Το θέμα μας σήμερα είναι η παράδοση. Είναι πολλοί που είναι επικριτικοί με την παράδοση γιατί θεωρούν ότι είναι πιο έξυπνοι από αυτήν και θεωρούν ότι η παράδοση είναι ένας απλοϊκός τρόπος να υπάρχει μία εξέλιξη, άρα έχουν την τάση με μια μορφή νεωτερισμού να θεωρούν ότι πρέπει η παράδοση να φύγει από την εγκεφαλική δραστηριότητα των ανθρώπων και ουσιαστικά, χωρίς να το καταλαβαίνουν, λειτουργούν σαν να ήταν ριζοσπάστες, δηλαδή να μην υπάρχουν πια ρίζες. Τώρα η παράδοση, για να το κοιτάξουμε λίγο πιο σοβαρά, δεν είναι κάτι το απλοϊκό, η παράδοση είναι ένα συνεχόμενο ίχνος μιας πολιτιστικής δραστηριότητας, εντός του πολιτισμού, εντός της Ανθρωπότητας, παίρνει μερικά στοιχεία που θεωρεί σημαντικά, δεν είναι απαραίτητα τα πιο θεμελιακά, αλλά θεωρεί ότι είναι σημαντικό να μη χαθούν. Τι εννοώ μ’ αυτό. Άλλο να λες ότι κάτι είναι θεμελιακό κι άλλο να λες ότι κάτι δεν πρέπει να χαθεί. Άρα η παράδοση λειτουργεί σαν μία διαφύλαξη της ουσίας, δεν καταλαβαίνει απαραίτητα όλα τα στοιχεία και το βάθος αυτής της ουσίας, αλλά καταλαβαίνει αρκετά στοιχεία για να τα διασώσει. Δίνω ένα παράδειγμα.  Οι άνθρωποι που έζησαν τις γενοκτονίες, το ξέρουμε και στις δικές μας περιπτώσεις, πολύ συχνά είχαμε ανθρώπους που ήταν εντελώς αγράμματοι, οι οποίοι όμως έσωσαν βιβλία ιερά και τα έφεραν και στην Ελλάδα. Με αυτόν τον τρόπο δημιουργήθηκαν βιβλιοθήκες και διατηρήθηκε αυτή η γνώση. Τι εννοώ μ’ αυτό. Εννοώ ότι δεν ήταν ανάγκη να είναι θεολόγοι για να σώσουν αυτά τα βιβλία, ήξεραν όμως, σύμφωνα με την παράδοση, ότι αυτά τα βιβλία είναι σημαντικά. Άρα τι εννοώ. Εννοώ ότι δεν θέλω να συγκρίνω την παράδοση με την επιστήμη, δεν έχει κανένα νόημα, γιατί είναι μη συγκρίσιμα. Αυτό όμως που έχει σημασία είναι ότι άμα δεν καταλαβαίνεις εντελώς το έργο, πρέπει να κάνεις τουλάχιστον τις πράξεις. Και το βλέπουμε ακόμα και χριστιανικά,  όταν  βλέπουμε   τα Ευαγγέλια και πώς συνεχίζονται μετά με τις Πράξεις των Αποστόλων. Η ιδέα ποια είναι, είναι τι μπορείς να κάνεις όταν δεν έχεις όλες τις γνώσεις. Κι αυτό είναι πολύ σημαντικό, το βλέπουμε ακόμα και στα μαθηματικά, έχουμε  ειδικά θεωρήματα πάνω σ’ αυτά. Άρα όταν δεν υπάρχει τέλεια γνώση, πρέπει να πάρουμε αποφάσεις. Αυτές οι αποφάσεις είναι σημαντικές και πρέπει ουσιαστικά να μη δημιουργούν δεδομένα που είναι μη αναστρέψιμα όσον αφορά την καταστροφή μιας γνώσης. Άρα η παράδοση έχει την τάση να διατηρεί. Θα μου πείτε, μπορεί να διατηρεί πολλά πράγματα. Δεν μας πειράζει, καλύτερα να διατηρήσει περισσότερα πράγματα από λιγότερα. Γιατί όταν διατηρήσει περισσότερα, τότε έρχεται η συνέχεια της παράδοσης και θα επιλέξει από αυτά ποιο είναι πιο ουσιαστικό, πιο σημαντικό. Όταν το βλέπουμε με αυτόν τον τρόπο, καταλαβαίνουμε ότι η παράδοση λειτουργεί σαν μια ασπίδα. Άρα είναι χάρη σ’ αυτή που μιλάμε ακόμα και τώρα ελληνικά. Έχει ενδιαφέρον όταν υπάρχουν άνθρωποι που βρίζουν, ας πούμε τον Ελληνισμό, την Ελλάδα και τον βρίζουν στα ελληνικά και δεν τον βρίζουν στα τουρκικά.  Άρα πάλι είναι το ίδιο, είναι πολλοί που βρίζουν τον Χριστό, αλλά όταν έχουν μια δυσκολία κάνουν τον σταυρό τους. Όταν θέλουν να περάσουν μια ιδέα, μιλούν με την Παναγία. Προσπαθώ να πω ότι στην πραγματικότητα η παράδοση είναι συμβατή, έχει συμβατότητα με τη γνώση, άρα δεν είναι απαραίτητα αυτή που παράγει ως μνήμη τη γνώση αλλά είναι αυτή που τη διατηρεί. Άρα το γεγονός ότι τη διατηρεί, θέλει να πει ότι λειτουργεί στο πλαίσιο της διάσωσης. Βλέπει κάτι το οποίο είναι σημαντικό, δεν ξέρει απαραίτητα πόσο σημαντικό είναι, αλλά ξέρει ότι είναι αρκετά σημαντικό για να μη χαθεί. Γι’ αυτό πρέπει κι εμείς  να είμαστε πολύ προσεκτικοί όταν είμαστε με την παράδοση γιατί στην πραγματικότητα η κρίση μας μπορεί να υπάρχει επειδή υπάρχει η παράδοση. Άρα οφείλουμε σε αυτό το δέντρο να είμαστε ένα απ’ τα φύλλα που αναρωτιόμαστε αν το δέντρο έχει αρκετά μεγάλο ύψος. Λέω λοιπόν ότι αντιθέτως, πρέπει να χρησιμοποιήσουμε την παράδοση ως έναν τρόπο άμυνας, ο οποίος μπορεί να φαίνεται παθητικός με μια πρώτη προσέγγιση, αλλά ούτως ή άλλως είναι αρκετά ανθεκτικός για να αντέξει τις επιθέσεις της βαρβαρότητας. Όταν βλέπουμε λοιπόν ανθρώπους που έχουν μια παράδοση κι είναι παραδοσιακοί, να ξέρετε ότι όταν έχουν μία σύγκρουση μ’ ένα κατοχικό σύστημα, μ’ ένα σύστημα βαρβαρότητας, είναι από τους ανθρώπους που τη διατηρούν γιατί θεωρούν ότι είναι πιο σημαντικό να  τη διατηρήσουν. Η παράδοση είναι επίσης συμβατή και με την πίστη. Και αυτό το βλέπουμε πολύ συχνά και με τους Αγίους.  Ήταν όλοι παραδοσιακοί. Κατά συνέπεια πρέπει να το σκεφτόμαστε διαφορετικά και να σκεφτόμαστε ότι απλώς η παράδοση είναι το πρώτο υπόβαθρο το οποίο είναι σημαντικό όμως για ν’ αναπτύξουμε κάτι παραπάνω που μπορεί να το ονομάσουμε ακόμα και πολιτισμό, αλλά δεν υπάρχει πολιτισμός χωρίς παράδοση, όπως δεν υπάρχει ελευθερία χωρίς πολιτισμό γιατί η ελευθερία, άμα σου έχουν απαγορεύσει τα πάντα, απλώς σ’ αφήνουν ελεύθερο, στην πραγματικότητα είσαι ελεύθερος να πεθάνεις. Αυτό λοιπόν που έχει σημασία είναι ότι η ελευθερία, η πίστη, η γνώση, είναι έννοιες οι οποίες λειτουργούν μέσα στο πλαίσιο της ίδιας συμβατότητας με την παράδοση. Κατά συνέπεια είναι καλό να το έχουμε στο μυαλό μας γιατί τότε θα δούμε ότι είναι σημαντική η συνεισφορά μας στην παράδοση, είναι σημαντική η προσπάθειά μας να την προστατεύουμε και να την ενισχύσουμε διότι όταν έχουμε αυτά τα παραδοσιακά στοιχεία, μπορούμε να πάμε ακόμα πιο πέρα.