970 - Κατηγορίες και συστήματα
Ν. Λυγερός
Η χρήση των κατηγοριών όσον αφορά στα συστήματα δεν είναι απλώς μια ταξινόμηση, όπως το βλέπουμε σε ειδικούς γνωστικούς τομείς. Τα συστήματα με την ευρύτερή τους έννοια και στο γενικό πλαίσιο είναι πολύπλοκα και περίπλοκα. Επιπλέον, η διαίρεσή τους για την ανάλυσή τους ως οντότητα σπάνια είναι αποτελεσματική εκτός από τις εκφυλισμένες περιπτώσεις όπου το σύστημα είναι απλώς μια ακολουθία υποσυστημάτων.
Οι σημαντικότερες κατηγορίες συστημάτων είναι: τα αιτιοκρατικά συστήματα, τα πιθανοσυστήματα, τα κλειστά και τα ανοιχτά, τα ευσταθή και τα μη ευσταθή. Όπως βλέπουμε, το σύνολό τους έχει μια τριπλή δυαδική εξάρτηση και συμπληρωματικότητα πράγμα που εξασφαλίζει την πληρότητα του. Κάθε κατηγορία έχει τα δικά της χαρακτηριστικά τα οποία καθορίζουν τη γενική οντότητά τους. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει ένα φάσμα σημαντικών διαφορών εφόσον τα χαρακτηριστικά δεν αποτελούν παρά το σκελετό της δομής. Η δομή επιτρέπει την ύπαρξη στοιχείων που εμπλουτίζουν το σύνολο δίχως να αλλάζουν την ουσία της.
Σε γενικό πλαίσιο, το σύνολο δεν αποτελείται από ισάριθμα υποσύνολα. Μερικά από αυτά, όπως τα κλειστά συστήματα, είναι σπάνιες περιπτώσεις που βρίσκουμε συνήθως σε μαθηματικές δομές, ενώ τα ανοιχτά συστήματα είναι τα πιο κοινά στο βιολογικό τομέα. Υπάρχει όμως μια ολόκληρη θεωρία στη στρατηγική που προβλέπει την αλλαγή κατηγορίας ως δυναμικό μέσον δημιουργίας ενός συγκεκριμένου δόγματος. Το ίδιο ισχύει και στον πολιτικό τομέα, ειδικά στο επίπεδο το κομματικό. Οι κατηγορίες και τα συστήματα είναι αναγκαία στο πεδίο μάχης με τη γενική έννοια της αντιπαλότητας και έχουν άμεσες επιπτώσεις στις διαπραγματεύσεις. Ειδικά σε αυτή την περίπτωση, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να μη γνωρίζει ο αντίπαλός μας σε ποια κατηγορία ανήκουμε και ποιο σύστημα χρησιμοποιούμε. Διότι μόλις έχει αυτές τις πληροφορίες, μπορεί να τις εκμεταλλευτεί εναντίον μας. Όταν στις διαπραγματεύσεις εμπλέκονται διάφοροι τομείς όπως η γεωστρατηγική, η πολιτική και η οικονομία ενός κράτους, πρέπει να είμαστε ακόμα πιο επιφυλακτικοί διότι το πλαίσιο είναι εικονικό και νοητικό δίχως σταθερό πυρήνα εξαιτίας της πολλαπλότητας της δομής των ομάδων που το αποτελούν. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την αλλαγή της απόστασης του ορίζοντα. Οι κινήσεις μας έχουν μεγαλύτερες μη γραμμικές επιπτώσεις. Έτσι, αν και είναι λογικά μη απόλυτα προβλέψιμες από τον αντίπαλό μας, εμπεριέχουν μια δυσκολία και για εμάς τους ίδιους. Ακόμα και απόλυτες εσωτερικές διαταραχές, όταν το σύστημα είναι ανοιχτό και μη ευσταθές, έχουν εξωτερικές επιπτώσεις. Η συνολική πολυπλοκότητα αυξάνεται και με τη δράση των lobbies, όπως συμβαίνει και στην Ευρωπαϊκή Ένωση, διότι αν και είναι υποσύνολα ενός δεδομένου συστήματος, η δράση και η ιδεολογία τους δεν περιορίζονται σε αυτό το συγκεκριμένο σύστημα. Έτσι, οι κατηγορίες και τα συστήματα αποδεικνύουν την αναγκαία ύπαρξη μιας ανώτερης μορφής θεωρίας παιγνίων.