Υπόμνημα από τον Διευθυντή του Γραφείου Πληροφοριών και Έρευνας (Hyland) προς τον Υπουργό Εξωτερικών Kissinger

Washington, 21 Αυγούστου 1974

ΜΕΡΙΚΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

{…} Το να ζητάς από τον Καραμανλή και τον Κληρίδη να αποδεχθούν, έστω και κατ’ αρχήν, την πολιτική διχοτόμηση του νησιού δεν διαφέρει πραγματικά από το να τους ζητάς να αποδεχτούν τη γραμμή Ατίλλα, η οποία ισχυρίζονται ότι δεν μπορεί καν να αποτελέσει τη βάση για διαπραγμάτευση.

{…}

Το status quo είναι επικίνδυνο: (1) θα διασφαλίσει τη μετατόπιση του Καραμανλή σε μια μόνιμη αντιαμερικανική  στάση  του τύπου Ch. de Gaulle^. (2) κινδυνεύει με επανάληψη της τουρκικής στρατιωτικής δράσης,      ενόψει του       ελληνικού    λιθοβολισμού   και της κυπριακής τρομοκρατίας. (3) {…}

{…}

Ελλάδα

• —Ούτε ο Καραμανλής ούτε ο Κληρίδης αντέχουν να χάσουν την αξιοπιστία  τους συναινώντας στην τουρκική κατάκτηση, ακόμη κι αν ιδιωτικά παραδεχτούν ότι πρόκειται για μια σκληρή πραγματικότητα που θα πρέπει να αντιμετωπιστεί τελικά.
• —Η θέση του Καραμανλή πρέπει να είναι ισχυρότερη τώρα από ό,τι πριν από δύο μέρες γιατί έχει φτάσει σε κάποιο τρόπο ζωής (modus vivendi) με τον στρατό^. οποιαδήποτε συμφωνία έχει κάνει με τον στρατό πρέπει να αγγίζει το ζήτημα του πώς να χειριστεί τον Παπανδρέου· {…}
• —Ωστόσο, ο Καραμανλής δεν μπορεί να εγγυηθεί στρατιωτική υποστήριξη εάν κάνει παραχωρήσεις στους Τούρκους. Η ελπίδα του να παραμείνει στην εξουσία στηρίζεται σε μια εθνικιστική θέση που ικανοποιεί τον στρατό και εκτονώνει την αριστερά.
• —{…} Η Γαλλία είναι η πιο εκλογικευμένη πηγή και πολιτικά αυτό θα ενισχύσει την προθυμία του Καραμανλή να παίξει τον γαλλικό ρόλο στο ΝΑΤΟ.

Τουρκία

• —Δεν υπάρχουν ηθικές, διπλωματικές-πολιτικές πιέσεις που θα αναγκάσουν τον Ecevit να εγκαταλείψει ξαφνικά τα οφέλη που έχουν πετύχει οι Τούρκοι.
• —Πράγματι, ο πιο πραγματικός κίνδυνος είναι ότι οι Τούρκοι, με την όρεξη που τους έχει ανοίξει η επιτυχία, θα μπουν στον πειρασμό να επιβάλουν μια «τελική λύση» όλων των προβλημάτων τους με την Ελλάδα. {…}
• — {…}
• —Οι Τούρκοι ακόμη δεν έχουν εγκαταλείψει την επιλογή νέων επιχειρήσεων στην Κύπρο, όπως υπαινίσσεται ο Ecevit {…}

{…}

Το ερώτημα είναι πώς;

1. Μπορεί να γίνει μία υπόθεση να παρακαμφθεί τόσο η Αθήνα όσο και η Άγκυρα και να χρησιμοποιηθούν ο Κληρίδης και ο Denktash ως οχήματα για την έναρξη της διαδικασίας.

—{…}

2. {…}

• —{…}
• —Μια πιθανότητα που αξίζει να σκεφτούμε είναι αν θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε αυτή τη σφήνα για να προτείνουμε μια διαφοροποίηση μεταξύ της ζώνης  που κατέλαβαν οι Τούρκοι κατά  την έναρξη των συνομιλιών της Γενεύης στις 9 Αυγούστου —στην οποία ο Καραμανλής απαιτεί την επιστροφή των Τούρκων- και της σημερινής γραμμής του Αττίλα. {…}  Αυτό θα αναγνώριζε τουλάχιστον την κατάσταση του Καραμανλή.
• —{…}

3. {…}

Συνοπτικά, οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να υιοθετήσουν το ακόλουθο σενάριο:

1. {…}
2. 2. Να προταθεί στους Τούρκους ότι ως χειρονομία καλής θέλησης, συμφωνούν να «αραιώσουν» τις δυνάμεις τους στην περιοχή μεταξύ της παρούσας γραμμής και του θύλακα της 9ης Αυγούστου^. αφήνοντας μάλλον διφορούμενους τους πραγματικούς όρους των αριθμών κ.λπ.

Σε αυτή τη βάση, θα μπορούσαμε να προτείνουμε στον Καραμανλή ότι η θέση του έχει τουλάχιστον αποτυπωθεί και ότι υπάρχει μια βάση διαπραγμάτευσης μιας εδαφικής διευθέτησης που θα ενσωματωθεί στη συνέχεια σε κάποιο νέο συνταγματικό πλαίσιο, το τελευταίο μάλλον και όχι το πρώτο βήμα.

{…}

Σε πιστή μετάφραση από τα επιλεγμένα σημεία του κειμένου που είναι αναδημοσιευμένο στον σύνδεσμο:  https://lygeros.org/63608-en/, συντεταγμένου στην αγγλική γλώσσα, η επαρκής γνώση της οποίας βεβαιώνεται σύμφωνα με το άρθρο 36 παρ.2 στοιχ. β) και γ) του Κώδικα Δικηγόρων.

Λάρισα, 10-08-2022
Η μεταφράσασα, βεβαιούσα και επικυρούσα δικηγόρος: I.T.
Επιμέλεια: Στ. Παπαχατζή