799 - Ο ασπρόμαυρος μετανάστης

Ν. Λυγερός

Όταν κάποιος κοιτάζει μια ταινία του Τσάρλυ Τσάπλιν και ειδικά το μετανάστη, βλέπει μόνο το χιούμορ όταν είναι απλός θεατής ή τη σκηνοθεσία όταν είναι ειδικός. Πρέπει όμως να έχεις πονέσει ή να σου έχουν δείξει από κοντά τον πόνο για να καταλάβεις πόσο ουσιαστικά είναι τα μηνύματα του δημιουργού. Διότι όλες οι καρικατούρες του έργου υπάρχουν όντως. Όχι με τον ίδιο τρόπο βέβαια αλλά υπάρχουν, δεν είναι εφευρέσεις του σκηνοθέτη. Ο Τσάρλυ Τσάπλιν απλώς συναρμολόγησε το ψηφιδωτό της φτώχειας και του πόνου. Καταγράφει με το δικό του ύφος τη φιλοσοφία της αθλιότητας. Μπορεί μερικοί να θεωρούν ότι απλουστεύει το θέμα όμως από αφαιρετικό το μετατρέπει σε κατανοητό για όλους. Το έργο του δεν είναι μια γελοιογραφία. Δεν γελοιοποιεί τους άθλιους, αντιθέτως τους προστατεύει με ένα χαμόγελο. Κάθε ασπρόμαυρος μετανάστης μπορεί να δει μέσα από την ερμηνεία του Τσάρλυ Τσάπλιν ένα κομμάτι της ζωής του και μάλλον και ένα κομμάτι της ψυχής του. Δείχνοντας το Γολγοθά του μετανάστη, ο δημιουργός εξηγεί και την αξιολογία του πόνου. Έτσι μέσα από το έργο του, κάθε μετανάστης, κάθε εγκλωβισμένος, ακόμα και κάθε αγνοούμενος μπορεί να ζήσει και πάλι. Δίνει ζωή στην αξία. Και η αξία δεν μπορεί παρά να ευχαριστήσει. Διότι με το δικό του ύφος καταφέρνει να αναδείξει την ουσία του πονεμένου δίχως να τον αναγκάζει να εκφραστεί με ένα χυδαίο τρόπο. Με ένα βλέμμα βουρκωμένο, με μια παράτολμη κίνηση, με μια αξέχαστη στιγμή, με μια εικόνα λέει χίλιες λέξεις. Κάθε λαός θα έπρεπε να είχε κοντά του την ώρα της ανάγκης ένα Τσάρλυ Τσάπλιν, ένα Σαρλώ, ένα Καραγκιόζη με την ετυμολογική έννοια, για να προστατεύει μέσω της αξιοπρέπειας του πόνου τα ανθρώπινα δικαιώματα του καθενός. Μόνο έτσι ο κάθε μετανάστης, ο κάθε πρόσφυγας, ο κάθε εγκλωβισμένος ακόμα και ο κάθε αγνοούμενος θα διεκδικούσε με τα δικαιώματά του, την ύπαρξή του. Μόνο έτσι ο κάθε πολίτης μιας λαβωμένης χώρας θα έβλεπε με τα μάτια του τα δάκρυα που δεν κύλησαν από φιλότιμο για να μην πληγώσουν την ψυχή του. Μόνο έτσι θα ήξερε τι σήμαινε η ανάγκη.