5536 - Περί συνεργασίας της διασποράς

Ν. Λυγερός
Μετάφραση από τα γαλλικά: Σάνη Καπράγκου

Είναι βεβαίως δύσκολο να τυποποιήσουμε τη γενική συμπεριφορά της διασποράς, μα τούτο δεν σημαίνει διόλου πως είναι και αδύνατον. Στο πλαίσιο της θεωρίας παιγνίων, σύμφωνα με τον φορμαλισμό του Nash κι όχι μόνον του von Νeumann και του Morgenstern, είναι δυνατό να προσομοιώσουμε αυτό τον τύπο συμπεριφοράς. Ένα κλασικό παράδειγμα αυτής της θεωρίας συνίσταται στη μελέτη ενός πεπερασμένου συνόλου προσώπων που παίζουν ταυτοχρόνως σε πολλές παρτίδες. Όταν αφήνουμε κάθε ένα από τα πρόσωπα να έχει μια στάση ελεύθερης επιλογής στρατηγικής, τότε είναι δυνατόν να πραγματωθεί ένα φαινόμενο που φαίνεται απροσδόκητο εκ πρώτης όψεως. Απλουστεύοντας τη συνάρτηση της αλληλεπίδρασης και δίνοντας μόνον δύο δυνατότητες, αφήνοντας πάντα την επιλογή της τάξης των δύο τούτων δυνατοτήτων, έχουμε διασυνδεόμενες ακολουθίες. Η προσομοίωση με υπολογιστή επιτρέπει να αποδείξουμε την αξιοπιστία τού αποτελέσματος που λάβαμε, όσον αφορά στη στρατηγική. Στο συνολικό πλαίσιο έχουμε την εμφάνιση του αλτρουισμού. Η επιλογή αυτή φαίνεται πολύ αδύναμη απέναντι σ’ έναν επιθετικό παίχτη. Ωστόσο η δυνατότητα να παίξουμε μεγάλο αριθμό παρτίδων μάς επιτρέπει να αποφύγουμε τούτη την τεχνητή εν τέλει δυσκολία. Η στρατηγική η πιο ισχυρή συνίσταται στο να είναι κανείς φιλικός με τους φιλικούς και αμυντικός με τους επιθετικούς. Η επιλογή αυτή, που φαίνεται να προσαρμόζεται στην αρχή του δούναι και λαβείν, μετασχηματίζει τη φύση, μέσω της αλλαγής φάσης που προκλήθηκε από την μεγάλο αριθμό των παιχτών. Στο πλαίσιο αυτό, η ισορροπία του Nash δεν αποτελεί πλέον ένα αφηρημένο εργαλείο. Μακροπρόθεσμα, ο αλτρουισμός φαίνεται να είναι η στρατηγική η πλέον αποτελεσματική για να επιβιώσει μέσα σ’ ένα περιβάλλον, το οποίο δεν είναι κατ’ ανάγκη συνεργατικό, κατ’ αρχήν τουλάχιστον. Διότι κατ’ αναλογίαν των παρτίδων, ο εγωιστικός και επιθετικός χαρακτήρας που καρποφορεί βραχυπρόθεσμα, καθίσταται πηγή ανυπέρβλητων προβλημάτων. Πράγματι, η ενεργοποίηση μια επίθεσης μετατρέπεται με τον χρόνο σε έναν στόχο. Είναι, επίσης, μια εφαρμογή αρχής του Cooper ανάμεσα στις τριάδες, οι οποίες αναδεικνύουν τη φυσική στάση των δύο ισχυροτέρων να κάνουν συμμαχία για να συντρίψουν τον πιο αδύναμο κι εκείνη των δύο πιο αδυνάτων για να νικήσουν τον ισχυρότερο, δημιουργώντας ένα απροσδόκητο κοινό σημείο. Και στις δύο περιπτώσεις, εκείνος που κατέχει μια διαμεσολαβητική ισχύ, δηλαδή ο δεύτερος, βρίσκεται πάντοτε στους επιζώντες. Τούτο έρχεται να μας δηλώσει την παράδοξη εκ πρώτης πρόταση, μα όχι και στερούμενη νοήματος, καθώς ο χρόνος επεμβαίνει, δηλαδή για να είναι πρώτη μέσα στον χρόνο, πρέπει να είναι δεύτερη μέσα στον χώρο. Ο αλτρουισμός ορίζεται δια του άλλου, δίχως τον οποίο δεν υπάρχει, επειδή δεν υπάρχει στην περίπτωση του εγωισμού. Εάν ο εγωισμός αλλάξει πεδίο εφαρμογής, δύναται να καταστεί αλτρουισμός, καθώς υπερβαίνει το παράδοξο του σολιπσισμού. Ο εγωιστής που σκέφτεται τον άλλον επειδή ξέρει πως ο άλλος τον σκέφτεται, αποκτά μία αλτρουιστική ιδιότητα. Είν’ εκείνη που, όταν γενικεύεται, καθίσταται μία ταυτότητα μέσω της ισότητας της προόδου. Αυτός ο τύπος μοντέλου εξηγεί την ύπαρξη της διασποράς, καθώς εκείνη βρίσκεται έξω από το φυσικό της περιβάλλον. Διότι ο χρόνος, είναι ο χώρος της αντίστασης.