«Αυτή είναι η υπέρτατη ανοησία του ανθρώπου – ό,τι στερείται σήμερα για να μην αναγκαστεί να στερηθεί αύριο, και η ζωή του χάνεται προτού μπορέσει να απολαύσει αγαθά που έχει αποκτήσει έπειτα από πολύ μόχθο…»

Leonardo da Vinci

Με αυτόν τον στοχασμό του ο Leonardo da Vinci στιγματίζει την καθημερινότητα του ατόμου που μέσα στις κοινωνικές συνθήκες ξεχνά ακόμα και την ανθρωπιά του. Στην πραγματικότητα, είναι η συνεχής επανάληψη του παρόντος με το δήθεν πρόσχημα της ευημερίας του μέλλοντος που παράγει το παράδοξο. Όταν το μέλλον παραμένει ένα όριο που δεν αγγίζεται, τότε γίνεται μια απλή ουτοπία που εξηγεί τη μιζέρια της ανώνυμης ζωής που μεταμορφώνεται σε επιβίωση. Το μέλλον σε αυτό το σχήμα αφοπλίζει κάθε δραστηριότητα του παρόντος. Συνεπώς δεν επιτρέπει τη δημιουργία εφόσον αυτή απαιτεί μια επένδυση που βάζει σε κίνδυνο το μέλλον. Η αλήθεια κρύβεται μέσα στη διπλή αντίληψη του μέλλοντος. Αφενός το μέλλον αποτελεί έναν στόχο, αφετέρου ένα εμπόδιο. Πιο συγκεκριμένα, είναι η διατήρηση του παρόντος που καθορίζει τα πάντα. Δεν υπάρχει τίποτα άλλο από το παρόν, ακόμα κι όταν το άτομο το ονομάζει μέλλον.

«Το φυτό γκρινιάζει για το παλιό ξεραμένο κλαρί που ακουμπούν πλάι του και για τις παλιές βάτους που το περιβάλλουν. Το ένα όμως το κάνει να φυτρώνει ίσια, και τα άλλα το προστατεύουν από κακές συναναστροφές.»

Leonardo da Vinci

Εδώ και πάλι, επανέρχεται το θέμα της σοφίας της εμπειρίας. Διότι το παλιό ξεραμένο κλαρί, όπως και οι παλιές βάτοι, συμβολίζουν το παρελθόν. Η εξουσία του παρόντος μέσω του κοινωνικού πλαισίου, εξουδετερώνει την ουσία του παρελθόντος. Και με αυτόν τον τρόπο εξαφανίζει την ιστορία και τις πληγές της. Όμως έτσι προετοιμάζεται η επανάληψη των λαθών. Διότι όποιος ξεχνά το παρελθόν είναι καταδικασμένος να το ξαναζήσει. Συνεπώς πρέπει να δεχόμαστε τη συμβολή του παρελθόντος για να μπορέσουμε να εξελιχθούμε μέσα στο παρόν για να δημιουργήσουμε το μέλλον. Οι δυσκολίες δεν είναι απαραίτητα εμπόδια, είναι και ενδείξεις που πρέπει να χρησιμοποιήσουμε στη στρατηγική της ανάπτυξής μας. Ο Leonardo επιμένει στο θέμα της διαχρονικότητας της ανθρώπινης εξέλιξης μ’ έναν τρόπο που θυμίζει τα αποτελέσματα της θεωρίας αποφάσεων και γενικότερα της θεωρίας παιγνίων. Με άλλα λόγια αν το παίγνιο δεν είναι δίκαιο, το στοίχημα πρέπει να είναι εκθετικό. Μόνο έτσι μπορούμε να αποφύγουμε την καταστροφή του παίκτη που αντιπροσωπεύει την παθητική επιβίωση του ατόμου μέσα σ’ ένα πλαίσιο που δεν γνωρίζει. Όλο το σενάριο είναι γραμμένο όμως το άτομο αναγκάζεται να αυτοσχεδιάζει. Η συμβουλή του Leonardo da Vinci αντικρούει όλο αυτό το δόγμα και δημιουργεί ένα ελεύθερο πεδίο σκέψης.