συνομιλίες της Γενεύης και να επικεντρωθεί στο να κρατήσει τον Μακάριο ήρεμο. Η ανεξάρτητη Κύπρος υπό τον Μακάριο θα ήταν πολύ κακή, αλλά μάλλον θα ήταν καλύτερη από τον ελληνοτουρκικό πόλεμο. {…}

Σχόλιο: Υπό το φως των σημερινών συναντήσεων, καταλήγω σε δύο αρκετά σταθερά συμπεράσματα: (α) Οι Τούρκοι δεν θα δεχτούν ελληνικές προτάσεις και δεν ωφελεί να μιλάμε για αυτές περαιτέρω. Από την άλλη πλευρά, οι Τούρκοι θα λάβουν τις προτάσεις μου ως βάση για συζήτηση και πιθανότατα θα είναι ευέλικτοι ως προς τα δυτικά σύνορα της περιοχής της χερσονήσου της Καρπασίας, αν και προφανώς άκαμπτοι στο ζήτημα της μίσθωσης έναντι της κυριαρχίας. {…}  (β) Οι Έλληνες μάλλον δεν θα δεχτούν τίποτα σαν ολόκληρη τη χερσόνησο της Καρπασίας για την Τουρκία, αν όντως θα δεχτούν οποιοδήποτε μέρος της και θα είναι αδιαπραγμάτευτο το ζήτημα της κυριαρχίας.

Tubby

Πιστή μετάφραση από τα επιλεγμένα σημεία του κειμένου που είναι αναδημοσιευμένο στον σύνδεσμο:  https://lygeros.org/76669-en/, συντεταγμένο στην αγγλική γλώσσα, η επαρκής γνώση της οποίας βεβαιώνεται σύμφωνα με το άρθρο 36 παρ.2 στοιχ. β) και γ) του Κώδικα Δικηγόρων.

Λάρισα, 07-08-2024
Η μεταφράσασα βεβαιούσα και επικυρούσα δικηγόρος Ι.Τ.
Επιμέλεια Στ. Παπαχατζή