Αυτό το Masterclass είναι μία συνέχεια, θα μπορούσαμε να πούμε, τουλάχιστον μία από τις διακλαδώσεις που έχει προκαλέσει το Masterclass Βαθύτητας. Θα εξετάσουμε ένα κλαδί, ένα θέμα, με το οποίο ασχοληθήκαμε, είναι πώς μπορούμε να παράγουμε ένα Έργο κάποιας εμβέλειας, ενώ ξεκινάμε με μικρές πράξεις. Έχουμε συνηθίσει να λέμε για τις πράξεις, ακόμα και καλές πράξεις, δεν λέμε για μικρές πράξεις, ενώ μπορεί να είναι και τεχνικά, μαθηματικά, απειροελάχιστες, δηλαδή ίσα ίσα να κάνουμε μια μικρή κίνηση, αυτή όμως εξασφαλίζει κάτι. Όταν το βλέπετε π.χ. μουσικά, μπορεί να είναι η μικρή πράξη κι είναι απλώς μια νότα. Τώρα άμα είναι λίγο πιο περίπλοκη, μπορεί να είναι μία συγχορδία, μετά θα πάτε σε θέματα αρμονίας. Το κλασικό που έχουμε στο μυαλό μας είναι ότι  «ή μπορώ να κάνω κάτι μεγάλο ή δεν κάνω τίποτα». Όταν δεν κάνω τίποτα, επειδή δεν μπορώ να κάνω κάτι μεγάλο, στην πραγματικότητα συμβαδίζω με τη βαρβαρότητα. Όταν κάνω κάτι το οποίο είναι απειροελάχιστο, αλλά θετικό, πρώτα απ’ όλα μπαίνω στο κριτήριο του Ματθαίου και του Ιωάννη, άρα παράγω Ένα έργο το οποίο μπορεί να είναι πολύ μικρό, να μην έχει μεγάλη σημασία, θα είναι αυτό που λέμε «να συμβάλω κι εγώ με το λιθαράκι». Αλλ’ αυτό που έχει σημασία είναι ότι μας δίνει μια προοπτική. Μια προοπτική, όχι μόνο αλλαγής, αλλά κάτι το εποικοδομητικό. Ένας τρόπος να το δούμε πιο τεχνικά είναι τα σημεία συσσώρευσης. Θυμάστε όλοι το σύνολο του Cantor, ξέρετε ότι είναι ένα σύνολο το οποίο δεν έχει καμία συνέχεια, εφόσον κάθε σημείο του είναι ουσιαστικά χωρίς επαφή με τα άλλα, άρα δεν έχει καθόλου συνεκτικότητα, αλλά κάθε σημείο του είναι σημείο συσσώρευσης. Αυτό, σαν επίπτωση, τού επιτρέπει να είναι ισόμορφο με τους πραγματικούς αριθμούς. Αλλά φανταστείτε τώρα ότι έχετε κάτι το οποίο είναι συνεχές, οι πραγματικοί αριθμοί, από την άλλη πλευρά έχετε κάτι το οποίο είναι απόλυτα ασυνεχές και παρόλα αυτά υπάρχει ένας ισομορφισμός, ο οποίος προέρχεται από τα σημεία συσσώρευσης Άρα κάθε σημείο είναι σημείο συσσώρευσης. Το τεχνικό κομμάτι, για να μη χαθείτε, ουσιαστικά σημαίνει ότι οποιαδήποτε γειτονιά και να πάρετε, θα βρείτε πάντοτε ένα δεύτερο σημείο που ανήκει στο ίδιο σύνολο. Αυτό εδώ φαίνεται να είναι μόνο τεχνικό, αλλά έχει ενδιαφέρον, γιατί άμα το σκεφτείτε σαν πράξεις, τουλάχιστον σαν concept, είναι ότι άμα βάλετε μικρές καλές πράξεις κι είναι κοντά κοντά η μία από την άλλη, υπάρχει τότε μέσω της συνοχής μια συνεκτικότητα, η οποία θα λειτουργήσει μέσα στο πλαίσιο το χρονικό και αυτό θα αποτελεί στη συνέχεια το έργο. Ξαναλέω λοιπόν για τους πιο μουσικούς και όχι τόσο μαθηματικούς ότι τις νότες μπορείτε να τις παίξετε ξεχωριστά, να τις παίξετε staccato. Μπορείτε να τις παίξετε όμως και legato. Όταν είναι legato, σημαίνει ότι η μία νότα δεν έχει τελειώσει κι έχει αρχίσει η επόμενη. Άρα έχουμε, θα το πω έτσι για να το χαρεί ο Λάζαρος, είναι σαν να έχουμε ένα κράμα από νότες. Όταν έχουμε μία συγχορδία, οι νότες παίζονται ταυτόχρονα. Όταν είμαστε στο legato, η μία έχει παιχτεί, συνεχίζει όμως να ακούγεται, ενώ η άλλη αρχίζει να παίζεται. Στη ζώνη αυτή, για να το χαρεί και ο Μύρωνας, γιατί έχει και άποψη εδώ, μπορούμε να πούμε ότι έχουμε ένα κράμα χρονικό. Και τώρα αυτό που λέω είναι το εξής. Φανταστείτε τώρα ότι έχετε νότες, οι οποίες σας φαίνονται απλώς απομονωμένες. Φανταστείτε ότι όλο το Έργο είναι ένα legato. Κι όταν το βλέπετε με αυτόν τον τρόπο, καταλαβαίνετε ότι όλες οι νότες έχουν συμβάλει σ’ αυτό το πλαίσιο σαν μία σύνθεση. Προσπαθώ να πω ότι άμα συνθέσουμε τις μικρές καλές πράξεις, φτιάχνουμε ένα κράμα, το οποίο εμείς, μπορεί στο τέλος να το ονομάσουμε Έργο ή ακόμα και  Έργο Σωτηρίας. Όταν θέλετε τώρα να αναλύσετε αυτό το Έργο, στην πραγματικότητα θα κάνετε κάτι που είναι εναντίον του ολισμού. Θα σπάσετε κομμάτια για να βρείτε τα ενδιάμεσα. Η σύνθεση είναι πάντα πιο πολύπλοκη από την  ανάλυση, στην ανάλυση πάνω κάτω έχετε ένα πράγμα και το αναλύετε, δηλαδή το κόβετε, και τότε βλέπετε από τι αποτελείται. Όταν όμως έχετε ολισμό, όταν έχετε ένα κράμα, δεν έχει πια νόημα. Άρα η συσσώρευση και το legato, που λέγαμε προηγουμένως, από τις μικρές καλές πράξεις, δημιουργούν ένα ολικό ον, άρα έχουμε τον ολισμό και μπορούμε να πούμε κατά κάποιον τρόπο ότι τα κράματα δείχνουν το μονοπάτι του ολισμού. Άμα κοιτάξετε τα κράματα, έχουν κάποιο ενδιαφέρον κάθε φορά, δηλαδή άμα πάρετε κασσίτερο και μόλυβδο, είναι το κράμα του λευκού μετάλλου, είναι το κράμα που θα χρησιμοποιήσουμε στο όργανο το εκκλησιαστικό.  Άμα πάρετε τώρα με χαλκό, τότε θα έχετε ένα άλλο. Άμα πάρετε τώρα χαλκό και κασσίτερο, θα έχετε μπρούντζο. Αυτό είναι που θα ακούσετε στις καμπάνες. Άμα τώρα θέλετε να πάρετε κάτι άλλο, σαν άλλο κράμα, αυτό που θα είναι πιο πολύ τα κίτρινα κράματα και όχι τα λευκά, εδώ θα βρείτε και  αυτό που χρησιμοποιούμε και για την τρομπέτα. Το ένα θα είναι κασσίτερος με μόλυβδο, το όργανο, η τρομπέτα θα είναι κασσίτερος και χαλκός, στην πραγματικότητα θα πάει στον μπρούντζο. ΄Θταν όμως θα χρησιμοποιήσετε τσίγκο, δηλαδή ψευδάργυρο, τότε θα πάτε στο άλλο το μέταλλο που θα σας κάνει ένα άλλο κράμα. Γιατί έχουν σημαία αυτά τα μέταλλα. Γιατί αυτά τα μέταλλα, το λέω για τον Παντελή, είναι όλα ανθρώπινα. Δεν υπάρχουν στη φύση. Άρα είναι ένα τεχνητό, το οποίο μετά γίνεται φυσικό και το οποίο θεωρούμε ότι είναι αυτόνόητο.Γιατί λέω αυτές τις λεπτομέρειες. Άμα πάρετε το σαξόφωνο, έχετε την τάση να θεωρείτε ότι το σαξόφωνο, τουλάχιστον η Κυριακή φαντάζομαι, θα πει ότι το σαξόφωνο είναι στο δικιά μου οικογένεια, στα χάλκινα. Όχι, το σαξόφωνο ανήκει στο ξύλο. Γιατί το στόμιό του είναι ξύλινο. Ενώ λοιπόν το βλέπετε όλο με μέταλλο, αυτό που πρέπει να κοιτάξετε είναι το στόμιο. Αυτό σημαίνει ότι άμα κοιτάξετε τις μικρές καλές πράξεις για να έχετε και το κριτήριο του Ματθαίου, που δεν φτάνει να μην κάνεις κακές, πρέπει να κάνεις και κάτι, και του Ιωάννη, που παράγεις ένα  Έργο, ακόμα κι αν είναι πολύ μικρό, για εμάς επαρκεί, γιατί ενεργοποιεί μια σκυταλοδρομία. Είναι μετά δύσκολο, θα μου πείτε, να δούμε όλο το  Έργο. Ναι, αλλά αυτό που έχει σημασία είναι να συμβάλλουμε. Είναι αυτό που λέμε, θέλουμε να είμαστε το μικρό δάκτυλο του δεξιού χεριού το Da Vinci; Θέλουμε να είμαστε αυτός που θα κάνει το λάξευμα μερικών πετρών που θα ανήκουν σε μια εκκλησία; Ή θα πείτε ότι δεν σας ενδιαφέρει; Προσπαθώ να πω ότι το σκάκι δεν θα υπήρχε  χωρίς πιόνια. Αλλά κανένας δεν χαίρεται να είναι πιόνι πάνω σε μια σκακιέρα, ενώ είναι θεμελιακό. Άρα σημαίνει ότι μπερδεύουμε το θεμελιακό με κάτι που είναι εντυπωσιακό. Τα θεμέλια δεν είναι εντυπωσιακά, γιατί δεν φαίνονται. Αυτό που μας εντυπωσιάζει είναι η επίπτωση των θεμελίων, δηλαδή μας εντυπωσιάζει ο ουρανοξύστης, αλλά δεν σκεφτόμαστε το μέγεθος απ’ τα θεμέλια. Ακόμα και τον Πύργο της Πίζας, άμα τον φανταστείτε χωρίς θεμέλια, θα έχετε ένα πρόβλημα για να κρατηθεί, έτσι όπως είναι. Όταν ένα δέντρο είναι πολύ πλάγια, αμέσως καταλαβαίνετε ότι κάτι το κρατάει από κάτω. Όταν είναι όρθιο, θεωρείτε ότι είναι μόνο του κι ότι δεν έχει ρίζες. Οι ρίζες είναι θεμέλια, δεν είναι όμως εντυπωσιακές. Άρα, όπως λέμε για τη φήμη και το κλέος, πολλοί ασχολούνται με τη φήμη και δεν κοιτάζουν το κλέος. Το κλέος έχει σχέση με τις ρίζες κι έχει σχέση με τα θεμέλια. Άμα δεν έχεις βαθιές ρίζες, δεν μπορείς να το κάνεις. Τώρα, και κλείνω μ’ αυτόν τον τρόπο στην εισαγωγή τουλάχιστον, όταν έχουμε βαθιές ρίζες, θέλει να πει ότι μπορούμε να πάρουμε, να πιάσουμε αυτές τις μικρές καλές πράξεις και το δέντρο θα κάνει το  Έργο. Άρα φανταστείτε τι είναι ένα δέντρο. Ένα δέντρο είναι ένας μετατροπέας ήλιου, άρα φως, σε ύλη μέσω της φωτοσύνθεσης. Τη δουλειά την κάνουν τα φύλλα. Τι είναι ένα φύλλο σ’ ένα τεράστιο δέντρο; Σχεδόν τίποτα. Αν τα βγάλετε όλα, δεν είναι πια το δέντρο. Το ερώτημα είναι αν μας αρέσει να είμαστε ένα από αυτά τα φύλλα. Και αν αυτό το συνδέσουμε με το γεγονός ότι χάρη στα φύλλα γίνεται η μετατροπή του φωτός σε ύλη, τότε όλα τα φύλλα συμβάλλουν σ’ αυτόν τον αγώνα. Άρα μπορούμε να πούμε το εξής, ακόμα κι όταν κοιτάζουμε φύλλα, ακόμα και όταν κοιτάζουμε φύλλα χρυσού που μπορούν να μπουν σε μία αγιογραφία, αυτό που έχει σημασία είναι αν ανήκετε στην ύλη που θα συμβάλλει στη μετατροπή. Ή αν θέλετε να είστε πιο σημαντικός, πιο εντυπωσιακός δεν θα συμβάλετε σε τίποτα απολύτως. Αλλά αυτή η συμβολή είναι αυτή που συσσωρευτικά παράγει ένα Έργο που στο τέλος είναι εντυπωσιακό. Το λάθος που κάνουμε είναι να θεωρούμε ότι το Έργο όλο  παράγεται από μια κίνηση που είναι εντυπωσιακή. Ενώ μπορεί να είναι η συσσώρευση, η αρμονία, το κράμα μικρών καλών πράξεων οι οποίες είναι προσβάσιμες σε κάθε ψυχή.