Μέσα μας ζουν όλες οι ψυχές των προγόνων μας. Αυτό είναι ένα από τα σημαντικότερα μαθήματα του θανάτου. Δεν είναι μόνο στο δημιουργικό της φύσης του που οφείλεται αλλά στο ανθρώπινο. Διότι μες στο θάνατο υπάρχει μια μεγάλη ανθρωπιά κι όχι μόνο όταν λυτρώνει το κορμί από τα βάσανα της ζωής. Η ανθρωπιά προέρχεται κι από την αντιμετώπιση του από το παραδοσιακό κοινωνικό στοιχείο. Ο κύκλος του νεκρού τον ζωντανεύει με τη μνήμη του και τις άμεσες αναφορές. Ο νεκρός δεν είναι ένας ανώνυμος μάρτυρας μιας ιστορίας που εξελίσσεται ανεξάρτητα από αυτόν, είναι ο πρωταγωνιστής της και ο δημιουργός της. Δίχως το θάνατό του δεν θα υπήρχε ιστορία και η κοινωνία δε θα ήταν αναγκαία. Οι φίλοι ζουν με το θάνατο του νεκρού διότι στη μνήμη τους παραμένει ένας φίλος. Κι όλα αυτά προσφέρουν στον άνθρωπο τη μνήμη του απογόνου του. Η μνήμη όπως η φλόγα αλλάζει σώματα αλλά παραμένει η ίδια κι έτσι εμπλουτίζει τη μνήμη του απογόνου. Κάθε άνθρωπος ζει με τον κόσμο των προγόνων του.
Όχι μόνο δεν υπάρχεις δίχως τους άλλους αλλά δεν υπάρχεις και δίχως του προγόνους σου. Και τα αρχικά στοιχεία της σκέψης μας είναι οι μνήμες και τα αισθήματα των προγόνων μας. Ζούμε γιατί έζησαν και παραμένουν ζωντανοί γιατί θα ζήσουμε. Όλες οι μνήμες γίνονται μια για να υπάρξει ο άνθρωπος. Το αίσθημα της μοναδικότητας προέρχεται από τον ομαδικότητα της μνήμης. Έτσι μερικές βραδιές που συνοδεύουν τους νεκρούς γίνονται τα σημεία αναφοράς μιας μελλοντικής ζωής στο πλαίσιο της συλλογικής μνήμης. Ανοίγει ο ορίζοντας του ανθρώπου διότι αντιλαμβάνεται και συνειδητοποιεί την επιρροή της ανθρωπότητας μέσω της κοινωνίας που αφοπλίζεται από την ακραία κατάσταση της ζωής. Το ακραίο βάζει την κοινωνία σε τέτοια ένταση που την αναγκάζει να ελευθερώσει την ανθρωπιά που υπάρχει μέσα της. Οι στενοί φίλοι γίνονται στύλοι συμπαράστασης κι ανοίγουν τη καρδιά τους για να προ σφέρουν ότι έχουν και δεν έχουν πει ποτέ. Η ύπαρξη μας γίνεται ζωή και η σχέση ανθρώπινη. Όλα τα συστήματα καταρρέουν όταν η βάση τους δεν είναι ουσιαστική. Το μόνο που παραμένει είναι η ανθρωπιά.

Ο λαός μας λέει ότι δεν υπάρχει γάμος δίχως δάκρυ και κηδεία δίχως γέλιο. Με άλλα λόγια όλα είναι και τραγωδία και κωμωδία. Τα σύνορά τους είναι συμβατικά και κοινωνικά. Η ζωή του ανθρώπου είναι ένα μείγμα και δεν υπάρχει τρόπος να χωριστούν οι αρχικές ουσίες. Το καταλυτικό στοιχείο της ανθρωπιάς τις έχει διαμορφώσει οριστικά. Δεν τις μπερδεύει ο λαός απλώς τις έχει χωρίσει το διαζύγιο της κοινωνίας που προσπαθεί να ελέγξει την κατάστα ση διαιρώντας τα συστατικά. Και η συλλογική μνήμη παρηγορεί την ατομική. Η προσωπική επαφή χάνεται μέσα στον ωκεανό της λύπης και της χαράς. Το παράπονο γίνεται χαμόγελο και το χαμόγελο δακρύζει.

Όλη η ζωή του θανάτου εισχωρεί στη συλλογική μνήμη και παλεύει πια μόνο με τη λήθη. Κι εκείνες τις στιγμές καταλαβαίνεις ότι υπάρχει και κάτι που είναι ακόμα πιο πικρό από το θάνατο, είναι η λήθη. Διότι για να αντιμετωπίσεις το θάνατο, υπάρχει η μνήμη ενώ μέσα στη λήθη δεν υπάρχει τίποτα πια. Ο θάνατος μπορεί να είναι το τέλος της ζωής, η λήθη όμως είναι το τέλος της ύπαρξης. Αν σε ξεχάσουν όλοι είναι σαν να μην υπήρξες. Γι αυτό και ο λαός εύχεται τη μνήμη την ώρα του θανάτου. Το ίδιο ισχύει και για όλο το λαό. Ακόμα κι αν τον κτύπησε ο θάνατος σημασία έχει να μην τον κτυπήσει η λήθη διότι για να υπάρχω πρέπει να μην ξεχνώ.