Θεωρητικά τουλάχιστον, σ’ ένα γενικό πλαίσιο ανατροπής, ο πόλεμος είναι ήδη μια ήττα της πραγματικότητας. Διότι το σύστημα της αποτροπής βασίζεται στη δύναμη του ισχυρού και στη συνείδηση αυτής της δύναμης εκ μέρους του αδύνατου και αντίστροφα. Όταν ο ισχυρός είναι αναγκασμένος να χρησιμοποιήσει τη βία, και πιο γενικά τον πόλεμο, για να εκφράσει και πάλι τις θέσεις του πάνω σ’ ένα ζήτημα, τότε το σύστημα καταρρέει. Η υλοποίηση της θεωρητικής δύναμης είναι μια γεωστρατηγική αποτυχία. Σ’ αυτήν την καινούργια κατάσταση, ο ισχυρός είναι υποχρεωμένος να αποδείξει αποτελεσματικά τη δύναμή του.

Υπάρχει όμως και μια άλλη εκδοχή όταν ο ισχυρός κάνει χρήση του πολέμου ως εξωτερική πολιτική… Αυτή η χρήση που είναι όντως επικίνδυνη λειτουργεί δυναμικά ως παράγοντας διαμόρφωσης διπλωματικού πλαισίου. Σ’ αυτήν την περίπτωση ο πόλεμος είναι ένα μέσον -βίαιο, βέβαια, και ανατρεπτικό εκ φύσης- που αναζητεί η διπλωματία. Αντιπροσωπεύει την κεντρική φάση μιας παρτίδας σκακιού που αναστατώνει τόσο πολύ ή θεαματικά το άνοιγμα που οδηγεί σ’ ένα θετικό φινάλε. Εκεί η διπλωματία επανέρχεται πάντα με τις ίδιες θέσεις αλλά σ’ ένα διαφορετικό πεδίο μάχης και διαπραγμάτευσης που είναι εις βάρος του αντιπάλου. Έχει βέβαια μεγάλη σημασία σ’ αυτήν τη μεγάλη στρατηγική να είναι σύντομος ο πόλεμος έτσι ώστε να ερμηνευτεί ως αναγκαίο μέσον.

Αυτός ο πόλεμος έχει και μια μιντιολογική προετοιμασία -με πιο απλά λόγια μια χρήση της μαζικής προπαγάνδας- κι όχι μόνο για να φοβίσει τον αντίπαλο αλλά και για να μετα τρέψει το γενικό περιβάλλον εις βάρος του. Ένας από αυτούς τους τρόπους είναι η ιστορική αναλογία που συνδυάζει γνωστές καταστάσεις που ανήκουν στο γενικό παρελθόν για να δώσουν μια θετική εικόνα ενός πολέμου που παραμένει εξ ορισμού άγνωστος. Αυτός ο τρόπος, βέβαια, δεν είναι αναγκαστικά αποτελεσματικός διότι υπάρχει θεωρητική αναίρεση με μια άλλη αναλογία. Αλλά ακόμα κι αν το περιβάλλον είναι γενικά αρνητικό, υπάρχει η λύση κι είναι τα αποτελέσματα του πολέμου. Αν είναι θετικά και δικαιώσουν τη χρήση του, όλες οι αντιστάσεις της μάζας καταρρέουν με την ιδέα ότι ο σκοπός αγιάζει τα μέσα.

Πιο συγκεκριμένα, με τα τωρινά δεδομένα, υπάρχει μια άλλη δυσκολία. Την αναλύσαμε στη μελέτη μας Μικροί πόλεμοι και μεγάλες ιδέες. Όταν ο αδύνατος δεν έχει τη δυνατότητα να αντισταθεί μετωπικά στον ισχυρό, προτρέχει φυσιολογικά στην ιδέα του μικρού πολέμου που βασίζεται και πάνω στον πληθυσμό. Όλα τα χτυπήματα είναι μόνο και μόνο τοπικά και λειτουργούν σ’ ένα δίκτυο το οποίο είναι έντονα συνδυασμένο με την τοπική γεωπολιτική. Η αντίσταση οργανώνεται στις πόλεις όπου δεν υπάρχει η δυνατότητα του εύκολου διαχωρισμού μαχητών και αμάχων. Μ’ αυτήν τη μέθοδο, ο αδύνατος αναγκάζει τον άλλο να διαμορφώσει τα γενικά του σχέδια διότι έχει να κάνει με ανταρτοπόλεμο. Κι όποιο και να είναι το αποτέλεσμα, ο αριθμός των αμάχων που θα πέσουν στο πεδίο μάχης είναι πάντα φοβερά μεγάλος. Γι’ αυτό και ο ανταρτοπόλεμος είναι ένα δίκοπο μαχαίρι.

Η θέση μας, λοιπόν, δεν πρέπει να είναι μόνο μια ανάλυση της κατάστασης ή μια μετάδοση του πολέμου. Το διπλωματικό σύστημα δεν πρέπει να σταματήσει με τον πόλεμο διότι ο πόλεμος λειτουργεί μέσα σ’ αυτό το σύστημα. Οι τολμηρές πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της προεδρίας της πρέπει να συνεχισθούν έτσι ώστε αυτός ο πόλεμος να είναι μόνο και μόνο ένα επεισόδιο κι όχι μια ριζική αναστάτωση προς όφελος ενός και μόνο κράτους διότι το σημαντικό στον πόλεμο είναι αυτό το μετά, το άγνωστο μετά, μέσα στο οποίο θα ζήσουμε.