Η σύγχρονη αντίληψη για την Αρμενία δεν μας επιτρέπει να κατανοήσουμε τη γεωστρατηγική της πολυπλοκότητα. Το να θεωρήσουμε την Αρμενία ως μία από τις επιπτώσεις της κατάρρευσης της Σοβιετικής Ένωσης, μας στερεί κάθε δυνατότητα να προσεγγίσουμε το θέμα σ’ ένα δυναμικό πλαίσιο που να περιλαμβάνει τις ιδιαιτερότητες του Αρτσάχ. Πώς να καταλάβουμε τη συμβολή του Αρτσάχ για την Αρμενία χωρίς την απόφαση για αυτοδιάθεση των λαών στις 25 Σεπτεμβρίου 1917, η οποία πάρθηκε από την προσωρινή κυβέρνηση, χωρίς την ιδέα της Υπερκαυκασιανής Ομοσπονδίας, χωρίς τη Συνθήκη του Μπρεστ-Λιτόβσκ στις 3 Μαρτίου 1918 σε σχέση με τις διεκδικήσεις της Συνθήκης του Αγίου Στεφάνου του 1878; Επιπλέον, είναι αναγκαίο να επαναθέσουμε το ζήτημα του Αρτσάχ με αυτό της Κιλικίας. Διότι η τελευταία είναι πιο γνωστή στα πλαίσια της γαλλικής γεωστρατηγικής. Ενώ, εάν αναλύσουμε τη θέση του Ηνωμένου Βασιλείου στον Καύκασο, τότε θα καταλάβουμε πόσο σημαντικό είναι το Αρτσάχ από στρατηγικής απόψεως. Στην ουσία, το Ηνωμένο Βασίλειο φοβόταν πως η Γερμανία θα επέκτεινε την επιρροή της πάνω στην Αρμενία και μέσω της στρατηγικής κορυφής του Αρτσάχ θα έλεγχε πλέον τις πετρελαιοπηγές του Μπακού. Επιπλέον, δεν επιθυμούσε να διαταράξει τη Σοβιετική Ένωση εφόσον αυτή διατηρούσε τον έλεγχο στο ανατολικό μέτωπο της Γερμανίας. Έτσι, το Ηνωμένο Βασίλειο επέτρεψε στο Στάλιν να διαχωρίσει την περιοχή του Αρτσάχ από την Αρμενία. Εξάλλου, δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι η αναγνώριση της Αρμενίας και της κυβέρνησής της στις 19 Ιανουαρίου 1920 είχε γίνει de facto χωρίς να διευκρινιστεί το ζήτημα των συνόρων. Αυτό ήταν το επακόλουθο των ανακηρύξεων ανεξαρτησίας της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν το Μάιο του 1918. Όμως, η επιλογή της Γεωργίας να ξανατεθεί υπό την αιγίδα της Γερμανίας είχε ως συνέπεια να μην επικρατήσει η Ομοσπονδία. Αυτή τη φορά σ’ ένα πολύ πιο σύγχρονο πλαίσιο, πρέπει να προσθέσουμε και την επιθυμία της Τουρκίας να προβάλει μία νέα Τουρκία -η οποία βέβαια δεν έχει καμία σχέση με την Οθωμανική Αυτοκρατορία sic – ως το μεγάλο αδελφό των εγκλωβισμένων Μουσουλμάνων στα Βαλκάνια ως επίσης και στα κράτη της Ανατολής. Οι κινήσεις της σε σχέση με το Αζερμπαϊτζάν δεν μπορούσαν να ήταν πιο ξεκάθαρες, και αποτελούν την προέκταση της σφαίρας επιρροής της. Εν πάση περιπτώσει, ο συνδυασμός του συνόλου της στρατηγικής με το σύνολο των ενεργειών του Αζερμπαϊτζάν είναι εκρηκτικός στο γεωπολιτικό επίπεδο. Είναι, λοιπόν, αναγκαίο να επανεξετάσουμε το Αρτσάχ, όχι ως απλή γεωγραφική προέκταση της Αρμενίας, αλλά ουσιαστικά ως κεντρικό στρατηγικό σημείο. Αυτή η νέα προσέγγιση πρέπει να αποτελεί τη βάση των επιχειρημάτων στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων με την ομάδα του Μινσκ. Οι συνομιλητές μας οφείλουν να αντιληφθούν ότι δεν εισερχόμαστε σ’ ένα παίγνιο για κορόιδα όπου όλοι θα προσποιούνταν ότι επιλύουν ένα απλό πρόβλημα συνόρων. Αυτά τα βουνά είναι το χαρακτηριστικό του Αρτσάχ. Αυτά τα βουνά δεν αποτελούν μόνο ένα σύμβολο το οποίο μερικοί διπλωμάτες θα ήθελαν να μας αποστερήσουν. Η καταβολή είναι στρατηγικής φύσεως και προϋπήρχε της σύγκρουσης για την απελευθέρωσή του. Δεν πρόκειται απλώς για ένα παιχνίδι με χάρτες ή μία τράπουλα ούτε για διπλωματικούς χειρισμούς. Από απόψεως καθαρά στρατηγικής, έχουμε το νοητικό σχήμα ενός δομικού διπόλου με μία στρατηγική κορυφή και ένα ενεργητικό σημείο. Ως δυναμικό σύστημα, δημιουργεί ένα δομικό δεσμό μεταξύ των δύο, ο οποίος είναι κάθετος στα σύνορα των δύο κρατών. Είναι ένα ομφαλικό σημείο, και ως ιδιομορφία ενοχλεί τις γείτονες χώρες.