Σ’ αυτό το podcast θέλουμε να ασχοληθούμε με την έννοια της νιρβάνα. Όπως και με άλλες έννοιες, η νιρβάνα, ειδικά στην Ευρώπη, δεν είναι κατανοητή με τον ίδιο τρόπο που έχουμε στον Βουδισμό και γι’ αυτό θέλει μερικές εξηγήσεις. Έχουμε την εντύπωση, τουλάχιστον φιλοσοφικά, ότι πρόκειται για μία απάρνηση κάθε εγκόσμιας επιθυμίας. Αυτό θα έλεγα  ότι είναι κάπως το αρνητικό στοιχείο της προσέγγισης αυτής, όταν την κοιτάζουμε μ’ έναν απλοϊκό τρόπο, παρόλο που λέμε πως είναι ένας ορισμός φιλοσοφικός. Δεν θα πρέπει να ξεχάσουμε ότι η νιρβάνα είναι πρώτα απ’ όλα κάτι το ανάλογο από τη φρεσκάδα, δηλαδή σε αντίθεση με αυτό που είναι υπαρκτό. Άρα σημαίνει ουσιαστικά ότι χάρη στη νιρβάνα παύουν μερικοί πόνοι που οφείλονται, τουλάχιστον στον Βουδισμό, ουσιαστικά στη συνέχεια του κάρμα. Άρα όταν πρέπει να καταλάβουμε ότι χάρη στη νιρβάνα σταματάει ουσιαστικά ο κύκλος των αναγεννήσεων του ανθρώπου, ο οποίος σύμφωνα με τον Βουδισμό, έχει έναν πόνο ενσωματωμένο, τότε καταλαβαίνουμε ουσιαστικά ότι η νιρβάνα είναι μία στάση, στην οποία δεν εισερχόμαστε και εξερχόμαστε, είναι κάτι που το βιώνεις και αυτό που βιώνεις, όταν έχεις αγγίξει αυτό το επίπεδο, είναι μια μορφή τελειότητας, που έρχεται μετά το τέλος. Αλλά στην πραγματικότητα μπορούμε να πούμε ότι είναι και μία απελευθέρωση. Άρα είναι μία απελευθέρωση ούτως ή άλλως, όπως είπαμε Saṃsāra, αλλά αυτό που έχει σημασία είναι ότι ταυτόχρονα είναι και το σβήσιμο της άγνοιας. Άμα το δούμε λοιπόν με αυτόν τον τρόπο, καταλαβαίνουμε ότι ξαφνικά η νιρβάνα μας επιτρέπει να μην έχουμε πια τουλάχιστον τρεις πόθους,  που ο ένας σχετίζεται με τον πόθο του σβησίματος, ο άλλος, θα μπορούσαμε να πούμε, ότι είναι ένας πόθος που σχετίζεται με τις αισθήσεις και βέβαια υπάρχει και ο πόθος της ύπαρξης, αλλά για να πάμε πιο βαθιά, της ζωής. Άμα βάλουμε αυτά τα τρία μαζί, ουσιαστικά είναι σαν να λειτουργεί η νιρβάνα σαν μία μορφή κατορθώματος που σταματάει το εγώ. Δεν υπάρχει πια ένα εγώ αυτόνομο που λειτουργεί χωρίς παύση, δηλαδή δεν είναι πια προσωρινό. Θεωρούμε όλοι ότι υπάρχει συνεχόμενα. Στην πραγματικότητα μέσω της νιρβάνας βλέπουμε σαν μια μορφή επιφώτισης ότι τελικά δεν έχει σχέση με τον θάνατο, αλλά έχει σχέση με μία παύση κι έναν τερματισμό από μία έννοια που ήταν πιο απλοϊκή, της αυτόνομης ύπαρξης. Αυτό σημαίνει ότι ουσιαστικά μέσω της νιρβάνας πηγαίνουμε πέρα από το τέλος και ανεβαίνουμε σε επίπεδα, που θα το λέγαμε εμείς πιο απλά, τελειότητα,ς η οποία έχει εξέλιξη και αυτό σημαίνει ότι ανάλογα βέβαια με τις σχολές, μπορεί να το δούμε ως μια  εξέλιξη από μόνη της ή μία υπέρβαση, αλλά αυτό που έχει σημασία είναι ότι χάρη στη νιρβάνα δεν έχουμε πια το γήινο ύφος του πόθου. Ουσιαστικά έχουμε ένα πάθος το οποίο είναι γενικευμένο. Δεν είναι μία μορφή Παραδείσου, όπως ακούμε μερικές φορές, γιατί ουσιαστικά έρχεται σε αντιπαράθεση με την έννοια του μη-εγώ, δηλαδή την έννοια της κενότητας, όπου στην πραγματικότητα μιλάμε μόνο για φαινόμενα, αλλά αυτά τα φαινόμενα με τη νιρβάνα σταματούν και τότε βλέπουμε την πραγματικότητα. Κι όταν βλέπουμε αυτήν την πραγματικότητα είμαστε σε μία φάση αφύπνισης, αλλά η νιρβάνα είναι πιο πέρα από την κλασική αφύπνιση που θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι το πρώτο στάδιο, ενώ η νιρβάνα είναι το τελικό. Άρα έχουμε ουσιαστικά μία εσχατολογική προσέγγιση τουλάχιστον στον Βουδισμό όσον αφορά τη νιρβάνα και βλέπουμε πόσο μακριά είναι από αυτά που θεωρούμε ότι γνωρίζουμε για αυτήν την έννοια. Άρα βέβαια υπάρχει και στον Ινδουισμό η νιρβάνα ως έννοια, αλλά στην πραγματικότητα όταν βλέπουμε αυτό το αντικείμενο μέσα στον Ινδουισμό, μιλάμε πιο πολύ ουσιαστικά για τη Moksha και όχι τόσο πολύ για τη νιρβάνα. Άρα νομίζω ότι είναι καλύτερο, για όσους θέλουν να το εμβαθύνουν, να κοιτάξουν πιο πολύ την προσέγγιση του Βουδισμού με τις διάφορες βέβαια παραλλαγές που υπάρχουν ανάλογα με τις σχολές. Αλλά αυτό που έχει σημασία είναι ότι μέσα από τη νιρβάνα, όπως είχαμε μιλήσει και για εργαλεία που επιτρέπουν αυτή την προσέγγιση, υπάρχει μία αλλαγή κύκλου, όχι μόνο μία αλλαγή φάσης, ενώ μπορούμε να πούμε ότι η αφύπνιση είναι μία αλλαγή φάσης. Εδώ έχουμε μία αλλαγή κύκλου που είναι ολική και όχι τοπική και αυτό σημαίνει ότι όντως είναι η τελειότητα της απελευθέρωσης και ουσιαστικά προσεγγίζει την απόλυτη ελευθερία, αλλά προσοχή, όχι την απόλυτη ελευθερία του εγώ, εφόσον αυτό δεν έχει πια νόημα, την απόλυτη ελευθερία στην αρμονία.