Σ’αυτό το άρθρο θα προσπαθήσουμε να εξετάσουμε αναλυτικά το αποτέλεσμα του ευρωπαϊκού δημοψηφίσματος της Μάλτας για να δείξουμε πόσο ενδεικτικό είναι για την ενταξιακή πορεία της Κύπρου. Διότι ανάμεσα στα κράτη που έχουν υποβάλει υποψηφιότητα, η Μάλτα έχει τις περισσότερες ομοιότητες με την Κύπρο. Πρώτη από αυτές τις ομοιότητες είναι το μέγεθος όσον αφορά στον πληθυσμό. Παρόλο που το μέγεθος είναι όντως μικρότερο αν διευκρινίσουμε τις εσωτερικές διαφορές του Κυπριακού πληθυσμού και τις αξιοποιήσουμε σε σχέση με τα άλλα κράτη, η ομοιότητα δεν είναι πια θεωρητική. Το ίδιο ισχύει και με την έκταση του μικρού νησιού αν θεωρήσουμε το ίδιο πλαίσιο σύγκρισης. Αυτές οι ομοιότητες – υπάρχουν κι άλλες όπως το ιστορικό στοιχείο, το πολιτιστικό, το τουριστικό…- δεν αρκούν βέβαια για να ταυτίσουμε τα δύο κράτη-νησιά διότι υπάρχουν και μεγάλες διαφορές αν και τελικά μόνο θεωρητικές προς το παρόν όσον αφορά στο στρατιωτικό τομέα. Γενικά όμως το παράδειγμα της Μάλτας είναι ενδεικτικό ως πρώτο ευρωπαϊκό δημοψήφισμα.
Ο πρώτος λόγος αυτού του ενδεικτικού χαρακτήρα είναι η σχέση του πληθυσμού του νησιού με τον ευρωπαϊκό πληθυσμό όχι μόνο ως μέγεθος αλλά και ως σύστημα. Η λειτουργεία του ευρωπαϊκού συστήματος με την πολυπλοκότητα της αφοπλίζει τον κοινό πολίτη. Και η πρώτη πρακτική επίπτωση είναι το σχετικά μεγάλο ποσοστό της αποχής σε όλες τις ευρωπαϊκές εκλογές. Με το φαινόμενο του ορίζοντα, ο κοινός πολίτης δεν ξέρει καν τι πρέπει να ψηφίσει και συχνά ξέρουν άλλοι γι’αυτόν. Νιώθει συνειδητά ή μιντιολογικά ότι οι εθνικές εκλογές έχουν μεγαλύτερες πρακτικές επιπτώσεις στη ζωή του αν και αυτό είναι όντως αντιφατικό μ’ένα κράτος που είναι μέλος της ευρωπαϊκής ένωσης. Έτσι η γενική αδράνεια είναι μεγαλύτερη ακόμα και σε αποφάσεις που έχουν έναν άμεσο ευρωπαϊκό χαρακτήρα. Δηλαδή, με άλλα λόγια, ακόμα και μ’ένα όντως θετικό πλαίσιο, η αποχή της μάζας είναι μεγάλη για λόγους συνήθειας.

Ο δεύτερος λόγος είναι ότι το μικρό μέγεθος του πληθυσμού επιτρέπει μια εύκολη μιντιολογική χρήση της ψήφου. Κι έχουμε το παράδοξο του μικρού μεγέθους σ’ένα μεγάλο ποσοστό αδράνειας. Σ’αυτές τις καταστάσεις τα αποτελέσματα είναι πολύ συχνά απρόβλεπτα διότι φλερτάρουν με την ισοτιμία. Έτσι η παραμικρή διαφορά διαμορφώνει οριστικά το αποτέλεσμα (π.χ. δημοψηφίσματα της Νορβηγίας (4.5 εκ.) και τις Δανίας (5.3 εκ)) Έτσι η χρήση ενός δημοψηφίσματος είναι πολύ επικίνδυνη όπως το απέδειξαν και τα δημοψηφίσματα της Ιρλανδίας (3.7 εκ.) για την έναρξη της ενταξιακής διαδικασίας, δίχως να υπάρχει ιδεολογικός παράγοντας.

Ο τρίτος λόγος είναι ότι η χρήση του δημοψηφίσματος θα γενικευτεί εφόσον θα έχουμε συνολικά 10 δημοψηφίσματα από τα υποψήφια κράτη και 15 από τα κράτη που είναι ήδη μέλη της ευρωπαϊκής ένωσης. Όλο το σύστημα λοιπόν όσον αφορά στην τελική του διαδικασία βασίζεται στην ιδέα του δημοψηφίσματος.

Η μεγάλη διαφορά όμως είναι το πολιτικό και κατοχικό στοιχείο της Κύπρου. Είδαμε πόσο επικίνδυνος είναι ο συνδυασμός μικρό κράτος και μεγάλη αδράνεια σ’ένα ειρηνικό πλαίσιο. Πόσο μπορεί να είναι λοιπόν σ’ένα ειδικό πλαίσιο όπως το Κυπριακό. Υπάρχει συνεπώς μια μεγάλη ανάγκη μη μίγματος ευρωπαϊκού και κυπριακού προβληματισμού. Κι αυτό ξέρουμε ότι είναι μόνο και μόνο πολιτική επιλογή εφόσον τα δύο προβλήματα δεν είναι άμεσα συνδεδεμένα. Όπως σ’όλες τις άλλες υποψήφιες χώρες θα υπάρξει ένα δημοψήφισμα στην Κύπρο. Αρα δεν πρέπει ν’ασχοληθούμε με την ύπαρξή του αλλά με το περιεχόμενό του. Στην ειρήνη όπως και στον πόλεμο όλα είναι πολύ απλά, όμως το κάθε απλό πράγμα είναι δύσκολο, ας μην υποκύψουμε λοιπόν στις πιέσεις κι ας αποσυνδέσουμε το ερωτηματολόγιο. Αυτό πρέπει να είναι το επόμενό μας βήμα προς την ένταξη και την επίλυση.