Προσωπικά έχω βαρεθεί να μπαίνω σε μία αντιπαράθεση με ανθρώπους που δεν διαβάζουν τις πηγές. Το μήνυμα είναι για τους πολιτικούς. Εδώ θα ήθελα να κάνουμε ένα μικρό τεστ: Πόσοι έχουν διαβάσει τη Συνθήκη της Λωζάννης; 
-Είναι μία πολύ μικρή μειοψηφία. 
Ούτως ή άλλως θα ήθελα να ευχαριστήσω όλες τις γυναίκες που βρίσκονται εδώ γιατί μου επιτρέπουν ως άνδρα να νιώθω πώς είναι να είσαι σε μια μειονότητα, και όπως ασχολούμαι ειδικά με τις μειονότητες, το ευχαριστιέμαι περισσότερο. Θα ήθελα, λοιπόν, να διευκρινίσω το θέμα μας. Συχνά ακούμε ότι η Συνθήκη της Λωζάννης αφορά το θρησκευτικό. Άρα, θα ήθελα να διαβάσουμε το άρθρο της Σύμβασης περί ανταλλαγής των ελληνικών και τουρκικών πληθυσμών. 
Εγώ θα παίζω τον ρόλο του τέρατος και η πανέμορφη θα είναι η συντονίστρια. Άρα θα είμαι η Ελλάδα και η συντονίστρια, η Λωζάννη. 
– Θέλετε το άρθρο 1 ή το άρθρο 2; 
– Αυτό που θεωρείτε ότι είναι το χειρότερο για μας. 
– Δεν μπορώ, δεν είμαι σίγουρη, εγώ δεν το έχω διαβάσει. 
– Δεν πειράζει. 
Επαναλαμβάνω την ίδια αίτηση. Ανήκω στους ανθρώπους που απαιτούν δικαιώματα. Η Λωζάννη παίζει πάντα τον ρόλο της ντίβας και την περιμένουμε. Αν προσέξετε, άρχισε τον Ιανουάριο και τελικά έκλεισε τον Ιούλιο και δεν καταλάβαμε ότι στο ενδιάμεσο κάποιοι άλλοι κομπάρσοι δούλευαν για τη Συνθήκη. 

Άρθρο 1: «Από της 1ης Μαΐου 1923 θέλει διενεργηθή ανταλλαγή των Τούρκων υπηκόων, ελληνικού ορθόδοξου θρησκεύματος, των εγκατεστημένων επί των τουρκικών εδαφών, και των Ελλήνων υπηκόων, μουσουλμανικού θρησκεύματος, των εγκατεστημένων επί των ελληνικών εδαφών. 
Τα πρόσωπα ταύτα δεν θα δύνανται να έλθωσιν ίνα εγκατασταθώσιν εκ νέου εν Τουρκία ή αντιστοίχως εν Ελλάδι, άνευ της άδειας της Τουρκικής Κυβερνήσεως ή αντιστοίχως της Ελληνικής Κυβερνήσεως.» 

Άρθρο 2: «Δεν θα περιληφθώσιν εις την εν τω πρώτω άρθρω προβλεπομένην ανταλλαγήν: 
α) οι Έλληνες κάτοικοι της Κωνσταντινουπόλεως, 
β) οι Μουσουλμάνοι κάτοικοι της Δυτικής Θράκης. 
Θέλουσι θεωρηθή ως Έλληνες κάτοικοι της Κωνσταντινουπόλεως, πάντες οι Έλληνες οι εγκατεστημένοι ήδη προ της 30ης Οκτωβρίου 1918, εν τη περιφερεία της Νομαρχίας Κωνσταντινουπόλεως, ως αύτη καθορίζεται δια του νόμου του 1912. Θέλουσι θεωρηθή ως Μουσουλμάνοι κάτοικοι της Δυτικής Θράκης, πάντες οι Μουσουλμάνοι οι εγκατεστημένοι εν τη περιοχή ανατολικώς της μεθορίου γραμμής της καθορισθείσης τω 1913 δια της Συνθήκης του Βουκουρεστίου.» 

Βλέπετε, λοιπόν, ότι η Συνθήκη Λωζάννης δεν υπάρχει ex nihilo. Συσχετίζεται και με χρονικά περιθώρια. Δεν ανήκω στους ανθρώπους που έχουν ευχές να σας δώσουν, ούτε ελπίδες. Θα μας διαβάσει τώρα η συντονίστρια το περίφημο άρθρο 40, και θα καταλάβετε ότι όλες οι ευχές που πρέπει να ακούσετε που θεωρείτε ότι είναι θετικές είναι ήδη γραμμένες στη Συνθήκη Λωζάννης από το ’23. Ας τις ακούσουμε, λοιπόν, αυτές τις ευχές που ονομάζονται Άρθρο 40: 

«Οι Τούρκοι υπήκοοι, οι ανήκοντες εις μη μουσουλμανικάς μειονότητας, θα απολαύουσι «νομικώς» και πραγματικώς της αυτής προστασίας και των αυτών εγγυήσεων ων απολαύουσι και οι λοιποί Τούρκοι υπήκοοι. Θα έχωσιν ιδίως ίσον δικαίωμα να συνιστώσιν, διευθύνωσιν και εποπτεύωσιν, ιδίαις δαπάναις, παντός είδους φιλανθρωπικά, θρησκευτικά ή κοινωφελή ιδρύματα, σχολεία και λοιπά εκπαιδευτήρια, μετά του δικαιώματος να ποιώνται ελευθέρως εν αυτοίς χρήσιν της γλώσσης των και να τελώσιν ελευθέρως τα της θρησκείας των.» 

Θέλετε περισσότερα; Δεν μας τα έχουν δώσει όλα; Άρα, αυτό που θέλω να σας πω είναι ότι άμα είσαστε ακόμα σ’ αυτήν την αίθουσα και θέλετε ευχές για να υλοποιήσετε κάτι που σας έχουν δώσει ήδη με μια διεθνή σύμβαση και δεν υπάρχει, έχετε ένα πρόβλημα. Εμένα μ’ αρέσουν πολύ οι γυναίκες στον χώρο της στρατηγικής. Και θα σας πω γιατί. Όχι μόνο επειδή είμαι άνδρας, αλλά επειδή όλοι οι άνδρες τις θεωρούν ασήμαντες. Και η στρατηγική είναι φτιαγμένη μόνο για τους ασήμαντους. Οι δυνατοί δεν έχουν ανάγκη από στρατηγική. Εμείς, ως γυναίκες, είμαστε ασήμαντες. Είμαστε σαν τα έντομα που ονομάζουμε τερμίτες. Τα ξέρετε αυτά τα έντομα; Έχουν μια ειδική ιδιότητα. Δεν την έχετε προσέξει, φαντάζομαι. Συνήθως τα θεωρείτε ότι είναι αρνητικά. Οι τερμίτες, όμως, έχουν ένα καλό. Τρώνε ξύλο. Τρώνε ξύλο συνεχώς. Αλλά είναι το ξύλο που καταρρέει. Μια ερώτηση: Στη Συνθήκη, σ’ όλη τη Συνθήκη Λωζάννης, πόσες φορές υπάρχει η λέξη «γυναίκα»; Το έχετε σκεφτεί αυτό; Υπάρχει μία, που αφορά τη σωματεμπορία. Είναι το άρθρο 100. Δεν θα μας το διαβάσει η «Λωζάννη» επειδή δεν είναι ένα ωραίο άρθρο, αλλά άμα θέλει να το βρει, είναι εύκολο, θα σας το διαβάσει μετά. Μία άλλη αναφορά υπάρχει όταν διαβάζετε το κείμενο στα αγγλικά. Η λέξη «woman» εμφανίζεται. Εμείς την έχουμε μόνο ως σύζυγο. Εμείς ως γυναίκες, στη Συνθήκη Λωζάννης είμαστε τόσο ασήμαντες όσο οι Αρμένιοι. Οι Αρμένιοι δεν υπάρχουν στη Συνθήκη Λωζάννης, αλλά εξηγείται. Οι γυναίκες γιατί δεν υπάρχουν; Γιατί δεν αναγκάστηκαν να κάνουν μια γενοκτονία εναντίον των τερμιτών. Γιατί όμως; Αν προσέξετε καλά, ιστορικά, εφόσον έχουμε και ειδικούς – εγώ είμαι ειδικός μόνο του μέλλοντος, όχι της ιστορίας, άρα σας μιλάω για πράγματα που δεν γνωρίζετε προς το παρόν. Και συνήθως με κατηγορείτε προς το παρόν. Μετά όταν δικαιώνομαι, μ’ έχετε ξεχάσει και έτσι είμαι σ’ ένα προσωρινά «προς το παρόν» αδικούμενος. Δεν πειράζει. Η ιδέα είναι ότι όταν θα διαβάσετε τα μαθήματα που έκαναν αυτές οι κοπέλες, όσο ήταν μαθήματα μαγειρικής, κλπ δεν υπήρχε κανένα πρόβλημα. Όταν όμως αυτές οι κοπέλες άρχισαν να γίνονται και δασκάλες και να μπαίνουν στον χώρο της δημοσιογραφίας, της λογοτεχνίας, των φιλανθρωπικών ιδρυμάτων, άρχισαν να έχουν ένα επίπεδο αυτές οι ασήμαντες. Τότε άρχισαν να γίνονται επικίνδυνες. Ξέρετε, το πρόβλημα της γυναίκας είναι η ομορφιά της. Όσο η γυναίκα είναι ένα κόσμημα, είναι άχρηστη. Όταν θέλετε ένα γλυπτό στο σπίτι σας, δεν το μετακινείτε συνεχώς. Δεν του ζητάτε να είναι λειτουργικό. Δεν έχει γίνει ακόμα εργαλείο. Σιγά-σιγά, όμως, με την εξέλιξη στα Παρθεναγωγεία, αυτές οι γυναίκες -και μερικές βρίσκονται κι εδώ, ακόμα κι αν δεν είναι υπεύθυνες γι’ αυτά που λέω- σιγά-σιγά αυτές οι γυναίκες έγιναν εργαλεία. Πού είναι η ομορφιά; Ένα σφυρί; Ένα καρφί; Μία σανίδα; Καμία ομορφιά. Επιτέλους μπήκαν στον χώρο της ασχήμιας. Κι έτσι έχουν ένα στρατηγικό υπόβαθρο, ένα στρατηγικό βάθος και μπορούν να επηρεάσουν. Να επηρεάσουν για ποιον λόγο; Γιατί δεν επηρέαζαν πριν; Μήπως έχετε μια λανθασμένη εικόνα της Τουρκίας; Η Τουρκία είναι ένας χώρος που, αν τον κοιτάζαμε λίγο μαθηματικά, θα έχει περίπλοκες ιδιότητες. Συνήθως, ξέρετε, όταν είμαστε σε μία επιφάνεια, έχουμε ένα εσωτερικό και ένα εξωτερικό. Πολλοί αναρωτιούνται, πώς εξηγείται η πολιτική της Τουρκίας. Και δεν βλέπουν ότι εξηγείται πάρα πολύ εύκολα. Η Τουρκία έχει ένα χαρακτηριστικό σαν κράτος: δεν έχει εσωτερικό. Στην Τουρκία υπάρχει μόνο εξωτερικό. Γι’ αυτό και η εξωτερική πολιτική ταυτίζεται με την εσωτερική πολιτική. Αυτή η ιδιότητα, όμως, ποια είναι; Είναι ένα σύνολο που βρίσκεται στο επίπεδο το οποίο δεν έχει εσωτερικό. Είναι σημεία, αν θέλετε. Στην Τουρκία, κάθε σημείο της Τουρκίας είναι σύνορα. Μπορούμε να αντισταθούμε σε αυτό το κράτος; Οι γυναίκες μπορούν. Οι γυναίκες δεν είναι ένα κράτος. Δεν έχουν ανάγκη να υπογράψουν μια Συνθήκη στην οποία δεν υπάρχουν. Έχουν ανάγκη μόνο να τη χρησιμοποιούν. Η πρόσφατη απόφαση που έγινε στο ΕΔΑΔ απέδειξε ότι η γυναίκα, και μάλιστα Τουρκάλα, βοήθησε τη Μεγάλη Σχολή του Γένους για μία απόφαση που εμείς εδώ στην Ελλάδα δεν θα σκεφτόμασταν καν ότι είναι εφικτή. Η δικηγόρος ήταν γυναίκα. Την πρώτη υπόθεση για την Κωνσταντινούπολη την έκανε γυναίκα ως δικηγόρος, δηλαδή μία ασήμαντη και πάλι. Και γιατί τα κατάφερε; Γιατί ήταν ασήμαντη. Τώρα έχει γίνει επικίνδυνη. Ξέρετε, το ασήμαντο είναι μη προβλέψιμο γιατί δεν ξέρετε πού θα χτυπήσει. Άρα, μερικές φορές θεωρούμε ότι το σοβαρό στοιχείο είναι το Πατριαρχείο. Ή η Μεγάλη Σχολή του Γένους. Ή τα Παρθεναγωγεία. Και μετά τα προστατεύουμε. Κι εδώ εμφανίζεται μια υπόθεση που αφορά διαμερίσματα σε μια πολυκατοικία που αγοράστηκαν το ’52 και το ’58. Ποιος ν’ ασχοληθεί μ’ αυτό το πράγμα; Αυτή η μικρή λεπτομέρεια κάνει 890.000 Ευρώ. Η διαδικασία ήταν πολύπλοκη χρησιμοποίησε τα άρθρα της Συνθήκης, το πρώτο Πρωτόκολλο της Σύμβασης του Συμβουλίου της Ευρώπης και γενικά τις μεταρρυθμίσεις της Τουρκίας το ’36, το ’74, το ’96 που καταπάτησε τα ανθρώπινα δικαιώματα και το 2003. Όλα αυτά βασισμένα πάνω σε τι; Πάντοτε πάλι σε μια λεπτομέρεια: ότι τα βακούφια που ήταν από την Οθωμανική Αυτοκρατορία δεν εγγράφηκαν μέσα σ’ ένα πλαίσιο μεταρρύθμισης, άρα υπήρχε ένα άνοιγμα. 

Εδώ θα ήθελα να διαφωνήσω για το θέμα της ουτοπίας. Η ουτοπία δεν είναι κάτι το κακό γιατί την ουτοπία μπορείτε να τη σκεφτείτε. Το κακό είναι αυτό που δεν μπορείτε καν να σκεφτείτε ως ουτοπία. Γιατί η ουτοπία δημιουργεί πραγματικότητες. Εσείς τώρα, το να είστε τόσες γυναίκες εδώ, πριν 100 χρόνια αποτελούσε μια ουτοπία. Και όλες ψηφίζετε, άλλη ουτοπία. Και μπορείτε και να διαμορφώσετε την πολιτική. Και σιγά-σιγά θα είσαστε και περισσότερες σε όλους τους κλάδους της πολιτικής. Αυτό είναι μια ουτοπία. Είναι μια ουτοπία, όμως, που ζείτε. Άρα, το θέμα της ουτοπίας δεν είναι ενοχλητικό. Απλώς πρέπει να τις επιλέγουμε έτσι ώστε να μετατρέπονται σιγά-σιγά σε οράματα. Ούτε ευχές, ούτε ελπίδες. Μην ελπίζετε στους άλλους, κάντε τη δουλειά μόνες σας, όπως το κάνετε με τα παιδιά σας. Δεν περιμένετε τίποτα. Εδώ είναι το ίδιο θέμα. Αλλά πρέπει να απαιτούμε αυτά που έχουν. Ακούμε ότι υπάρχει η Συνθήκη της Λωζάννης. Διαβάστε την. Χρησιμοποιήστε την. Γιατί έτσι βλέπετε ότι με το κτηματολόγιο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, που υπάρχει ακόμη και πριν το ελληνικό, μπορούμε να κάνουμε προσφυγές και να λειτουργήσουμε σ’ ένα πλαίσιο πολύ δυναμικό που διαμορφώνει την ευρωπαϊκή μας αντίληψη. Δηλαδή μπαίνει το ελληνικό στοιχείο σ’ ένα ευρωπαϊκό πλαίσιο και χρησιμοποιεί ένα εργαλείο. Θα ήθελα να σας αναφέρω μία υπόθεση με τους Ίμβριους και τους Τενέδιους. Δεκαεφτά άτομα πήγαν να δουν τι; Μία γυναίκα και πάλι, που ήταν η Πρόεδρος της Επιτροπής. Και για πρώτη φορά στην ιστορία της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπάρχει μια αρνητική αναφορά στην Τουρκία για την Ίμβρο και Τένεδο διότι καταπατούνται τα ανθρώπινα δικαιώματα. Αυτό έγινε από μία γυναίκα μόνο. Δεν ήταν Ελληνίδα. Αυτήν τη φορά ήταν Γαλλίδα. Τι θέλω να πω; Μην περιμένετε τα πράγματα από τους άλλους. Περιμένετε περισσότερα από τις άλλες. Αλλά αυτές οι άλλες να είσαστε εσείς, γιατί λειτουργούμε μόνο μέσω των συνανθρώπων και όχι μόνοι μας. Τώρα υπάρχει ένα δεδικασμένο που μπορούμε να πιέσουμε πάνω σ’ αυτό γιατί πρέπει να θυμάστε ότι όλα αυτά που σας δίδαξαν οι προηγούμενες είναι ότι ήταν οι πρώτες. Ο Albert Camus είχε γράψει ένα βιβλίο που λέγεται «Ο πρώτος άνθρωπος», «Le premier homme» στα γαλλικά. Πώς τον εξηγεί αυτόν τον τίτλο; Λέει: Ένας που είναι πλούσιος, είναι πάντοτε ο γιος του τάδε, η κόρη του τάδε. Λέει: Εγώ δεν είχα τίποτα, οι γονείς μου δεν ήταν καθόλου γνωστοί, κι εγώ αναγκάστηκα να είμαι ο πρώτος άνθρωπος. Είναι η θεματολογία της γυναίκας. Η γυναίκα είναι πάντοτε η πρώτη γυναίκα. Γιατί η γυναίκα, για να πετύχει τον κύριο στόχο, πρέπει να δαπανήσει περισσότερο για ν’ αποδείξει μόνο και μόνο ότι είναι ισάξια, και συνήθως καλύτερη. Άρα το θέμα είναι με τις προσφυγές και γενικά το πλαίσιο που σας έχουν δώσει και παραδείγματα οι προηγούμενες, είναι ότι ήταν οι πρώτες. Μας είπε και η πρώτη ειδικός ότι μερικές έκαναν για πρώτη φορά μερικά μαθήματα. Για εκείνη την εποχή ήταν πρωτοποριακό. Τώρα έχουμε ανάγκη από τέτοιου τύπου μαθήματα. Και ξέρετε, τις γυναίκες τις χτυπούν εύκολα γιατί λειτουργούν μ’ έναν διπλό τρόπο. Είναι και μάνες και δασκάλες εκ φύσεως, δηλαδή δύο φορές επικίνδυνες. Συνήθως όταν δεν έχουμε παιδεία, χτυπούν μόνο το πρώτο γιατί λένε: Αυτές είναι που θα γεννήσουν την επόμενη γενιά. Όταν έχετε το δεύτερο όμως, ξέρουμε ότι είναι αυτές που θα προετοιμάσουν την επόμενη γενιά. Το θέμα είναι ότι την επόμενη γενιά την έχετε μέσα σας. Μερικές από ’σας την έχουν γεννήσει ήδη, την προσέχουν. Αλλά είναι αυτή η γενιά που τώρα θα σας απαιτήσει καινούργια δικαιώματα και θα έρθει εδώ, σ’ αυτό το βήμα, και θα σου λέει: Μάνα, εσύ την έκανες την προσφυγή σου; Εσύ διεκδίκησες τα δικαιώματά σου; Τη Συνθήκη της Λωζάννης για την οποία μου μιλάς συνεχώς, τη χρησιμοποίησες; Και θα είναι η κόρη σου που θα το κάνει. 
Σας ευχαριστώ.