Χάρη στην έκδοση του περιοδικού  Balkan and Near Eastern Studies (JBNES)  στον τόμο 25 και στο τεύχος 4 που εκδόθηκε τον Ιούνιο του 2023 έχουμε πρόσβαση σε έγγραφα που αφορούν τις μυστικές  υπηρεσίες της Τσεχοσλοβακίας. Αυτά τα έγγραφα αποδεικνύουν ότι είχαν συνεργάτες στην Κύπρο και καταλαβαίνουμε ότι στο πλαίσιο του ψυχρού πολέμου το γεγονός ότι ανακαλύπτουμε τώρα ότι άλλοι εννέα Κύπριοι λειτουργούσαν ως πράκτορες των μυστικών υπηρεσιών της Τσεχοσλοβακίας, πόσο σημαντικό ήταν για τα δεδομένα  του ψυχρού πολέμου. Τώρα μπορούμε να πούμε ότι αυτά τα δεδομένα συμπληρώνουν αυτά που είχαμε και από το foreign officeκαι από το White House και αυτό σημαίνει ότι έρχονται να φέρουν στο φως πληροφορίες που βρίσκουμε τώρα και στα αρχεία της ΚΥΠ. Αυτό που έχει σημασία είναι ότι αυτοί οι πράκτορες χαρακτηρίζονται ως συνεργάτες, έχουμε μάλιστα και τους κωδικούς που τους αφορούν, δηλαδή πώς ονομάζονταν στο δικό τους το πλαίσιο. Άρα αυτό που πρέπει να καταλάβουμε με αυτά τα δεδομένα είναι ότι χρησιμοποιήσαν μέλη και οπαδούς του ΑΚΕΛ, οι οποίοι είχαν σπουδάσει σε πανεπιστήμια της Τσεχοσλοβακίας  και βρίσκονταν στη συνέχεια σε δημόσιους  χώρους στην Κύπρο. Αυτό που έχει ενδιαφέρον είναι ότι με τα αρχεία έχουμε επίσης τον κατάλογο από τα ποσά που πληρώθηκαν για αυτές τις πράξεις, παρόλο που δεν πληρώθηκαν όλοι. Αυτό που καταλαβαίνουμε από τους πιο σημαντικούς που λειτούργησαν για τις μυστικές υπηρεσίες της Τσεχοσλοβακίας ήταν ο Χάρης Βωβίδης που ήταν γραμματέας των Προέδρων Μακαρίου και Σπύρου Κυπριανού, ήταν ο Χρυσόστομος Σοφιανός που ήταν μάλιστα και Υπουργός Παιδείας από το 1976 έως το 1980 και επίσης αρχηγός, βουλευτής ουσιαστικά του ΑΚΕΛ, ο Ντίνος Κωνσταντίνου και ένας δημοσιογράφος ο Σταύρος Αγγελίδης. Άρα από τη στιγμή που έχουμε και τους κωδικούς ας πούμε  ο Βωβίδης είχε σαν codenameDOPAL και αυτό δείχνει ότι ξέρουμε ακριβώς πότε μπήκαν σε αυτές τις μυστικές υπηρεσίες που έχουν σχέση η είσοδός τους με τα δεδομένα του πολέμου του Yom Kippur. Άρα αν τα κοιτάξουμε με αυτόν τον τρόπο καταλαβαίνουμε ότι τα πήγαιναν πολύ καλά οι Τσεχοσλοβάκοι, ήταν μάλιστα αναγνωρισμένο, βέβαια ήταν λογικό γιατί δεν υπήρχε υπηρεσία που ήταν εναντίον τους στην Κύπρο και γενικότερα η Κύπρος εκείνη την περίοδο ήταν φιλική προς το ανατολικό bloc και μάλιστα, επειδή ήταν και στο κίνημα των αδέσμευτων, λειτουργούσε σ’ ένα φιλικό πλαίσιο. Γι’ αυτό πρέπει να καταλάβουμε ότι αυτό συνδυάζεται και με το γεγονός ότι η Κύπρος είχε αγοράσει όπλα από την Τσεχοσλοβακία μεταξύ του 1966 και του 1972. Άρα έχουμε νέα δεδομένα που μπορούμε να πούμε ότι είναι πολύ σημαντικά, γιατί καταλαβαίνουμε όλο και καλύτερα το πλαίσιο του ψυχρού πολέμου. Όλοι είχαν την εντύπωση παλαιότερα ότι το Κυπριακό ήταν μόνο ένα πρόβλημα σε κοινοτικό επίπεδο και τώρα βλέπουμε το θέμα της σοβιετικής  Ένωσης,  της σοσιαλιστικής Τσεχοσλοβακίας, να εμπλέκονται άμεσα και όχι πια έμμεσα με ανθρώπους που λειτουργούσαν ως συνεργάτες επί τόπου. Άρα πρέπει να καταλάβουμε ότι όταν κοιτάζουμε αυτό το αρχειακό υλικό που βέβαια δεν μπορούμε να πούμε ότι μας ξαφνιάζει πλέον, αλλά τώρα έχουμε αποδείξεις γι’ αυτά που θεωρούσαμε ότι μάλλον συμβαίνουν, οι οποίες αναδεικνύουν ότι το έργο αυτών των πρακτόρων ήταν όντως σημαντικό. Όταν σας έλεγα προηγουμένως και για τον Αγγελίδη, ο οποίος δούλεψε στην εφημερίδα του ΑΚΕΛ δηλαδή στην Χαραυγή, αλλά και τον Φιλελεύθερο, αυτός ήταν ανταποκριτής του πρακτορείου της Τσεχοσλοβακίας στην δεκαετία του ’60. Άρα ουσιαστικά έγινε ένας πράκτορας το 1978 και μπορούμε να πούμε ότι λειτούργησε μέχρι το 1989. Είναι εντυπωσιακό γιατί έχουμε την εντύπωση ότι αυτά έχουν μία περιορισμένη διάρκεια, ενώ καταλαβαίνουμε ότι  ήταν βαθιά μέσα στο σύστημα και αυτοί οι πράκτορες και δεν λειτούργησαν μόνο για το κλασικό  Κυπριακό ας του πούμε την περίοδο του ’74, αλλά διαχρονικά για πολλά χρόνια και τώρα που έχουμε τα επίσημα στοιχεία και τις αποδείξεις για τον ρόλο τους, καταλαβαίνουμε ότι όντως και η σοσιαλιστική Τσεχοσλοβακία έπαιξε έναν ρόλο σημαντικό στο Κυπριακό σε συνδυασμό με τα δεδομένα που είχαμε και από την σοβιετική Ένωση. Άρα καταλαβαίνουμε τώρα ότι η μεγάλη εικόνα εκείνης της εποχής στηρίζεται σ’ ένα υπόβαθρο που είναι βέβαια ψυχροπολεμικό και ότι επηρεάστηκε η Κύπρος και ο λαός της από την προπαγάνδα που προερχόταν και από αυτές τις μυστικές υπηρεσίες, αλλά βέβαια και από τους πράκτορες που ζούσαν στην Κύπρο και παρήγαν αυτό το υλικό.